عضو شوراي تقويم دانشگاه تهران: مطالعه‌ي ميراث نجوم اسلامي، دست‌يابي به ضوابط رويت هلال ماه را آسان‌تر مي‌كند
عضو شوراي تقويم دانشگاه تهران گفت: مطالعه بر روي آثار باقي‌مانده از نجوم دوره‌ي اسلامي مي‌تواند ما را در دست‌يابي به ضوابط و مولفه‌هاي رويت‌پذيري هلال ماه ياري كند.
به گزارش خبرنگار گروه فني مهندسي ”ايسنا”، حميدرضا گياهي يزدي، عضو شوراي تقويم دانشگاه تهران و عضو گروه تاريخ علم بنياد دايره‌المعارف اسلامي با بيان اين مطلب به بررسي ضابطه‌هاي رويت هلال در نجوم دوره‌ي اسلامي پرداخت.
وي، تاكيد كرد: با وجود تاثيرپذيري عميق نجوم دوره‌ي اسلامي نظير يونان، ايران و هند از نجوم تمدن‌هاي ديگر كه توجه چنداني به مساله‌ي رويت هلال ماه نداشته‌اند، اخترشناسان به دليل اهميت ديني اين مساله كوشش‌هاي فراواني در بررسي ضابطه‌هاي رويت‌پذيري هلال ماه‌هاي قمري داشته‌اند. به اين ترتيب رويت هلال ماه به عنوان يكي از مهمترين شاخه‌هاي نجوم رصدي در دوره‌ي اسلامي مورد توجه قرار گرفته است.
گياهي افزود: مرز نجوم اسلامي از قرون 2 تا 9 هجري است كه دوره‌ي اوج آن در قرون 4 تا 7 هجري بوده است.
نخستين ضابطه‌هاي ساده‌ي رويت هلال درنجوم دوره‌ي اسلامي نيز از نجوم هندي اقتباس شده و به تدريج پيشرفت كرده است.
پژوهشگر بنياد دايره‌المعارف اسلامي، يكي از ويژگي‌هاي شاخص نجوم اسلامي را در طراحي زيج‌هاي نجومي متعدد عنوان و خاطرنشان كرد: زيج‌ها شامل جدول‌ها و نوشته‌هايي هستند كه براساس مطالعه‌ي مستقل ستاره‌شناسان يا به كمك اطلاعات ساير زيج‌ها تهيه مي‌شوند و ستاره‌شناسان اسلامي بر اساس آن‌ها پديده‌هاي نجومي نظير خورشيدگرفتگي، ماه‌گرفتگي و رويت‌هاي هلال ماه را پيش‌بيني مي‌كردند. حدود 200 ريج از دوره‌ي نجوم اسلامي به يادگار مانده است كه عمده‌ي آن‌ها در قلمرو ايران و عراق كنوني تهيه شده‌اند.
وي با اشاره به اين كه بيشترين ريج‌ها مربوط به سال‌هاي مياني دوره‌ي نجوم اسلامي است، گفت: پس از قرن‌هاي 9 و 10 هجري كه نجوم اسلامي در ارتباط با غربي‌ها از مولفه‌هاي اساسي خود فاصله گرفت، منجمان اروپايي نيز تحت تاثير زيج‌هاي اسلامي قرار گرفتند و هنوز هم در زمينه‌ي اين زيج‌ها و ضوابط نجومي آن‌ها كه حاصل چندين قرن تلاش ستاره‌شناسان مسلمان بوده، تحقيق مي‌كنند.
گياهي، ساده‌سازي و جدول‌بندي اطلاعات نجومي براي استفاده‌ي راحت‌تر از آن‌ها را يكي از ويژگي‌هاي جالب توجه نجوم اسلامي عنوان كرد و افزود: خوارزمي، دانشمند ايراني به ضابطه‌ي ساده‌اي براي رويت‌پذيري هلال ماه رسيده بود كه از نجوم هندي گرفته شده بود. بر اساس اين ضابطه، اگر اختلاف زماني غروب خورشيد و ماه، 12 درجه روي استواي سماوي باشد، هلال ماه قابل رويت خواهد بود.
وي با اشاره به پيچيده شدن تدريجي ضوابط نجوم اسلامي گفت: خازني، براي نخستين بار فاصله‌ي زمين از ماه را در ضابطه‌ي رويت‌پذيري هلال مورد توجه قرار داد. در نظر گرفتن احتمال و حد جدايي زاويه‌ا‌ي كه تا آن زمان در نجوم اسلامي چندان رايج نبود از ديگر ويژگي‌هاي ضابطه‌ي ”خازني” است.
عضو گروه تاريخ علم بنياد دايره‌المعارف اسلامي افزود: متاسفانه در قرن‌هاي پاياني دوران نجوم اسلامي ضابطه‌هاي پيچيده و تحليلي رو به افول گذاشتند و ستاره‌شناسان اسلامي به ضابطه‌هاي ساده‌تر گرايش پيدا كردند كه اين روند، احتمالا ناشي از انحطاط علوم و رياضي در آن دوران مي‌باشد.
گياهي با اذعان به تحقيقات وسيعي كه از سوي منجمان غربي براي روز آمد كردن ضابطه‌هاي رويت هلال انجام شده تصريح كرد: هنوز زمينه‌هاي زيادي براي مطالعات جدي نجومي براساس ضابطه‌هاي دوره‌ي اسلامي وجود دارد. پي بردن به اين كه آن ضابطه‌هاي دقيق بر مبناي چه اطلاعاتي و با استفاده از چه روش‌هايي به‌دست آمده‌اند، نياز به انجام مطالعات چند بعدي وسيعي دارد كه بي‌شباهت به تحقيقات باستان‌شناسي نيست.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات