به گزارش ایسنا، در سال‌های اخیر، تغییرات آب‌وهوایی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های جهانی مطرح شده است. این تغییرات، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک، منابع آبی را به شدت تحت تأثیر قرار داده و مشکلات متعددی را در تأمین آب برای مصارف مختلف، به‌خصوص در بخش کشاورزی، ایجاد کرده است. کشاورزی به‌طور مستقیم به منابع آبی وابسته است و کمبود آب می‌تواند تولید محصولات کشاورزی را کاهش دهد، امنیت غذایی را به خطر بیندازد و حتی موجب مهاجرت روستاییان شود. در نتیجه، حفظ و مدیریت پایدار منابع آبی، به ویژه در بخش کشاورزی، امری ضروری به نظر می‌رسد.

ایران، به عنوان یکی از کشورهای خاورمیانه، با کمبود شدید آب مواجه است. آمارها نشان می‌دهند که حدود ۸۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر کشور در بخش‌های مختلف مصرف می‌شود و این امر موجب شده تا ایران در دسته کشورهای دارای بحران آب قرار گیرد. بر اساس گزارش بانک جهانی، ۹۴ درصد از جمعیت ایران در مناطقی با تنش آبی زندگی می‌کنند. این آمار نگران‌کننده نشان‌دهنده ضرورت اتخاذ راهکارهایی برای مدیریت بهتر منابع آب، کاهش مصرف بی‌رویه و افزایش آگاهی عمومی در این زمینه است. یکی از مهم‌ترین اقدامات در این راستا، مشارکت فعال کشاورزان در مدیریت پایدار آب است؛ چرا که این قشر بیشترین مصرف‌کنندگان منابع آبی در کشور محسوب می‌شوند.

در همین راستا، گروهی از پژوهشگران دانشگاه زنجان با همکاری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، تحقیقی را برای بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت کشاورزان در مدیریت پایدار آب کشاورزی انجام داده‌اند. این مطالعه به دنبال آن بوده است که مشخص کند چه عواملی می‌توانند کشاورزان را به استفاده بهینه از منابع آب و مشارکت در برنامه‌های مدیریت پایدار ترغیب کنند.

پژوهش فوق با استفاده از روش پرسش‌نامه‌ای و تحلیل داده‌های آماری ۳۶۵ خانوار روستایی شهرستان طارم انجام شده است. داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از روش‌های پیشرفته تحلیل آماری و نرم‌افزارهای تخصصی مورد بررسی قرار گرفتند تا میزان تأثیرگذاری عوامل مختلف بر رفتار کشاورزان در زمینه مدیریت آب مشخص شود.

نتایج این پژوهش نشان می دهند که عوامل مختلفی بر میزان مشارکت کشاورزان در مدیریت پایدار آب تأثیر دارند. از جمله این عوامل، هنجارهای اخلاقی و اجتماعی، درک ریسک و هویت فردی کشاورزان بودند.

به طور خاص، پژوهش نشان داد که کشاورزانی که احساس مسئولیت اخلاقی بیشتری نسبت به حفاظت از منابع آب داشتند، تمایل بیشتری به مشارکت در فعالیت‌های مربوط به مدیریت پایدار منابع آبی نشان دادند.

همچنین، یافته‌ها نشان دادند که باورهای اجتماعی نقش مهمی در تصمیم‌گیری کشاورزان دارند. زمانی که جامعه محلی و اطرافیان فرد، رفتارهای حفاظت از آب را تشویق کنند، احتمال اینکه کشاورزان به این رفتارها گرایش پیدا کنند افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر، حمایت و تأیید اجتماعی از اقدامات مرتبط با حفاظت از منابع آبی، می‌تواند میزان مشارکت کشاورزان را به طور قابل‌توجهی افزایش دهد.

این پژوهش همچنین روشن کرد که درک ریسک، یکی دیگر از عوامل مؤثر در مدیریت پایدار آب است. کشاورزانی که از بحران کم‌آبی آگاهی بیشتری داشتند و نسبت به پیامدهای آن نگران بودند، اقدامات بیشتری برای حفاظت از منابع آب انجام می‌دادند. بنابراین، افزایش آگاهی عمومی در مورد خطرات کم‌آبی و تأثیرات آن بر زندگی و معیشت کشاورزان، می‌تواند منجر به تغییر رفتار و افزایش مشارکت در مدیریت پایدار منابع آبی شود.

با توجه به نتایج این مطالعه، پیشنهاد شده است که برنامه‌های آموزشی و فرهنگی برای افزایش آگاهی کشاورزان درباره اهمیت حفاظت از منابع آب اجرا شوند. همچنین، ایجاد مشوق‌هایی برای کشاورزان، مانند ارائه تسهیلات ویژه به افرادی که روش‌های پایدار آبیاری را به کار می‌گیرند، می‌تواند انگیزه مشارکت را افزایش دهد. علاوه بر این، سیاست‌گذاران می‌توانند با بهره‌گیری از گروه‌های مرجع محلی، نگرش‌ها و رفتارهای کشاورزان را در راستای حفظ منابع آبی تغییر دهند.

نتایج این مطالعه در فصلنامه «پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی» منتشر شده است. این نشریه وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران بوده و به انتشار مقالات علمی در حوزه کشاورزی و توسعه پایدار می‌پردازد.

انتهای پیام