/ميزگرد شوراي امنيت: تهديد يا واقعيت؟/ سنايي: بايد مشكلات ناشي از تلاش‌هاي آمريكا را خنثي كنيم طباطبايي: ايران بيش از هر چيز ديگري بايد بر روي پاي خود بايستد
ايران در مساله‌ي هسته‌يي‌اش و براي اجتناب از مواجهه با شوراي امنيت سازمان ملل بايد "بيش از هر چيز ديگري بر روي پاي خود بايستد" و در اين راه مي‌بايست پيش از هر چيز مشكلاتي را كه آمريكا برايش فراهم مي‌آورد را خنثي نمايد.
دكتر اردشير سنايي، استاد دانشگاه و كارشناس مسايل بين‌الملل با حضور در ميزگرد "شوراي امنيت: تهديد يا واقعيت؟" در خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) درباره‌ي مساله‌ي هسته‌يي كشورمان با ارزيابي از آنچه تاكنون پشت سر گذاشته‌ايم، گفت: بعد از واقعه 11 سپتامبر تغيير و تحولات عمده‌اي در نظام بين‌الملل رخ داد كه آثار و تبعات آن را هنوز شاهد هستيم.
وي ادامه داد: با توجه به مسايلي كه بعد از اين واقعه پيش آمد بعيد نبود كه تاثير تحولات آن به زودي داخل كشور ايران را هم بگيرد كه اتفاقا اين امر از بحث هسته‌يي آغاز شد. از مرحله‌اي كه چيزي به نام پرونده‌ي هسته‌يي ايران در آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌يي گشوده شد، ما وارد فازي از روابط شديم كه تا به امروز ادامه دارد.
وي گفت: در آن مقطع چند چيز از ايران خواسته شد يكي اين كه ايران بايد تمام شرايط و مقررات آژانس را رعايت كند و آنها ابهام در مساله هسته‌يي را از همين مساله شروع كردند، اما ايران اعلام كرد كه عضو NPT است و طبق آن عمل مي‌كند.
اين استاد دانشگاه ادامه داد: از مرحله‌اي كه كار به مقاطع حساس رسيد و ضرب‌الاجل‌هايي براي ايران تعيين شد، فاز ديگري در فرآيند مذاكرات هسته‌يي ايران و آژانس آغاز شد كه از اين جا به بعد شاهد ورود اتحاديه‌ي اروپا هستيم و آن واسطه‌اي بين ايران و آژانس شد.
وي افزود: معتقدم هدف اتحاديه‌ي اروپا از اين واسطه‌گري اين بود كه بحران به وجود آمده را به شكلي حل و فصل كند كه متضرر نشود و به لحاظ اقتصادي منافع‌اش به خطر نيفتد، همچنين بتواند در برابر روند يكجانبه‌گرايي آمريكا مقاومت كند.
سنايي با انتقاد از بخشي از روند مذاكرات ابراز داشت: تعهدات اروپا به ما عمدتا تعهداتي كلي بود كه بعضا در توان اتحاديه اروپا هم نبود، لذا مقطعي كه ما شاهد شروع به كار تاسيسات UCF اصفهان بوديم، در روند مذاكرات ايران و اروپا خلل ايجاد شد.
وي گفت: شايد قصد ايران از اين تصميم اين بود كه اروپا را در موضعي دفاعي قرار دهد و اين مساله كه مهمترين چيزي كه ايران مي‌خواهد اين است كه حق فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌يي ايران را به رسميت بشناسند، اما اينگونه نشد، بلكه ايران را تهديد كردند كه اين روند را متوقف كنيد و اصفهان را به حالت تعليق در آيد در غير اين صورت چاره‌اي جز اينكه پرونده به شوراي امنيت ارجاع شود، وجود نخواهد داشت.
وي در پاسخ به اين سوال كه آيا قطع مذاكرات بين دو طرف مذاكره‌كننده به معناي ايجاد بحران است؟ گفت: اگر تعريف ما از بحران اين باشد كه ممكن است شرايط خاصي بر كشور حاكم شود و انتهايش به برخوردهاي خشونت آميز كشيده شود، ما هنوز به اين درجه نرسيده‌ايم، اما اگر تغيير شرايط و روابط غيرطبيعي را به عنوان بحران در نظر بگيريم، بايد گفت كه ما چند ماهي است وارد اين فرايند شده‌ايم.
سنايي ادامه داد: معمولا در مذاكرات ديپلماتيك اگر مذاكرات بيش از حد طولاني شود و طرفين به نتيجه نرسند آرام آرام مي‌توان شرايط بحراني را پيش بيني كرد، اما معتقدم بحراني فعلا براي جمهوري اسلامي ايران مطرح نيست.
اين استاد دانشگاه در پاسخ به اين سوال كه اگر در روند مذاكرات بين ايران و اروپا خللي ايجاد شود، آيا اين روند براي دو طرف مذاكره كننده بحران‌زا خواهد بود؟ گفت: معتقدم ايجاد خلل در مذاكرات دو طرف ايران و سه كشور اروپايي ايجاد مشكلي در مسير سياست خارجي بايد تلقي شود كه مي‌تواند به بحران منتهي شود يا اينكه حل شود.
دكتر عليرضا طباطبايي، كارشناس مسايل بين‌الملل نيز در اين ميزگرد در ايسنا درباره‌ي پيشنهاد افزايش طرفهاي مذاكره‌كننده در مساله‌ي هسته‌يي كشورمان، به طرح ابتكاري رييس جمهور ايران اشاره كرد و گفت: اطلاعات كاملي از اين طرح كه مجموعه‌يي از پيشنهادات است در اختيار ما نيست، اما پيش بيني مي‌شود كه گزينه‌ي افزايش طرفهاي مذاكره يكي از اين پيشنهادات باشد.
وي افزود: كشورهاي غيرمتعهد، چين و روسيه عضو شوراي حكام هستند و در اجماع نظرهايي كه تاكنون مطرح كرده‌اند و در بسياري از اجماع‌نظرهايي كه بر عليه ايران بوده است، تاكنون ديدگاه‌هاي خود را بيان كرده‌اند.
وي افزود: اگر بخواهيم در اروپا طرف ديگري را به مذاكرات وارد كنيم، بايد قاعدتا كشورهاي قدرتمند اروپايي مثل ايتاليا باشند كه البته مواضع ايتاليا نسبت به پرونده هسته‌يي ايران تند است و از سويي براي وارد كردن كشورهاي كوچك‌تر اروپايي از آنجا كه ايران در يك سپر قدرت به سر مي‌برد، كشورهاي قدرتمند داراي اثرگذاري بيشتري بر كشورهاي كوچك‌تر است، بنابراين تصور نمي‌كنم در اروپا كشور جديدي را بيابيم كه احساس نزديكي و تاثيرگذاري بيشتري نسبت به سه كشور اروپايي داشته باشد.
طباطبايي با اشاره به نقش كشورهاي روسيه و چين و موضع آنها در صورت ارجاع پرونده هسته‌يي ايران به شوراي امنيت گفت: اگر بر اساس رايي كه در شوراي حكام اخيرا بر عليه ايران صادر شد، در نظر بگيريم خيلي نمي‌توان به آنها دل بست كه در شوراي امنيت به ما كمك كنند، اما همه‌ي اين گزينه‌ها بنابر سياست‌هاي جديد دولت جديد در عرصه ديپلماتيك قابل بررسي خواهد بود. بنابراين آينده‌ي پرونده هسته‌يي تابعي از ميزان و چگونگي مذاكرات و نوع پيشنهاداتي است كه ايران در طرح جديد خود به سه كشور اروپايي خواهد داد.
وي گفت: ما در حال حاضر با يك مثلث ضد ايراني روبرو هستيم كه در راس اين مثلث در موضوع هسته‌يي در راس آن آمريكا و در ضلع ديگر كشورهاي آتلانتيك (كشورهاي اروپايي به رهبري آلمان - فرانسه - انگليس) و پاسفيك (ژاپن و استراليا) هستند كه به طور مستقيم و غير مستقيم ديدگاه‌هاي مشابهي نسبت به برنامه‌هاي هسته‌يي ايران دارند و با توجه به قدرت بالاي اين كشورها ميزان تاثيرگذاري زيادي بر ديگر بازيگران دارند؛ لذا تا زماني كه اين مثلث با قدرت به كار خود ادامه مي‌دهد، به نظر مي‌رسد كه فضاي بازي براي ايران محدود است مگر آنكه با سياست خارجي مبتكرانه و جسورانه بتوانيم پايه‌هاي اين محور را سست كنيم و از سوي ديگر كشورهاي ديگري كه به اين مثلث به طور غيرمستقيم كمك مي‌كنند را به سمت خود بكشانيم.
اين استاد دانشگاه در پاسخ به اين سوال كه آيا ايران با اين كشورها كه مورد بحث است، منافع استراتژيك مشترك دارد؟ گفت: منافع استراتژيك در خلا شكل نمي‌گيرد، در ابتدا با احساس وجود منافع استراتژيك شكل مي‌گيرد و بعد از آن با وجود زمينه‌هاي مشترك از طرفين ايده‌ي مشترك‌شان را اجرايي مي‌كنند.
وي با اشاره به روابط ايران با چين و روسيه گفت: شايد بتوان گفت كه همكاري‌هاي استراتژيك بين ما و چين و روسيه ادامه يابد، اما اين رويكرد يك تعامل دو طرفه است. يعني اگر خواست ايران بر اتحاد و اتفاق استراتژيك با اين كشورهاست بايد ديد آيا آنها هم چنين ديدگاهي را نسبت به ايران دارند يا خير.
طباطبايي گفت: در روابط بين‌الملل با دنياي بسيار پيچيده‌اي روبه‌رو هستيم كه منافع متاثر از متغيرهاي گوناگون هستند و هر لحظه مي‌تواند منافع جديدي براي كشورها تعريف شود. مجموعه‌ي مذاكراتي كه تصميم سازان ايراني با طرفهاي روسي و چيني در شوراي امنيت در زمينه ارجاع احتمالي پرونده هسته‌يي ايران به شوراي امنيت و چانه‌زني‌ها خواهند داشت، تعيين كننده‌ي اتفاقات نهايي است، اما معتقدم در كل، ايران در فرايند مساله‌ي هسته‌يي‌اش بيش از هر چيز ديگري بايد بر روي پاي خود باستد.
وي گفت: ايران در بحران هسته‌يي به معناي واقعي كلمه تنهاست و اگر نتواند با پيشنهاداتي جسورانه را كه بناست رييس جمهوري ارايه كند، به كشورهاي روسيه، چين، هند و اروپايي‌ها ارايه دهد اين تنهايي بيشتر نمود پيدا خواهد كرد.
وي با اشاره به انتخاباتي كه در ماه‌هاي آينده در فرانسه و آلمان رخ خواهد داد، گفت: به احتمال زياد سياست‌هايي نزديك‌تر نسبت به آمريكا و تندروانه‌تر در اين كشورها نسبت به ايران بروز يابد.
طباطبايي ابراز داشت: نبايد به كشورهاي غيرمتعهد را به عنوان يك كارت بازي مستقل در نظر گرفت، يعني مي‌توان با آنها مذاكره و چانه‌زني داشت، اما نمي‌توانيم پيش‌بيني و كنترل كنيم كه در لحظه آخر چه تصميمي را اتخاذ مي‌كنند و اين خوش باوري است كه به اين نتيجه برسيم كه كشورهاي جنبش عدم تعهد در لحظه‌ي آخر همان ديدگاهي را دارند كه در فرآيند مذاكره ارايه مي‌دهند، چرا كه در مقابل طرف ديگر ممكن است قادر باشد با تمام كارت‌ها در مرحله بين‌الملل بازي كند، تمام ائتلاف‌ها را بسوزاند و از سويي تمام ائتلاف‌هاي جديد را شكل دهد، بنابراين معتقدم بايد در چارچوب فكري تصميم سازان ايران لحاظ شود كه درباره‌ي هر كارت به اندازه‌ي اهميت واقعي آن اهميت قائل شد.
در ادامه‌ي اين ميزگرد در ايسنا، دكتر سنايي نيز با بيان اينكه در مذاكرات سياسي، واحدهاي سياسي چند گانه وجود دارد، ابراز داشت: اول اينكه طرفين بايد به دنبال حل و فصل مسالمت آميز اختلافات باشند، دوم اينكه هر دو طرف حقوق و منافعي را براي يكديگر به رسميت بشناسند، سوم اينكه اگر طرفي خط قرمزي براي خود مشخص نكرد، طرف دوم نبايد وارد حوزه‌ي خط قرمز آن طرف شود و اشتباهي كه ايران در اين خصوص صورت داد اين بود كه وقتي ما از ابتداي مذاكرات اعلام كرديم كه خط قرمز ما عدم توقف دايمي غني سازي اورانيوم است، پس مذاكرات در اين مدت براي چه بوده است و فقط مدت زماني كوتاه به دليل ضرب‌الاجلي كه براي ما تعيين شد، حاضر شديم به طور موقت آن را متوقف كنيم، اساسا مذاكرات ايران و سه كشور اروپايي از اين مساله شروع شد كه پرونده ايران از دستور كار شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي خارج شود.
وي گفت: اما ما از همان اول بر روي چندين حيطه مذاكره را شروع كرديم كه اعلام كرديم خط قرمزمان است و آنها هم از ابتدا بر روي چنين حيطه‌هايي دست گذاشتند كه خط قرمز ما بوده است و اختلاف ما با اروپا در روند مذاكرات همين مساله بوده است.
اين استاد دانشگاه با بيان اينكه اصل در مذاكرات سياسي يافتن يكسري خطوط مشترك است، نه الزاما راه‌حل‌هاي مساوي و نهايي گفت: انعطاف جزو شرايط موفقيت آميز بودن مذاكرات است و پيشنهادات جسورانه همراه به انعطاف مورد توجه است، چون اگر بخواهيم امتيازي بگيريم، بايد امتيازي را بدهيم و اين هنر يك مذاكره كننده است كه بتواند اين امتيازدهي و امتيازگيري را به خوبي انجام دهد.
وي با اشاره به طرح گزينه‌ي افزايش طرفهاي مذاكره‌كننده گفت: معتقدم تفاوتي در اصل قضيه به وجود نمي‌آيد، تصميم‌گيري در شوراي حكام چيز ديگري است و تابع متغيرهايي است كه خارج از تصميم‌گيري ما و توان تاثير و تغيير ماست، بايد اين سوال را مسوولان مذاكره كننده و تصميم‌گير ما در موضوع هسته‌يي از خود بپرسند كه آيا وارد كردن كشورهاي ديگري به پروسه‌ي مذاكرات هسته‌يي به تغيير تصميم آنها در شوراي حكام منجر خواهد شد يا نه!
سنايي ابراز عقيده كرد: مراودات ما با چين و روسيه نمي‌تواند ما را به يك اتحاد و ائتلاف استراتژيك براي تغيير دادن تصميم يك سازمان بين‌المللي مثل آژانس منتهي شود.
وي افزود: معتقدم ما در ديپلماسي هسته‌يي كشور بسيار ضعيف عمل كرديم، مهمترين مشكلي كه در اين پروسه داشتيم اين بود كه فكر مي‌كرديم روسيه و چين به خاطر ايران در صحنه بين‌المللي حركت مثبتي را صورت مي‌دهند، الان بسياري معتقدند پرونده‌ي ايران در شوراي امنيت توسط چين وتو خواهد شد، اما چين در 60 سال گذشته چند بار از حق وتوي خود استفاده كرده است؟ نصف وتوهاي چين براي عدم ورود تايوان به سازمان ملل بوده است و در باقي موارد استفاده‌اي نكرده است، در جنگ دوم خليج فارس آمريكا چگونه توانست نظر چين و شوروي سابق را برگرداند و قطعنامه‌ي آنها را مبني بر حمله به عراق وتو نكردند و يا در حمله‌ي آمريكا به عراق و افغانستان، بنابراين ميزان تاثيرگذاري يك كشور در مسايل بين‌المللي و نگاه كشورها به منافع خودشان مهمترين مولفه‌ي تاثيرگذار در تصميم‌گيري دولت‌هاست.
سنايي با بيان اين عقيده كه اگر ايران در جلب سرمايه‌هاي خارجي، تعيين رژيم حقوقي درياي خزر، عراق افغانستان، جزاير سه گانه مشكل دارد بخشي از آن به ايالات متحده و لابي صهيونست‌ها بازمي‌گردد، گفت: لذا منطقي به نظر مي‌رسد كه ما به جاي اينكه بخواهيم راه‌حل اين مشكلات را در جاي ديگري پيدا كنيم، به دنبال پيدا كردن سرچشمه‌ي اصلي اين مشكل و بر طرف كردن آن باشيم.
وي ابراز عقيده كرد: در بحث مذاكرات ايران و اتحاديه اروپا ايران چندان توجهي به نقش و نفوذ ايالات متحده در اين مساله نداشته است، در حالي كه در تمام تصميمات و مذاكرات نقش نامرئي ايالات متحده را مشاهده مي‌كنيم، لذا معتقدم يا بايد توان‌مان را براي از بين بردن و خنثي كردن سرچشمه مشكلات يعني آمريكا بگذاريم و يا اينكه به هر شكلي مشكل‌مان را با آن سرچشمه حل كنيم كه انتخاب هر يك از اينها به عهده‌ي تصميم‌گيران است.
دكتر طباطبايي نيز در ادامه در پاسخ به اين سوال كه تهديد شوراي امنيت تا چه اندازه جدي است؟ با بيان اين كه بسياري از صاحب‌نظران معتقدند به لحاظ حقوقي زمينه‌ي ارجاع پرونده هسته‌يي به شوراي امنيت غيرممكن است، ابراز عقيده كرد: مساله اين است كه ما نمي‌توانيم صرفا از منظر حقوق بين‌الملل تمام مسايل سياست بين‌الملل را حل و فصل كنيم. در سياست قدرت از حقوق تفاسير موضع‌گيري‌ها متفاوت داريم و مي‌توانيم حقوق را تغيير دهيم و يا از آن چشم پوشي كنيم، لذا نگاه انتزاعي حقوق بين‌الملل به پرونده ايران و خوش بيني مفرط به اينكه چون رفتارهاي ما بر اساس چارچوب موازين حقوقي است، نشاني از واقع گرايي سياسي ندارد، اما بايد تمام فرض‌هاي ممكن را در اين پرونده در نظر بگيريم، تاثيرگذاري كه اروپا و آمريكا در پرونده ايران دارند، امري واضح است و امروز در چارچوب دستور كارهاي سياسي اروپا و آمريكا قرار گرفته است.
وي افزود: معتقدم اگر ايران با طرفهاي ذي نفع به توافق نرسد، احتمال ارجاع پرونده ايران به شوراي امنيت وجود دارد.
اين استاد دانشگاه گفت: نمي‌توان موضوع شوراي امنيت را انتزاعي ديده در عين حال كه معتقدم تا تابستان سال آينده پرونده ايران به شوراي امنيت ارجاع نمي‌شود.
طباطبايي اظهار داشت: اينكه رييس جمهور ايران با تيم جديد هسته‌يي چه تاثيري بر طرفين اروپايي و آمريكا خواهند داشت و چه نوع انتظارات جديدي را به وجود مي‌آورند، حايز اهميت است؛ اما در كل اگر پرونده ايران به شوراي امنيت ارجاع شود، فضاي بازي براي ايران بسيار محدود خواهد شد.
علي اصغر طباطبايي در ادامه‌ي اين ميزگرد در ايسنا در پاسخ به اين سوال كه اروپا چگونه مي‌خواهد رويكرد متعادل و ديپلماتيك خود در بررسي پرونده‌ي هسته‌يي ايران را به رويكرد آمريكا بدون آن كه هزينه‌اي بر آن متحمل شود، انجام دهد؟ گفت: در موضوع هسته‌يي، حساسيت اروپايي‌ها حتي اگر از آمريكا بيشتر نباشد، كمتر نيست. در چند سال آينده كه تركيه جزو اتحاديه اروپا مي‌شود اروپا هم مرز ما خواهد بود و از منظر ژئوپولوتيك ايران همسايه اروپا مي‌شود، لذا نمي‌توانيم بيش از اندازه نسبت به اروپايي‌ها خوشبين باشيم.
اين استاد دانشگاه تصريح كرد: اين كه اروپا به هدفش از پرونده‌ي هسته‌يي ايران رسيده است يا نه، موضوعي فرعي است، چرا كه در روند مذاكرات و در فرآيند و برآيند موضوع نمي‌توان گفت كه آن چه اروپايي‌ها مي‌گويند از ديدگاه آمريكايي‌ها جداست.
طباطبايي افزود: اولين سفر بوش پس از رياست جمهوري‌اش در دور دوم به اروپا بود و در آنجا گفت كه سخنان گذشته‌اش نسبت به اروپا در جريان جنگ عراق مبني بر اين كه اروپاي قديم و جديد متعلق به آدم‌هاي قديمي بوده است، متعلق به آدم‌هاي قديمي بوده است و بنابراين ديگر نبايد خيلي به اروپاي مستقل دل بست.
در ادامه اين گفت‌وگو دكتر سنايي در اين باره اظهار داشت: ديدگاه ايران نسبت به موضع گيري اروپا و آمريكا ديدگاه غلطي است، چرا كه رژيم‌هاي مشترك در ايدئولوژي مرز مشخصي بين خود ندارند، اروپايي‌ها اعلام كردند مذاكرات را ادامه مي‌دهيم و نهايتا گفتند كه اجازه نمي‌دهيم اين پرونده به بحران نظامي ختم شود، اما وقتي مذاكرات به نتيجه نرسد، به تبع مواضع آن از اعتدال به سمت خشونت خواهد رفت.
وي گفت: معتقدم اين نوع چرخش اروپا در رويكردش هيچ ضرر و خسارت سياسي ديپلماتيك براي آن در بر نخواهد داشت.
وي ابراز عقيده كرد: مذاكرات ايران و اتحاديه‌ي اروپا اگر به آن نتيجه‌اي كه از پيش مدنظر بود، برسند، يعني اين كه اجازه ندهند ايران فعاليت مشكوك هسته‌يي داشته باشد و يا به دنبال دستيابي به سلاح‌هاي كشتار جمعي نباشد و تحت نظارت كامل آژانس قرار گيرد و غني سازي اورانيوم را خود انجام ندهد و سوخت‌اش را از بيرون تهيه كند، آن وقت اروپا به خواست خود رسيده است در غير اين صورت مذاكرات خاتمه يافته و شكست خورده تلقي مي‌شود.
دكتر طباطبايي نيز درباره‌ي اختلاف ديدگاه در جبهه‌ي غرب نسبت به مساله‌ي هسته‌يي ايران ابراز داشت: ديدگاه‌هاي اروپا، آمريكا و كشورهاي پاسفيك خيلي با هم متفاوت نيستند، اما نوع مقابله‌شان در اين پرونده متفاوت است در عين حال آمريكا سخت افزارانه‌ترين نگاه و راهكار را براي بررسي پرونده‌ي هسته‌يي ايران در نظر دارد.
گفت‌وگوها از خبرنگار ايسنا: زهرا اصغري
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات