به گزارش ایسنا، رضا رحمتی در یادداشتی در وطن امروز نوشت: بعد از دسامبر ۲۰۲۴ و سقوط بشار اسد، سوریه ناآرام‌ترین روزهای خود را در چند روز گذشته پشت سر گذاشته است. از یک سو با ناآرامی‌ها در استان سویدا و اهتزاز پرچم دروزی‌ها بر فراز استانداری این استان مواجه شد و از سوی دیگر با تحرکات استان‌های ساحلی در لاذقیه و سایر مناطق علوی‌نشین؛ ۲ موضوعی که به همراه تحرکات کردها و سایر گروه‌ها خیلی زودتر از آن چیزی که بازیگران خارجی و داخلی سوریه انتظار آن را داشتند، ماه عسل ابومحمد الجولانی در سوریه و تلاش برای تاسیس دولت بعد از اسد را تمام کرد. 
 

سوریه بعد از اسد، در آستانه فروپاشی تمامیت ارضی
سوریه در شرایط کنونی نزدیک‌ترین وضعیت به فروپاشی تمامیت ارضی را سپری می‌کند و بازیگران بسیاری درگیر منازعات کنونی در سوریه هستند. پیش از این بسیاری از ناظران سیاسی بر آن بودند سقوط بشار اسد اگرچه می‌تواند به صورت موقتی مردم سوریه را که از وضعیت دشوار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی رنج می‌بردند نسبت به جایگزین تا حدی امیدوار نگه دارد اما به سبب ماهیت گروهی که قدرت را در سوریه بعد از اسد در دست گرفته از یک سو و وابستگی شدید این گروه‌ها به بازیگران بین‌المللی، در بلندمدت امکان ایجاد نظم و ثبات در سوریه وجود نخواهد داشت. همان‌طور که پیش‌بینی هم می‌شد، خیلی زود مشخص شد دولت موجود در سوریه تلاشی برای تسهیم و تقسیم کیک قدرت بین گروه‌های مختلف ندارد. نگاهی به کابینه موقت جولانی برای سوریه نشان‌دهنده همان وضعیت است. نخست کابینه‌ای شدیدا وابسته به گروه تحریرالشام و دوم کابینه‌ای که به لحاظ فکری چسبندگی بسیار زیادی به ترکیه دارد. این موضوع برای سوریه که از نظر اجتماعی مدلی مشابه لبنان دارد و مرکب از اقلیت‌های بسیاری است که هر یک نزدیک به ۲۰ درصد جامعه سوریه را تشکیل می‌دهند، چندان مطلوب نبود. به همین سبب است که هر چه از دسامبر و فروپاشی نظام اسد به جلو حرکت کردیم، امیدهای نخستین نسبت به کابینه موقت جولانی در گروه‌های قومی و اجتماعی رو به تنزل رفت و کم‌کم آتش زیر خاکستر سوریه شعله‌ور شد. 

تمامیت ارضی سوریه؛ پاشنه آشیل تحریرالشام
شاید مهم‌ترین پاشنه آشیل تحریرالشام را باید تمامیت ارضی سوریه دانست. نظام بشار اسد به‌رغم همه کسری‌های دموکراتیکی که داشت و نتوانست چتر سیاسی را به همه گروه‌ها تسری دهد اما به صورت نسبی تمامیت ارضی سوریه را حفظ کرده بود، اگرچه در ادلب، در سویدا و استان‌های شرقی نفوذ مطلقی نداشت اما تا حدود بسیاری توانسته بود از نظر سرزمینی با کمک همپیمانان خود از جمله ایران، روسیه و حزب‌الله، حاکمیت نه چندان باثبات و قدرتمند خود را در مواقع بحرانی به اطراف سوریه روانه کند. به همین روی اگرچه با حملات گاه و بی‌گاه اسرائیل مواجه می‌شد اما در نهایت تا حدودی حاکمیت خود را بر استان‌های جنوبی شبیه سویدا، مرزهای جولان اشغالی، استان‌های همجوار ترکیه (با مشارکت کردها)، استان‌های همجوار عراق (با کمک همپیمانان ایرانی و حشدالشعبی عراق) و... تسری می‌داد. برخلاف اسد، دولت موقت جولانی از همان روز نخست بعد از تصاحب قدرت و نهادهای قدرت، نتوانست مساله تمامیت ارضی سوریه را به عنوان فصل‌الخطاب مورد توجه قرار دهد. رژیم جدید به صراحت اعلام کرد سوریه نمی‌خواهد محل درگیری کشورهای دیگر باشد، به ایران که هیچ‌یک از مستشارانش در سوریه حضور نداشتند، تاخت اما در قبال نقض مکرر حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه توسط اسرائیل سکوت کرد، نسبت به پیشروی اسرائیل در غرب سوریه بی‌تفاوت بود و هرچه اسرائیل بیشتر به دمشق حمله کرد، کمتر با واکنش گروه‌های جدیدی که دولت را در اختیار گرفته بودند مواجه شد. با اندکی تفاوت، نقض مکرر حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه را توسط ترکیه نیز  شاهد بودیم. حضور تیپ‌های مختلف نظامی ترکیه در سوریه به بهانه مبارزه با گروه‌های تروریستی شبیه کردها، منجر به حضور مستمر ترکیه در سوریه شده است و این موضوع را بویژه در شهرهای کردنشین سوریه بیشتر می‌توان مشاهده کرد. 

لبریز شدن صبر سوری‌ها
بعد از گذشت نزدیک به ۴ ماه از تحولات سوریه به نظر می‌رسد کم‌کم ماه عسل جولانی و سوریه در حال پایان است. گروه‌های مختلف سوری که در این چند ماه نتوانسته‌اند به مقاصد سیاسی خود برسند، با وضعیتی از تحقیر احساسات ملی‌شان توسط اسرائیل و ترکیه نیز مواجه هستند. این وضعیت سبب طغیان احساسات علیه تجاوز خارجی از یک سو و بی‌عملی و سکوت مطلق گروه تحریرالشام نسبت به این تهاجمات خارجی از سوی دیگر شده است. به همین سبب سوریه تبدیل به صحنه نبرد بازیگران متکثر نظامی و سیاسی شده که البته هر یک مقاصد سیاسی و نظامی خود را دنبال می‌کنند اما برای برخی از گروه‌های مقاومت مردمی، مساله تحقیر احساسات ملی از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است.

سوریه آبستن شورش‌های مختلف
به این موضوع باید این برداشت را نیز اضافه کرد که گروه‌های مختلف در سوریه با توجه به تجربه موفق سقوط سهل‌الوصول بشار اسد و ارتش او، این تلقی را دارند که با کوچک‌ترین فشار اجتماعی و نظامی می‌توانند نظام سیاسی را ساقط کنند. این باور در نیروهای نظامی مستقر در سوریه وجود دارد که اگر تحریرالشام توانست نظام اسد را در کمتر از یک هفته ساقط کند، چرا آنها نتوانند این گروه شبه‌نظامی را که به صورت خودخوانده قدرت را در دست گرفته و اعلام حکومت کرده است، ساقط کنند. این موضوع در بین نیروهای مقاومت مردمی سوریه (وابسته به نظام پیشین سیاسی سوریه)، نیروهای کرد سوریه، نیروهای دروزی استان سویدا و حتی در بین تروریست‌های داعشی مستقر در سوریه نیز وجود دارد. به همین روی در یک هفته گذشته به هر یک از مناطق سوریه در نقشه این کشور نگاه می‌کنیم، شاهد تحرکات نظامی و اجتماعی علیه نظم بدون پشتوانه سیاسی و نظامی مستقر در سوریه هستیم. نیروهای نظامی که در درگیری‌های شب‌های گذشته در سوریه حضور داشته‌اند، نیروهای تحریرالشام جولانی که تلاش می‌کنند نفوذ خود را بر مناطق مختلف تسری دهند و از جمله مناطقی که مخالفان در آنها مستقر هستند، نیروهای مقاومت سوریه (به رهبری غیاث سلیمان دلا) که از فرماندهان ارتش سوریه در زمان حکومت بشار اسد بوده و اینک از فرماندهان تحرکات علویان علیه حکومت جولانی است، نیروهای کرد در شمال سوریه در مرزهای با ترکیه که در تلاشند نفوذ تاریخی خود را که بعد از اتفاقات سال ۲۰۱۲ در تلاش برای تسری آن بر تمام مناطق کردی بوده‌اند، گسترش دهند و نیروهای داعشی که همواره سوریه را بخشی از خلافت خود می‌دانسته‌اند و اینک تحرکات خود را در سوریه بسیار شدت بخشیده‌اند و دست بر قضا خود را مهم‌ترین آلترناتیو حکومت جولانی قلمداد می‌کنند. نیروهای داعش با ایراد اتهاماتی شبیه اینکه در نهایت بین تحریرالشام و اسد تفاوتی وجود ندارد و همان‌طور که اسد در وابستگی سیاسی و بین‌المللی بود، جولانی نیز در وابستگی شدید به ترکیه و بازیگران بین‌المللی است، در حال ایجاد فضایی از ناکارآمدی تحریرالشام در اهدافی هستند که در ابتدا اعلام کرده است. اتفاقا داعش در این موضوع موفق شده تحریرالشام را متهم به مسامحه با ترکیه، اسرائیل و ناتوانی برای تسلط احکام اسلامی کند. این وضعیت سبب شده سوریه شبیه همان تمثیل معروف هابز از روابط بین‌الملل شود؛ جنگ همه علیه همه. با چنین وضعیتی باید دید در روزها و هفته‌های آینده این کشور درگیر چه وضعیتی خواهد شد اما آنچه مشخص است اینکه سوریه براحتی عروس جولانی نمی‌شود.

*بازنشر مطالب دیگر رسانه‌ها در ایسنا به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان می‌باشد.

انتهای پیام