صبح سیزدهم فروردین، شهرها و روستاها رنگ و بوی دیگری دارند، طبیعت آغوش خود را روی مردم ایران زمین گشوده و خانواده‌ها، با سبدهای پیک‌نیک پر از خوراکی‌های لذیذ در دست راهی دشت و دمن می‌شوند، چنان که گویی همگی در یک قرار عاشقانه با طبیعت شرکت کرده‌اند.

صبح با صدای مادر از خواب بیدار می‌شوی. چشمانت را به زور باز می‌کنی، ساعت‌های ابتدای صبح است، با خودت می‌گویی چرا باید به این زودی بیدار شویم و راه بیفتیم که دوباره صدای مادر را می‌شنوی که با صدای بلندتری تو را صدا می‌زند، چند ثانیه بیشتر طول نمی‌کشد که پدر با این تذکر که بچه‌ها سعی کنید زود آماده شوید باید سریع راه بیفتیم و جای مناسبی در طبیعت پیدا کنیم و به ترافیک جاده‌ای برخورد نکنیم، همچون جرقه‌ای تو را از تخت پایین می‌کشد.

از آنجایی که سیزده بدر فرصتی برای جمع شدن‌های خانوادگی است، دسته جمعی و با چند خانواده راهی طبیعت می‌شوید و با یادآوری صحنه های رنگارنگ روزهای سیزده بدر در ذهن، همچون تابلوهای زنده ای در قاب تصور می‌نگری، جایی که دلها کنار هم نشسته‌اند، خنده‌ها در فضا پراکنده می‌شود و صدای بازی‌های کودکانه در دل جنگل طنین انداز می‌شود، به دنبال جای مناسبی هستید که هم درخت باشد و هم جوش و خروش چشمه ساران.

با پیدا شدن جای مناسب، تصویری خاطره‌انگیز از هر سال سیزده بدر در ذهنت تداعی می‌شود، بچه‌ها قهقهه زنان در میان دشت می‌دوند، پدر خانواده به محض پیاده شدن به فکر تاب بستن برای بچه‌ها، دخترها و پسرهای جوان فامیل مشغول پیاده کردن وسایل پیک نیک از صندوق عقب ماشین و زن های خانواده هم مشغول سروسامان دادن به وسایل هستند، تصاویری که برای همه پر از خاطرات رنگارنگی از همان اوایل کودکی تا به امروز است.

صدای جوشیدن آب از چشمه ساری در آن حوالی، نجوای باد در لابه‌لای شاخه درختان و جیک جیک پرنده‌ها در همان حوالی نوعی آهنگ دلپذیر را در طبیعت طنین انداز کرده که نوعی حس زنده شدن و دور شدن از دغدغه‌ها را برای انسان به ارمغان می‌آورد.

آتش روشن کردن و چای زغالی دم کردن، پای ثابت اول روزهای سیزده بدر است، گویی بدون دم کردن چای زغالی، سیزده بدر و رفتن به دامان طبیعت صفای چندانی ندارد.

دخترها و پسرهای جوان هرکدام در گوشەای مشغول پرتاب کردن سنگ سیزده بدر و گره زدن سبزه های عید برای برآورده شدن آرزوهایشان هستند و صدای قهقهه آن‌ها در دل طبیعت می‌پیچد.

آشنا شدن با خانواده‌های کناری به بهانه‌هایی مثل گرفتن پیاز، روغن و یا کبریت، بازی‌های پر سروصدا، فوتبال جوانان در فضای باز، خاله بازی دختران کوچک، نوشیدن چای و شادی کردن، بخشی از صحنه های خاطره‌انگیز سیزده بدر است که خاطرات شیرینی را برای ما به یادگار می‌گذارند.

با نگاهی به تاریخچه سیزده بدر درمی‌یابیم که ما ایرانیان نه تنها امروز که از دیرباز نسبت به طبیعت تعهد و احترامی خاص داشته‌ایم، جمشید، شاه پیشدادی، در روز سیزده نوروز، در صحرای سبز و خرم خیمه ای برپا می‌کند و همه را به این روز دعوت می‌کند، این رسم به مرور زمان در فرهنگ ایرانی نهادینه شده و به شکل سنت و آیینی پابرجا مانده است. از آن زمان، ایرانیان این روز را در دامن طبیعت و کنار چشمه‌سارها جشن می‌گیرند که یادآور سرسبزی و تولد دوباره زمین و شروع دوباره زندگی است.

همچنین در گذشته، رفتن به طبیعت نشانه‌ای از سرزندگی و آغاز دوباره زندگی بوده است، روز طبیعت تنها یک روز معمولی در تقویم نیست؛ بلکه به عقیده نیاکان ما، روزی نحس و نامیمون است که برای دور کردن این بدی و نحسی، باید به دامن طبیعت رفت و با خوشحالی و شادی، این منفی‌ها را نادیده گرفت که ورود به بهار زندگی در گذشته ها بی آسیب به طبیعت انجام می‌شد، اما امروز گویی این روند تغییر کرده است. آنچه امروز مشاهده می‌شود، غمی است که بر دل طبیعت نشسته و زخم‌هایی از زباله، پسماند غذا، ظروف پلاستیکی و آتش‌سوزی‌های بی‌ملاحظه به طبیعت تحمیل می‌کند.

رسم و رسوم سیزده بدر، همچون تار و پودی ظریف، در فرهنگ ایرانی تنیده شده است. گره زدن سبزه، یکی از زیباترین این آیین‌هاست. دختران جوان، با زمزمه آرزوهایشان، ساقه‌های سبز را به هم گره می‌زنند، به امید گشایش بخت و برآورده شدن آرزوهایشان.

بازی‌های محلی و سرگرمی‌های دسته‌جمعی، شور و نشاطی وصف‌ناپذیر به این روز می‌بخشد. از پرتاب سنگ و بادبادک‌بازی گرفته تا مسابقات محلی و آوازخوانی، همه و همه بهانه‌ای برای شادی و دورهمی هستند.

رسم و رسوم کردستانی‌ها در روز سیزده بدر

کارشناس مردم‌شناسی ادارەکل میراث فرهنگی و گردشگری کردستان گفت: سیزده بدر، روز پایان تعطیلات نوروز، در کردستان با شکوه و آداب و رسومی ویژه گرامی داشته می‌شود.  کردها از دوازدهم فروردین، آمادگی خود را برای این روز آغاز می‌کنند. تهیه‌ی خوراکی‌ها، تنظیم برنامه‌ی سفر و آماده‌سازی سایر ملزومات، بخش جدایی ناپذیر این آمادگی است. 

امیر صادقی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: صبح سیزدهم فروردین، خانواده‌ها و اقوام،  به صورت گروهی یا به طور جداگانه، به دامان طبیعت کردستان پناه می‌برند. باغات، کوهپایه‌ها و دشت‌های سرسبز، میزبان این جشن باستانی هستند.

وی عنوان کرد: موسیقی و رقص، از عناصر اصلی شادی و نشاط این روز است. در برخی مناطق، رامشگران محلی با نواختن سازهای سنتی، فضایی شاد و مفرح خلق می‌کنند و مجالس هلپرکی (نوعی رقص و آواز کردی) برپا می‌گردد. در بسیاری از موارد، خانواده‌ها نیز با همراه داشتن دستگاه‌های پخش موسیقی، به اجرای رقص‌های زیبای کردی می‌پردازند و فضایی سرشار از شور و نشاط را به وجود می‌آورند.

صادقی بیان کرد: غذای سیزده بدر در کردستان، تنوع چشمگیری دارد. در روستاها، هر خانواده با توجه به ذائقه و سلیقه‌ خود غذا تهیه می‌کند، اما در شهرها، به‌ویژه در سنندج، کباب به ویژە جوجە کباب از محبوبیت بیشتری برخوردار است، همچنین  که‌لانـه و دلمه برگ مو نیز از غذاهای رایج این روز به شمار می‌روند.  تنوع غذایی سیزده بدر، نمایانگر غنای فرهنگی و تنوع اقلیمی کردستان است.

وی افزود: یکی از آداب و رسوم جدیدتر که در سال‌های اخیر در کردستان رواج یافته، گره زدن سبزه و گیاهان به وسیله دختران دم بخت است، گرچه این رسم، پیشینه دیرینه در کردستان ندارد، اما به عنوان نمادی از آرزوی خوشبختی و ازدواج،  در میان دختران جوان محبوبیت پیدا کرده است.

کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی کردستان خاطرنشان کرد: تفریحات و شادی‌های سیزده بدر تا غروب آفتاب ادامه می‌یابد  پس از پایان جشن و هنگام بازگشت به خانه، زنان و دختران خانواده، سبزه‌های نوروزی را که از روزهای پیش از عید در ظروف مختلف کاشته‌اند، به دامن طبیعت می‌سپارند. این عمل، نمادی از تقدیم برکت و آرزوی زایش دوباره به طبیعت است و یا در کنار رودخانه‌ها، سبزه‌ها به آب سپرده می‌شوند و به نوعی،  چرخه حیات به تصویر کشیده می‌شود.

صادقی اضافه کرد: یکی دیگر از رسوم جالب توجه در این روز، پرتاب سنگریزه‌ها است. هر فرد، سیزده سنگریزه را جمع آوری می‌کند و در حالی که رو به سوی شهر یا روستا دارد، آن‌ها را از روی شانه‌های خود به پشت سر پرتاب می‌کند، این عمل، نمادی از رهایی از نحوست و بدیمنی سیزده بدر تلقی می‌شود. به اعتقاد کردها، با این کار، طومار نحوست این روز درهم پیچیده شده و از شر آن رهایی می‌یابند.

وی یادآور شد: در این روز، کردها سعی می‌کنند از شر اشیای کهنه و فرسوده خلاص شوند به همین دلیل در برخی از روستاها، حتی دام نیز ذبح می‌شود. این عمل  به عنوان نمادی از تجدید حیات و  بدرقه‌ سال گذشته تلقی می‌شود.

صادقی در پایان عنوان کرد: در نهایت، سیزده بدر در کردستان، به نوعی روز بدرقه‌ نحوست و جشن طبیعت، با آداب و رسوم خاص خود است.

انتهای پیام