تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی، با سرگذشتی پرافتخار یکی از مهم‌ترین مقصدهای نوروزی کشور محسوب می‌شود. شهری که در طول تاریخ همواره مرکز فرهنگ، تجارت و سیاست بوده و امروزه با جاذبه‌های متنوع خود و با آغوشی باز از مسافران پذیرایی و مهمان‌نوازی اصیل تبریزی را به نمایش می‌گذارد.

مساجد در گذشته جایگاهی فراتر از کاربرد امروزی‌ خود داشته‌اند و در مساجد تاریخی ایران، نشانه‌های منحصر بفردی از آثار هنری وجود دارند که سبب علاقه‌مندی بیشتر گردشگران به بازدید از این بناها می‌شود. یکی از برجسته‌ترین مکان‌های دیدنی تبریز، مسجد کبود است که با معماری زیبا و تزیینات داخلی‌، از جمله زیباترین مساجد تاریخی در ایران است.

مسجد کبود یا مسجد جهان‌شاه تبریز معروف به «فیروزه اسلام»، یکی از آثار تاریخی ارزشمند ایران محسوب می‌شود که شیوه معماری خاص و آذری آن، این بنای با عظمت را از سایر نمونه‌های مشابه متمایز کرده است.

این بنا با وجود آسیب‌های فراوان در سال‌های طولانی همچنان شکوه و زیبایی خود را حفظ کرده است، در گذشته مسجد کبود را با نام‌های دیگری مانند گوی مسجد، مسجد شاه جهان و عمارت مظفریه می‌شناختند.

بارزترین ویژگی مسجد کبود و شهرت وافر آن با معماری ویژه تلفیقی و اعـجاب‌انگیزش بیشتر به دلیل کاشی‌های معرق فیروزه‌ای و لاجوردی، انواع خطوط عالی نظیر ثلث، نستعلیق، نسخ و طرح‌های بدیع هندسی و اسلیمی نشان‌دهنده ذوق و هنر معماری ایرانی است و یکی از چهار مسجد تزیین شده با کاشی‌کاری‌های آبی در جهان به شمار می‌رود که نام آن براساس رنگ نمای این بنا انتخاب شده است.

مسجد کبود در کنار دیگر بناهای تاریخی تبریز، سندی زنده از شکوه تمدن اسلامی در ایران است که همچنان پس از قرن‌ها، با شکوهی بی‌نظیر چشم هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.

مسجد کبود تبریز براساس کتیبهٔ سردر آن در سال ۸۷۰ هجری قمری و ۱۴۶۵ میلادی که در زمان سلطان جهانشاه، مقتدرترین حکمران سلسله قره‌قویونلو و به دستور دختر او صالحه خانم بنا شده‌ است که در یکی از کهن‌ترین و تاریخی‌ترین محله‌های شهر تبریز قرار دارد.

تبریز پایتخت فرمانروایی قراقویونلوها بوده است و مسجد کبود تنها اثر تاریخی باقی مانده از این دوره تاریخی در تبریز به شمار می‌رود.

مسجد کبود تبریز قدمتی ۶۰۰ ساله دارد و در اصل بخشی از عمارت وسیع مظفریه بوده است که برخی از مورخان مدت زمان ساخت این مسجد را نزدیک به ۳۰ سال تخمین میزنند.

بیشترین قسمت‌های بنای مسجد کبود با آجر ساخته شده است که در قسمت‌هایی از آن سنگ‌های کمیاب نیز دیده می‌شود.

مسجد کبود در زمان ساخت، بخشی از مجموعه‌ای با کاربری گسترده بوده است در قسمت انتهایی شبستان و در سرداب مسجد مقبره‌هایی برای سلطان جهانشاه و خانواده‌اش ساخته بودند، گرچه امروزه این مقبره‌ها خالی هستند. از بخش‌های دیگر مسجد کبود در گذشته می‌توان به صحن خانقاه و کتابخانه اشاره کرد، متاسفانه امروزه این بخش‌ها از بین رفته‌اند.

در زلزله سال ۱۱۹۳ هجری قمری یعنی در حدود ۳۰۰ سال پیش بخش‌های زیادی از مسجد کبود آسیب دید. پس از زلزله، گنبدهای مسجد فرو ریختند و جز سردر ورودی و پایه‌های مسجد بخش دیگری باقی نماند. از سال ۱۳۱۸ هجری شمسی کار ترمیم گنبدها و بخش‌های دیگر مسجد کبود شروع شد، بازسازی بنا تا سال ۱۳۵۵ ادامه داشت و نوسازی تزیینات داخلی و کاشی‌کاری‌های خارجی همچنان ادامه دارد. 

از لحاظ معماری بنا و تزیینات می‌توان مسجد کبود را با مسجد گوهرشاد در مشهد مقایسه کرد، چراکه هر دو بنا به یک دوره تاریخی تعلق دارند، در ساخت بنای مسجد کبود به شکل آب و هوایی منطقه توجه کرده‌اند و به همین سبب بنای مسجد کبود تطابق کامل با اقلیم تبریز دارد و در تمام فصل‌های سال صحن و شبستان مسجد قابل استفاده هستند.  

نام مسجد کبود تبریز در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

موقعیت جغرافیایی این شاهکار معماری دوره اسلامی در خیابان امام خمینی، روبه‌روی کوچه دل حامد، جنب پارک خاقانی شهر تبریز واقع شده است.

به گزارش ایسنا، این روزها در محوطه مسجد کبود نمایشگاهی از صنایع دستی استان نیز برپا شده است.

انتهای پیام