براساس گزارشي كه به تازگي از سوي ستاد ويژه توسعه فناوري نانو تهيه شده، جمهوري اسلامي ايران از لحاظ تعداد مقالات منتشره در زمينه فناوري نانو در سال 2004 ، رتبه دوم كشورهاي اسلامي و رتبه چهل و سوم جهان را در اختيار دارد.

به گزارش سرويس «فناوري استراتژيك» خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، ايران با انتشار 53 مقاله و با چهار پله صعود نسبت به سال 2003 در رتبه 43 جهان افريقاي جنوبي و پيش از كشورهايي نظير تايلند، شيلي، كوبا، مولداوي، كلمبيا، بلاروس، استوني و ونزوئلا قرار دارد.

اين در حالي است، ايران طي سال‌هاي 1998 تا 2003 با توليد 41 مقاله فناوري نانو به عنوان ششمين كشور جهان اسلام، در كنار مالزي و استوني، جايگاه 57 جهان را در اختيار داشت.

به زعم برخي كارشناسان و سياستگذاران علم و فناوري كشور، رشد فضاي فناوري نانو در كشور كه برخلاف ساير فناوري‌هاي متحول‌كننده، با تأخير در درك موضوع و تصميم‌گيري مواجه نشده است، نويدبخش آينده‌اي درخشان در عرصه اين فناوري نوپا براي كشورست به طوري كه در «سند راهبردي توسعه فناوري نانو» كه برنامه جامع توسعه اين فناوري در جمهوري اسلامي ايران به شمار مي‌رود، بر دستيابي كشور به جايگاهي در بين 15 كشور برتر جهان در عرصه فناوري نانو تاكيد شده است؛ البته حتي خوشبين‌ترين اين كارشناسان نيز اذعان دارند كه اگر بخواهيم با ديدگاه‌هاي غالب موجود در زمينه تحقيق و توسعه فناوري در كشور در اين مسير گام برداريم، اين هدف‌گذاري چندان دست‌يافتني نخواهد بود.

خبرنگار سرويس فناوري خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) در گفت‌و‌گويي تفصيلي با مهندس علي محمد سلطاني، مدير دبيرخانه ستاد ويژه توسعه فناوري نانو با مروري بر فعاليتهاي اين ستاد نقطه ‌نظرات وي را در زمينه‌هاي مختلف سياستگذاري فناوري نانو در كشور جويا شده است.

بازار هزار ميليارد دلاري نانو تا 10 سال آينده

مدير دبيرخانه ستاد ويژه توسعه فناوري نانو در اين گفت‌و‌گو پيش از هرچيز به رشد و نفوذ سريع فناوري نانو در عرصه‌هاي مختلف صنعتي و اقتصادي و چشم انداز روشن محصولات اين فناوري جديد در بازارهاي آينده اشاره كرد و اظهار داشت: فناوري نانو تقريبا در تمام صنايع دنيا رسوخ كرده و در مواردي مرحله آزمايشگاهي و تحقيقات را پشت سر گذاشته و محصولات متنوعي به بازار عرضه شده ولي قطعا حجم بازار فناوري نانو تا ده سال آينده بسيار بزرگ خواهد شد و براساس پيش‌بيني‌هاي جهاني به هزار ميليارد دلار در سال بالغ خواهد شد.

تشكيل نمايشگاه دائمي محصولات نانوفناوري در تهران

وي خاطرنشان كرد: يكي از برنامه‌هاي كشور اين است كه براي ملموس شدن دستاوردهاي فناوري نانو نمايشگاه محصولات اين فناوري را ايجاد كند. در اين نمايشگاه كه در مرحله سفارش و خريد است محصولاتي نظير پارچه‌هاي داراي ويژگي‌هاي جديد مثل ضد بو و ضد چروك بودن، مسواك و خميردندان و ساير وسايل بهداشتي با ويژگي‌ضد باكتري بودن ، شيشه‌هاي خود تميز شونده‏‍، مواد آرايشي و بهداشتي‌ حاوي نانوذرات و ... به نمايش در مي‌آيد.

مهندس سلطاني درباره وضعيت توليد محصولات نانو در كشور با توجه بر فعاليت‌هاي پراكنده‌اي كه به طور گسترده در دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي مختلف در جريان است اظهار داشت: در ايران تاكنون محصول صنعتي مشخصي توليد نشده ولي نمونه‌هاي زيادي به مرحله ساخت آزمايشگاهي و توليد نيمه صنعتي رسيده‌اند كه اغلب شامل نانو مواد نظير نانوتيوب، نانو پودر و نانو ذرات است و در مواردي نيز لايه‌هاي نازك، نانو كامپوزيت و حسگر‌هاي نانو متري ساخته شده‌اند.

تاسيس پنج شركت خصوصي با محوريت نانوفناوري در كشور 

وي خاطرنشان كرد: در اين ارتباط تاكنون پنج شركت خصوصي با محوريت تحقيق و توليد در عرصه «نانو» تاسيس شده و حدود 10 شركت خصوصي هم در حال تهيه يا اجراي طرح‌هاي نانو هستند.

مدير دبيرخانه ستاد ويژه توسعه فناوري نانو در ادامه درباره ميزان سرمايه‌گذاري جهاني در زمينه فناوري نانو گفت: كل بودجه دولت‌هاي جهان براي فناوري نانو در سال 2004 بالغ بر چهار ميليارد دلار بوده كه در اين بين سهم آمريكا و ژاپن هر يك حدود 900 ميليون دلار بوده است.

كشورهاي اروپاي غربي نيز در مجموع 900 ميليون دلار، رژيم اشغالگر قدس 100 ميليون دلار، آفريقاي جنوبي 5 ميليون دلار و كره جنوبي طي برنامه‌اي پنج ساله در مجموع يك ميليارد و دويست ميليون دلار در تحقيق و توسعه فناوري نانو سرمايه‌گذاري كرده اند.

تخصيص 15 ميليارد تومان اعتبار به بخش نانو در بودجه 84

وي با اشاره به اين كه در كشورهاي اسلامي بودجه مشخصي براي فناوري نانو اختصاص نيافته است، اظهار داشت: در ايران نيز تا سال گذشته، بودجه‌ها به صورت پراكنده در وزارتخانه‌ها و دانشگاههاي مختلف هزينه مي‌شد كه امسال براي اولين بار رديف بودجه خاصي به مبلغ 5/20 ميليارد تومان به اين بخش اختصاص داده شد كه به دليل مشكلات دولت، اعتبارات اين رديف خيلي دير پرداخت شد و با توجه به مدت كوتاهي كه تا پايان سال باقيست پيش‌بيني مي‌شود كه تخصيص آن كامل نباشد.

مدير دبيرخانه ستاد ويژه توسعه فناوري نانو در ادامه با اشاره به اين كه در سال 84 نيز مبلغ 15 ميليارد تومان اعتبار به ستاد ويژه توسعه فناوري نانو اختصاص يافته درباره نحوه توزيع اعتبارات تخصيص يافته به فعاليت‌هاي نانو گفت: يكي از سياست‌هاي محوري ستاد اين است كه فعاليت‌ها و برنامه ها، صورت متمركز طراحي و به صورت غير متمركز اجرا شود و از موازي كاري و اجراي طرح‌هاي تكراري و مشابه در وزارتخانه‌ها و مراكز تحقيقاتي و دانشگاهي جلوگيري شود.

وي خاطرنشان كرد: يكي از سياست‌هاي محوري ستاد، تاكيد بر كامل ‌ديدن زنجيره ثمردهي فناوري در همه برنامه‌ها است. بنابراين اگر محوري به عنوان اولويت‌ انتخاب مي‌شود، دانشگاه‌ها بايد نيروي انساني مورد نياز آن را تربيت كنند، موسسات پژوهشي بايد مراحل آزمايشگاهي و نيمه‌صنعتي طرح‌هاي مربوط به محور مورد نظر را انجام دهند،‌ سازمان‌هاي صنعتي و شركت‌ها وظيفه صنعتي و تجاري ‌كردن دستاوردهاي طرح‌هاي پژوهشي را به عهده خواهند داشت و بانك‌ها و مؤسسات سرمايه‌گذاري خطرپذير نيز بايد بسترهاي مالي مورد نياز براي انجام طرح‌هاي تعريف‌شده در قالب آن محور را فراهم ‌كنند.

مروري بر پيشينه و فعاليتهاي ستاد ويژه توسعه فناوري نانو

مهندس سلطاني با مروري بر پيشينه فعاليتهاي ترويجي و رويكرد دولت به فناوري نانو اظهار داشت: مطالعه و بررسي فناوري نانو از ابتداي سال 80 به دستور رييس جمهور در دفتر همكاريهاي فناوري رياست‌جمهوري آغاز شد و فعاليتهاي ترويجي اين بخش نيز تقريبا از همان سال با برگزاري سمينارها، چاپ كتاب و خبرنامه، راه‌اندازي سايت و همچنين برگزاري جلسات با افراد مؤثر آغاز شد كه در نتيجه اين تلاشها فناوري نانو به عنوان يكي از اولويت‌هاي كشور تعيين شد.

سلطاني خاطرنشان كرد: به منظور انسجام بخشيدن به سياستگذاري، برنامه‌ريزي و هماهنگي توسعه فناوري نانو، ستاد ويژه توسعه فناوري نانو در شهريور ماه 1382 به دستور رييس جمهور تشكيل شد. رياست ستاد بر عهده معاون اول رييس‌جمهور بوده و اعضاي آنرا وزراي علوم، تحقيقات و فناوري، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، صنايع و معادن، جهاد كشاورزي و نفت، رييس سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور و همچنين رييس دفتر همكاري‌هاي فناوري رياست‌جمهوري- به عنوان دبير ستاد - و پنج نفر از متخصصان و مديران كشور تشكيل مي‌دهند و رييس جمهور نيز به لحاظ اهميتي كه براي موضوع قائلند در بعضي از جلسات ستاد شركت مي‌كنند.

سلطاني در گفت‌و‌گو با ايسنا خاطرنشان كرد: ستاد تاكنون شش جلسه تشكيل داده و نمايندگان وزراي عضو ستاد و اعضاي حقيقي ستاد در قالب كميسيون هماهنگي در جلسات دوهفتگي حضور دارند. همچنين به منظور اجراي برنامه‌ها، كميته‌هاي فناوري نانو در دستگاه‌هاي اجرايي تشكيل شده است.

وي تصريح كرد: ستاد ويژه توسعه فناوري نانو داراي ساختاري فرابخشي است و همه بازيگران مهم عرصه فناوري نانو، اعم از دستگاه‌هاي پژوهشي، آموزشي، صنعتي، سرمايه‌گذاري و سياستگذاري را شامل مي‌شود. اين ساختار فرابخشي موجب مي‌شود تا همه بخش‌هاي درگير در توسعه فناوري نانو خود را در سياست‌ها و برنامه‌هاي ستاد سهيم بدانند و در مرحله اجرا، هماهنگي و هم‌افزايي بيشتري داشته باشند.

علاوه بر اين دستگاه‌هاي مختلف با توجه به حوزه كاري خود داراي توانمندي‌ها و نيازهاي مختلفي هستند كه كنار هم قرار گرفتن آنها موجب مي‌شود تا از نيازها و توانمندي‌هاي يكديگر مطلع شوند و بدين ترتيب مشاركت‌هاي بين‌ دستگاهي افزايش يافته و از موازي‌كاري و اتلاف سرمايه‌هاي كشور جلوگيري شود.

تعيين اولويتهاي تحقيقات نانو از سوي وزارتخانه‌هاي مختلف

مدير دبيرخانه ستاد ويژه توسعه فناوري نانو در ادامه درباره موضوعات اولويت دار فناوري نانو در كشور گفت: با توجه به كاربردهاي بسيار وسيع و متنوع نانو اولويت بندي فعاليت‌هاي اين بخش از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. با اين حال ديدگاه ستاد اين است كه كشور ما بايد در تمامي شاخه‌ها و حوزه‌هاي نانو نحوه برخورد را مشخص كند. بر اين اساس تعيين اولويت‌هاي نانو به مفهوم بي‌تفاوت بودن در ساير شاخه‌هاي نانو نيست بلكه بايد ميزان فعاليت و نحوه برخورد مراكز علمي و صنعتي كشور را براي همه شاخه‌ها و گرايش‌هاي نانو مشخص كنيم.

وي در گفت‌و‌گو با ايسنا خاطر نشان كرد: اگر نخواهيم به صورت جدي در برخي عرصه‌هاي نانو فعال باشيم بايد حداقل از تخصص كافي براي تشخيص و ارزيابي محصولات وارداتي آن حوزه برخوردار باشيم. بنابراين بايد براي اجراي مجموعه‌اي از فعاليت‌ها براي با هدف كسب آمادگي براي مواجهه با زمينه‌هاي بدون اولويت فناوري نانو نيز برنامه‌ريزي كنيم.

سلطاني اضافه كرد: براي تعيين اولويت‌هاي كشور در برخورد با شاخه‌هاي مختلف نانو به شاخص‌هايي نظير ميزان جذابيت آن شاخه در ايران و جهان، ظرفيت‌هاي بالقوه و بالفعل موجود، كمك اين شاخه به تحقق اهداف اصلي كشور از توسعه فناوري نانو يعني توليد ثروت و بهبود كيفيت زندگي مردم توجه كنيم كه مطالعات لازم در اين راستا در ستاد ويژه توسعه فناوري نانو در حال انجام است كه به تدريج نتايج آن اعلام مي‌شود.

سلطاني خاطرنشان كرد: وزارت بهداشت، دارورساني (Drug Delivery) با هدف تشخيص و درمان سرطان، وزارت صنايع و معادن، كاربرد فناوري نانو در توليد و فراوري مواد و كاربرد نانومواد در ارتقاي كيفي محصولات منتخب صنعتي در كشور، وزارت علوم، نانوشيمي، نانوفيزيك، نانومواد، نانوالكترونيك - مكانيك، نانومحاسباتي و نانوبيوتكنولوژي و وزارت جهاد كشاورزي، كاربرد نانومواد در كشاورزي و نانوبيوتكنولوژي كشاورزي را به عنوان محورهاي اولويت‌دار در برنامه كوتاه مدت دستگاه خود انتخاب و اعلام كرده‌اند.

هدفگذاري ستاد براي پيوستن ايران به جمع 15 كشور برتر نانوفناوري تا سال 93

وي در پاسخ به اين سوال كه ماموريت ترسيم شده در ستاد مبني بر دستيابي به جايگاه مناسب در بين 15 كشور برتر فناوري نانو در 10 سال آينده (از 84 تا 93) تا چه حد واقع بينانه و عملي است، اظهار داشت: اگر با ديدگاه‌هاي غالب موجود حركت كنيم قطعا اين ماموريت دست يافتني نيست اما اگر توجه دولت همچنان حفظ شود و با تغيير مسئوليت‌ها دچار خدشه نشود و اگر جهت‌گيري‌هاي كشور به صورت سنجيده و انتخاب شده باشد و پيگيري مستمر نتايج فعاليت‌ها و برنامه‌ها زير نظر بالاترين مقام اجرايي كشور تداوم داشته باشد و با ارزيابي ساليانه، برنامه‌ها و سياست‌ها اصلاح شود - يعني مجموعه اي از شرايط مهم - با پتانسيل‌هاي موجود تحقق كسب اين جايگاه در تمامي حوزه‌ها امكان‌پذير خواهد بود.

وي برگزاري شش دوره دكتري و شش دوره كارشناسي ارشد در چند گرايش، ارائه دروس اختياري در زمينه نانو در چندين دانشگاه، كارگاههاي آموزشي و ارائة تسهيلات تشويقي براي دانشجوياني كه پايان‌نامه خود را در مقطع كارشناسي ارشد و دكتري در يكي از زمينه‌هاي فناوري نانو انجام دهند يا مقاله‌اي در زمينه فناوري نانو (فارسي- انگليسي) در يكي از مجلات علمي و پژوهشي داخلي يا مجلات علمي و پژوهشي معتبر بين‌المللي به چاپ رسانده باشند و يا مقاله و پوستر در كنگره‌هاي خارج از كشور ارايه كنند را از برنامه‌هاي ستاد در زمينه‌ توسعه منابع انساني در سال 1383 عنوان كرد.

وجود اكثريت قريب به اتفاق تجهيزات مورد نياز تحقيقات نانو در كشور

مدير دبيرخانه ستاد ويژه توسعه فناوري نانو در عين حال اظهار داشت: بررسي مقالات فناوري نانو جهان در سالهاي اخير (2003-1999) نشان مي‌دهد كه تجهيزاتي كه بيش از 70 درصد پژوهش‌ها با استفاده از آنها انجام شده است، حدود 10 مورد را شامل مي‌شود كه قريب به اتفاق آنها (به غير از يك مورد) در كشور وجود دارد. با اين وجود اغلب محققان دسترسي آسان و قابل اعتماد به تجهيزات مورد نياز خود نداشته و از امكانات موجود استفاده بهينه نمي‌شود.

ستاد براي رفع اين مشكل يكي از برنامه‌هاي چهارگانه خود را در سال 83 به شبكه‌سازي آزمايشگاه‌هاي فناوري نانو در كشور اختصاص داده است و از اين آزمايشگاه‌ها در قالب شبكه‌ زيرساخت آزمايشگاهي فناوري نانو و براساس مكانيزم‌هاي رقابتي و تشويقي حمايت مي‌كند.

وي يكي ديگر از وجوه برنامه‌هاي ستاد ويژه توسعه فناوري نانو را برنامه‌هاي ترويجي خواند كه به منظور تقويت بستر فرهنگي توسعه اين فناوري انجام مي‌شود.

ايجاد شناخت نسبت به فناوري نانو و معرفي خدمات آن به جامعه، ايجاد پذيرش و جلب همكاري گروه‌هاي مختلف درگير در توسعه فناوري، جلب مشاركت مديران سطوح مختلف دولتي، سرمايه‌گذاران و كارآفرينان، فعال كردن ظرفيت‌هاي تحقيقاتي، علمي و صنعتي، اهداف روش‌هاي ترويجي است كه به گفته مهندس سلطاني توسط ستاد دنبال مي‌شود.

فعاليتهاي مطالعاتي ستاد ويژه توسعه فناوري نانو

مدير دبيرخانه ستاد ويژه توسعه فناوري نانو در ادامه با اشاره به تدوين راهبرد 10 ساله توسعه اين فناوري در كشور به مطالعات پشتيبان اين كار اشاره كرد و اظهار داشت: مهم‌ترين فعاليت‌هاي مطالعاتي تعريف شده ستاد در حوزه جهاني، مطالعه وضعيت سرمايه‌گذاري‌هاي بخش خصوصي و سرمايه گذاري خطرپذير در جهان، شناسايي فناوري‌هاي نانو و حوزه‌هاي كاربرد آن (نقشه فناوري نانو)، بررسي مراكز علمي و پژوهشي فعال فناوري نانو در جهان، شناسايي بازارهاي حال و آينده فناوري نانو، رفتار دولت‌هاي جهان در فناوري نانو، آموزش فناوري نانو در جهان، بررسي رفتار شركت‌هاي جهان در مواجهه با فناوري نانو، بررسي جهاني شاخص‌هاي توسعه علم و فناوري نانو و شناسايي شبكه‌هاي فناوري نانو جهان است.

در فضاي داخلي نيز ضمن شناسايي متخصصان مستعد و تجهيزات آزمايشگاهي و ديگر زيرساخت‌هاي موجود در كشور، موانع و راهكارهاي توسعه سرمايه‌گذاري در حوزه فناوري نانو در ايران به ‌ويژه توسط بخش خصوصي چشم‌انداز 20 ساله كشور، فرصت‌ها، جهت‌گيري‌هاي توسعه، معضلات ملي و تاثيرات فناوري نانو در آنها و تجربه كشور در عرصه فناوري‌هاي جديد بررسي مي‌شود.

اهداف كلان توسعه فناوري نانو در كشور

وي درباره اهداف كلان توسعه فناوري نانو در كشور خاطرنشان كرد: در برنامه بلند مدت توسعه ‌فناوري نانو سه هدف عمده در راستاي نيل به ماموريت برنامه در نظر گرفته شده است. اساسي‌ترين هدف اين برنامه دستيابي به سهم مناسبي از تجارت جهاني با استفاده از فناوري نانو است كه با راهبردهاي تاكيد بر تعامل بين‌المللي و رويكرد برون‌گرا و ايجاد مكانيزم شكار فرصت‌هاي تجاري، تكنولوژيك و صنعتي به منظور دستيابي به بازار جهاني و حفظ و تداوم آن، ايفاي نقش هدايتي و حمايتي دولت براي شكل‌گيري و توسعه صنايع رقابت‌پذير مبتني و متأثر از فناوري نانو با تاكيد بر نقش بخش خصوصي و عدم حمايت از تشكيل صنايع غيررقابتي، برقراري نظام استانداردسازي و تاييد كيفي و نيز بسترهاي حقوقي مورد نياز براي تسهيل همكاري‌هاي صنعتي و تكنولوژيكي و كاهش هزينه‌هاي مبادله و استفاده از فناوري نانو در صنايع مختلف بويژه صنايع داراي مزيت محقق مي‌شود.

سلطاني تصريح كرد: هدف بعدي، ايجاد زمينه‌ مناسب جهت بهره‌مندي از مزاياي فناوري نانو در راستاي ارتقاء كيفيت زندگي مردم است كه از طريق راهبردهاي توسعه و بكارگيري فناوري نانو در حل معضلات اساسي جامعه و اولويت‌هاي كلان كشور، ترويج و اطلاع‌رساني عمومي فناوري نانو به منظور افزايش مشاركت اجتماعي در توسعه و به‌كارگيري آن، گسترش بازار داخلي مصرف محصولات مبتني بر فناوري نانو از طريق تحريك بازار ، استفاده از اهرم خريدهاي دولتي و نيز ازطريق رفع موانع بالقوه دسترسي به اين محصولات براي تمام اقشار جامعه دنبال مي‌شود.

به گفته وي، ستاد توسعه فناوري نانو همچنين نهادينه‌شدن توسعه پايدار و پوياي علوم، فناوري و صنعت نانو را نيز به عنوان يكي ديگر از اهداف محوري خود دنبال مي‌كند كه در اين راستا درصدد توسعه منابع انساني به منظور نهادينه‌سازي علوم، فناوري و صنعت نانو و ارتقاي قابليت‌هاي مديريتي، با تكيه بر روش‌هايي است كه متخصصان مورد نياز در سطوح مختلف را در كوتاه‌ترين زمان ممكن تامين كند.

سلطاني در گفت‌و‌گو با ايسنا خاطرنشان كرد: شبكه‌سازي ميان عناصر فعال و نهادهاي موجود و سپردن ماموريت‌هاي متمركز و مشخص پيرامون فناوري نانو به آنها به ‌شكلي كه زنجيره‌هاي ايجاد ارزش افزوده در اين موضوع ايجاد و تكميل شود، ايجاد چارچوب و شبكه مورد نياز براي حفظ مالكيت فكري، انتشار و مبادله قانونمند يافته‌هاي پژوهشي و دانش فني و تأمين نيازهاي اطلاعاتي سطوح مختلف مديريت، تصميم‌سازان، سرمايه‌گذاران داخلي و بين‌المللي و متخصصين براي استمرار حركت توسعه فناوري نانو، تمهيد و تسهيل جريان منابع مالي قابل اعتماد به توسعه فناوري نانو، اصالت‌دادن به فعاليت‌هاي مهندسي و طراحي در توليد و صنعت و پشتيباني دائمي پژوهش‌هاي كاربردي توسعه‌اي از اين فعاليتها از ديگر راهبردهايي است كه در راستاي تحقق توسعه پايدار و پوياي فناوري نانو در كشور دنبال مي‌شود.

مهندس سلطاني در پايان تصريح كرد: سياستها و برنامه‌هاي ترسيم شده در قالب سند راهبردي توسعه فناوري نانو در جمهوري اسلامي ايران مدون و در پنجمين جلسه ستاد ويژه توسعه‌ فناوري نانو در آذرماه سال جاري به رياست‌ رييس جمهور و با حضور معاون اول وي، وزراء و ديگر اعضاي ستاد ارائه و مقرر شد كه به عنوان مصوبه ستاد، جهت تصويب به هيأت دولت تسليم شود تا به عنوان برنامه جامع توسعه اين فناوري (مطابق ماده 42 قانون برنامه چهارم توسعه) تصويب شود.

گفتني است، سايت اينترنتي ستاد ويژه توسعه فناوري نانو در نشاني الكترونيكيhttp://www.nano.ir علاوه بر برنامه‌هاي ستاد و دستگاههاي اجرايي، مقالات، گزارشها و اخبار بروز فناوري نانو از ايران و جهان و خبرنامه فناوري نانو را در اختيار عموم قرار مي دهد.

همچنين سايت شبكه آزمايشگاهي فناوري نانو در نشاني http://nanolab.nano.ir/ اطلاعات تجهيزات و آزمايشگاههاي عضو اين شبكه را منتشر مي‌كند و سايت باشگاه دانش آموزي نانو به نشاني www.nanoclub.ir  معرفي فناوري نانو براي دانش آموران را بر عهده دارد.

گفت‌و‌گو: شيده ناعمي

انتهاي پيام