میثم مجیدی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه برداشت از منابع زیرزمینی آب در استان بیشتر از ورودی است، گفت: خراسان رضوی به لحاظ منابع آبی وضعیت خوبی ندارد، به طوری که به‌ جز یک دشت استان، وضعیت سایر دشت‌های خراسان رضوی بحرانی است.

وی با اشاره به اینکه طی سال‌های اخیر خشکسالی‌ها و تغییرات اقلیمی به وضع موجود فشار مضاعف آورده است، اظهار کرد: شهرهایی مانند مشهد، کاشمر و... با بحران منابع آبی مواجه‌اند.

رئیس و پژوهشگر مرکز پژوهشی آب و محیط‌زیست شرق در خصوص وضعیت هدررفت آب گفت: مهم‌تر از فرسوده بودن شبکه‌های توزیع و برداشت‌های بخش کشاورزی، برداشت‌های نامتناسبی است که از منابع داریم.

وی بیان کرد: روند فزاینده برداشت‌ها به ‌تدریج، به منابع فشار بسیاری وارد کرده است که این برداشت‌ها بیشتر از توان آبخوان‌ها بوده است، البته در قبال برداشتی که انجام می‌دهیم بهره‌وری مناسبی هم نداریم.

مجیدی با اشاره به بهره‌وری پائین در تمامی بخش‌ها از جمله کشاورزی، شبکه‌های شرب و بهداشت تصریح کرد: بخشی از آب اصلاً وارد شبکه شهری نمی‌شود و حدود 40 درصد نیز در مسیر از بین رفته و هدر رفت دارد.

وی همچنین به بخش کشاورزی اشاره کرد و گفت: نیاز بخش کشاورزی ازنظر سطح زیر کشت بسیار فراتر از منابع در اختیار است. از سویی در شهرستان‌هایی که خرده‌ مالک هستند مدیریت آب و راندمان پائین است.

این پژوهشگر حوزه آب گفت: هرچند برای کنترل هدر رفت آب راهکارهای بسیاری وجود دارد اما اگر بخواهیم کاری انجام دهیم باید هر چه سریع‌تر در تمامی بخش‌ها اقدام شود البته همین ‌الان هم برای انجام هر اقدامی دیر شده ولی می‌شود کاری کرد که وضعیت از این بدتر نشود.

وی استفاده از فن‌آوری‌های نوین را برای بهینه‌سازی مصرف آب امکان‌پذیر دانست و افزود: بدون شک فن‌آوری‌های نوین می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند اما اگر همه بخش‌ها یکسان دیده نشوند اتفاق خاصی نخواهد افتاد.

مجیدی تأکید کرد: در مرحله اول باید برداشت‌ها متناسب با مقدار منبعی باشد که داریم، سپس باید به بخش‌هایی که آب اختصاص می‌دهیم با فن‌آوری و ارتقاء سطح دانش فنی و کاربردی بهره‌برداران آن بخش با فرهنگ سازی و احساس مسئولیت ایجاد کردن، بهره‌وری را افزایش داد.

راهکار اصلی، کاهش مصرف و افزایش بهره‌وری

رئیس و پژوهشگر مرکز پژوهشی آب و محیط‌زیست شرق با بیان اینکه باید ضمن تلاش برای کم برداشت کردن، از همان میزانی هم که برداشت می‌کنیم بیشتری بهره‌وری را داشته باشیم، گفت: تمامی دنیا به سمت کاهش مصرف و افزایش بهره‌وری رفته و ما هم راهکار دیگری جز این نداریم.

وی افزود: اغلب افراد جامعه فکر می‌کنند در تأمین آب مشکلی نداریم ازاین‌رو کنترل و مدیریتی در مصرف ندارند، اما وقتی متوجه بحران خواهیم شد که زیر پایمان به‌یک‌باره خالی شود.

استفاده از آب خاکستری مهم و پرهزینه

وی در پاسخ به این سؤال که آیا می‌شود از آب خاکستری (فاضلاب‌های تولیدشده در خانه البته به‌جز فاضلاب سرویس بهداشتی) هم برای مصارف غیر شرب استفاده کرد، گفت: گرچه راهکار بسیار مهمی است و می‌شود این کار را انجام داد اما نیازمند هزینه‌های بسیاری است.

مجیدی افزود: قطعاً باید مدیریت آب انجام دهیم و از آب باکیفیت شرب حفاظت کنیم و برای مصارف دیگر، از آب‌های ضعیف‌تر استفاده کنیم که اگر این اتفاق بیفتد در مدیریت مصرف بسیار موفق خواهیم بود.

وی خاطرنشان کرد: شاید منابع شرب به لحاظ برداشت در مقایسه با بخش کشاورزی کمتر باشد اما محدودیت داریم، اکنون تمرکز تمامی دستگاه‌های متولی آب براین است که بتوانند از منابع شرب به‌خوبی استفاده کنند. حتی اگر دشتی آب داشته باشد اما از کیفیت لازم برای شرب برخوردار نباشد قطعاً در تأمین آب موردنیاز همان منطقه با مشکل مواجه خواهیم شد.

این پژوهشگر حوزه آب اضافه کرد: هرچند فرایندهای تصفیه آب را باید با فنّاوری‌های جدیدتر و واقع‌بینانه‌تری انجام دهیم، اما لزوماً نیاز به تصفیه آب نداریم چون بسیاری از منابع آب زیرزمینی استان یا شور شدند و یا دیگر از کیفیت لازم برخوردار نیستند.

وی افزود: برای اینکه منابع آب شرب را از دست ندهیم می‌شود از این منابع در بخش‌های غیر شرب البته با مدیریت استفاده کرد.

سفره‌های آب زیرزمینی شبیه بیماری در حال مرگ است

مجیدی با بیان اینکه سفره‌های زیرزمینی شبیه بیماری در حال مرگ هستند، گفت: برای اینکه الگوی مصرف آب را در بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعت، خدمات و شرب بهبود داد باید آگاهی و مسئولیت‌پذیری شهروندان را با فرهنگ سازی در تمامی بخش‌های جامعه ارتقاء داد.

وی اظهار کرد: تا وقتی‌که نسبت به داشته‌هایمان بی‌تفاوت باشیم و به فکر نسل‌های آینده نباشیم وضعیت روزبه‌روز بدتر خواهد شد.

رئیس و پژوهشگر مرکز پژوهشی آب و محیط‌زیست شرق با اشاره به اینکه این آگاهی ابتدا باید در خانواده و آموزش‌وپرورش و حتی مراکز آموزش عالی شکل گیرد، گفت: آگاهی باید توأم با مسئولیت‌پذیری باشد.

وی خاطرنشان کرد: منابعی که اکنون در حال استفاده‌ از آنها هستیم، از گذشتگان به ما رسیده که با سازگاری و تاب‌آوری و قناعت‌شان توانستند به نسل ما برسانند ولی ما برعکس آنها، منابع موجود را با رفتارهایمان، از نسل آینده دریغ می‌کنیم.

مجیدی ایجاد آگاهی، مسئولیت‌پذیری و تاب‌آوری را در همه ارکان و شهروندان و بهره‌برداران ضروری دانست و تصریح کرد: نگاه مسئولان هم به آینده باید بلندمدت‌تر باشد.

وی گفت: اگر این اتفاق بیفتد بدون شک وضعیت‌مان در تمامی حوزه‌ها بهتر می‌شود و خواهیم توانست منابع را احیا کنیم و یا لااقل وضعیت‌شان از این بدتر نشود.

ضرورت کنترل و مدیریت بارندگی‌های سیلابی

رئیس و پژوهشگر مرکز پژوهشی آب و محیط‌زیست شرق در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر اینکه آیا می‌شود از آب باران یا دریا برای تأمین نیازهای آبی استفاده کرد؟ افزود: منبع اصلی آبی که مورداستفاده قرار می‌دهیم، بارندگی است. البته بارندگی‌ها روال طبیعی خود را دارند مگر اینکه آن‌قدر دست‌کاری کرده باشیم که بارندگی دیگر قابلیت قبلی را نداشته باشد.

وی اظهار کرد: در خراسان رضوی بیشتر بارندگی‌ها به ما کمک می‌کند و اگر بخواهیم بارندگی‌ها را بیشتر در مبدأ خودش کنترل کنیم در همه‌جا خوب نیست لذا در مناطقی که روال طبیعی تغذیه و گردش طبیعی آب هست باید وضعیت را به حال خود بگذاریم و بارندگی‌هایی که شکل سیلابی به خود می‌گیرند را باید کنترل، مدیریت و تغذیه کرد.

مجیدی با بیان اینکه استفاده از آب دریا هم تبعات بسیاری دارد و هزینه‌های اقتصادی و زیست‌محیطی و اجتماعی کم نخواهد بود، گفت: اقلیم خراسان رضوی خشک است و در سال‌های اخیر از آن میزان اندک بارندگی که داشتیم، محروم شده‌ایم و از نسلی که در اقلیم خشک زندگی می‌کنند انتظار می‌رود استراتژی‌های بهتری را برای این شرایط داشته باشند.

صرفه‌جویی آب، یعنی کم و درست مصرف کردن

وی بیان کرد: بخش کشاورزی باید مسئول باشد که در این نوسانات مختلف تا می‌تواند برداشت‌ها را کاهش و رویه را تغییر دهد. همه باید مسئول باشیم که آب کمتری را مصرف کنیم.

مجیدی خاطرنشان کرد: گرچه برخی معتقدند صرفه‌جویی درست مصرف کردن است نه کم‌مصرف کردن اما این اشتباه است، در شرایط موجود صرفه‌جویی هم کم‌مصرف کردن و هم درست مصرف کردن است.

وی با تأکید بر اینکه برای سال‌های مختلف باید نقشه راه داشت و وضعیت را پایش کرد، افزود: همچنین نهادهای مردمی را باید به منابع آبی و میزان بهره‌وری حساس کرد.

محکوم‌به بازگردانی آب هستیم

این پژوهشگر حوزه آب در ادامه گفت: گرچه بازیابی آب در بخش صنعت با توجه به نوع کاربری آن شدنی است اما هزینه و صرفه تولید برای صنعت‌گر باید مدنظر قرار گیرد.

وی افزود: البته اینکه صنعتی به این موضوع خود را ملزم کند اما تفاوتی با سایر صنایع نداشته باشد و یا نتواند به دلیل هزینه‌هایی که برایش ایجاد می‌شود مجدد با آنها رقابت کند قطعاً این طرح شکست خواهد خورد.

مجیدی با بیان اینکه با همه این موضوعات ما محکوم با بازگردانی آب هستیم، تصریح کرد: هرچند آبی که بازچرخانی می‌شود یک‌بار آن را برداشت کرده و از منابع زیرزمینی حذف کرده‌ایم و منبع جدیدی نیست اما می‌تواند راهکاری برای فشار کمتر به موضوعات زیست‌محیطی و کیفی باشد.

وی گفت: بدون شک می‌توان بهره‌وری آب را در بخش کشاورزی بالا برد، در صنعت بازچرخانی آب داشته باشیم و در بخش‌های شرب و بهداشت از آب شرب بهترین استفاده و حفاظت و حراست را داشت اما همه بخش‌ها باید همکاری کنند.

وضعیت منابع آبی به‌ مراتب از انرژی بدتر است

رئیس و پژوهشگر مرکز پژوهشی آب و محیط‌زیست شرق در ادامه با اشاره به اینکه اگر همین روند فعلی ادامه داشته باشد سال آینده هم با مشکلات جدی‌تری در کمبود منابع آبی مواجه خواهیم بود، خاطرنشان کرد: اکنون بارندگی‌ها به پر شدن ذخایر سطحی و سدها کمک می‌کند وگرنه به لحاظ منابع آبی به‌خصوص در تأمین آب شرب با چالش‌های جدی مواجه هستیم.

وی با بیان اینکه اکنون در شدیدترین شرایط ناترازی منابع آبی کشور قرار داریم و وضعیت آن به‌ مراتب از انرژی بدتر است، گفت: چون منابع زیرزمینی برای عموم قابل ‌مشاهده نیست به همین دلیل کمتر توجه می‌شود درصورتی ‌که سال آینده با این وضعیت بارندگی‌ها با چالش‌های جدی مواجه خواهیم بود.

مجیدی یادآور شد: چند سال آینده بسیاری از دشت‌های کشور و به‌تبع خراسان رضوی از چرخه تأمین آب خارج می‌شوند و مراکز جمعیتی با بحران‌های جدی مواجه و قطعاً مشکلات فرونشست تشدید خواهد شد.

وی گفت: گرچه با بحران آب مواجه هستیم اما اگر الگوهای مدیریتی آب در بخش منابع و مصارف اصلاح شود و روند پایداری به خود بگیرد و به صورت پایدار مدیریت شود آن موقع می‌توان امیدوار بود در غیر این صورت مشکلات افزایش خواهد یافت.

انتهای پیام