به گزارش ایسنا سوم مارس روز جهانی حیات وحش است که در سال جاری میلادی با شعار «تامین مالی حفاظت از حیات وحش: سرمایه‌گذاری بر مردم و سیاره» گرامی داشته می‌شود. حفاظت از حیات وحش در ایران با مشکلات کمبود اعتبارات مواجه است. بنابر اظهارات مسئولان سازمان محیط زیست، کل بودجه اختصاص‌یافته برای حفاظت از حیات وحش کشور در سال ۱۴۰۱ تنها ۱۲ میلیارد تومان بوده است که این مقدار کمتر از ۱۰ درصد نیاز واقعی برآورد می‌شود.
تجربه اسپانسری شرکت تولید موتورسیکلت برای حمایت از یوز آسیایی
سهم مشارکت سازمان‌های غیردولتی و مردمی در تأمین مالی حفاظت در ایران اندک اما رو به رشد است. بیشتر بودجه حفاظتی از محل اعتبارات دولتی تأمین می‌شود و سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیستی به دلیل کمبود حمایت مالی و احتمالا محدودیت‌های حقوقی، از توان محدودی در این زمینه برخوردارند. با این حال نمونه‌هایی از ورود بخش خصوصی به حمایت از حیات وحش دیده می‌شود. به عنوان مثال در سال‌های گذشته امضای قرارداد اسپانسری یک شرکت تولید موتورسیکلت برای حمایت از یوزپلنگ آسیایی به صندوق ملی محیط زیست کمک کرد.
«مردمی‌سازی» حفاظت رویکرد سازمان محیط زیست
غلامرضا ابدالی - مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست - در گفت‌وگو با ایسنا بر اهمیت مردمی‌سازی حفاظت از محیط زیست تاکید می‌کند و می‌گوید: اعتبارات دولتی نه تنها در ایران بلکه در دنیا پاسخگوی حفاظت از حیات وحش نیست. لذا مردم باید در حفاظت از گونه‌های حیات وحش مشارکت فعال داشته باشند.
وی اضافه می‌کند: حفاظت از محیط زیست یکی از اولویت‌های دولت چهاردهم است و تلاش می‌شود با تکیه بر ظرفیت‌های بخش غیر دولتی این امر محقق شود.
به عقیده ابدالی باید حفاظت از حیات‌وحش را در قالب طرح های حفاظت مشارکتی در جامعه نهادینه کنیم.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست درباره اعتبارات اختصاص یافته به حیات وحش می‌گوید: نباید به اعتبارات بخش دولتی تکیه کرد زیرا اگر به چندین برابر افزایش یابد اعتبارات بخش دولتی منجر به حفاظت از حیات وحش نخواهد شد. این موضوع تنها با مردمی سازی محقق خواهد شد.
ابدالی همچنین به برنامه‌های این دفتر برای همکاری‌های سازنده با سازمان‌های مردم‌نهاد و استفاده حداکثری از ظرفیت بخش‌های صنعتی و تولیدی به واسطه مسئولیت اجتماعی در زمینه حفاظت از گونه‌های حیات وحش نیز اشاره می‌کند.
جلوگیری از شکار و تخریب زیستگاه‌ها با ایجاد منافع اقتصادی برای مناطق محلی
سرمایه‌گذاری در حیات وحش نه‌تنها یک ضرورت زیست‌محیطی بلکه یک فرصت اقتصادی نیز به‌شمار می‌رود. تجارب جهانی نشان می‌دهد حفاظت از گونه‌های جانوری و زیستگاه‌های آنان می‌تواند به رونق اقتصادی و توسعه پایدار جوامع محلی کمک کند. این صنعت از سوی دیگر موتور مالی حفاظت از محیط زیست را نیز به حرکت درمی‌آورد و به سبب حضور گردشگران حفاظت از زیستگاه نیز تقویت می‌شود و انگیزه را برای برای جلوگیری از شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه‌ها افزایش می‌دهد.
حفاظت از حیات وحش از دیرباز مأموریتی دولتی تلقی می‌شده است اما در دهه‌های اخیر بخش خصوصی، شرکت‌ها و استارتاپ‌ها نیز به این عرصه وارد شده‌اند و همین مسبب شکل‌گیری رویکردهای نوآورانه، مدیریت نوین، تأمین منابع مالی و فناوری شده است. در سطح جهانی، بسیاری از شرکت‌های بزرگ به عنوان بخشی از مسئولیت اجتماعی خود، بودجه‌هایی را به پروژه‌های حفاظتی اختصاص می‌دهند یا در قالب مشارکت با سازمان‌های مردم نهاد به حفظ گونه‌های در معرض خطر کمک کرده‌اند.
پایش زیستگاه‌ها با داده‌های ماهواره‌ای
از سوی دیگر، استارتاپ‌های حوزه فناوری و محیط زیست ایده‌های خلاقانه‌ای برای حفاظت ارائه داده‌اند. برخی استارتاپ‌ها از هوش مصنوعی و داده‌های ماهواره‌ای برای پایش جنگل‌ها و تشخیص زودهنگام فعالیت‌های غیرقانونی مانند قطع درختان یا شکار بهره برد سامانه‌هایی ابداع شده که با به‌کارگیری پهپاد، حسگر صوتی و دوربین‌های تله‌ای هوشمند، حضور شکارچیان غیرمجاز را در مناطق حفاظت‌شده رصد می‌کند و به محیط‌بانان هشدار دهد.
البته نقش بخش خصوصی تنها به فناوری محدود نمی‌شود. قرق‌های اختصاصی در دنیا کاملا به‌صورت خودگردان، متداول و یکی از راه‌های حفاظت مشارکتی هستند. قرق‌های اختصاصی در سه استان کشور ایجاد شده‌اند و توسط جوامع محلی و بخش خصوصی مدیریت می‌شود. سازمان محیط زیست حدود پنج یا شش محدوده جدید را برای ایجاد قرق‌های جدید در نظر گرفته است که قرار است در شورای عالی محیط زیست بررسی شود. اغلب مکان‌های جدید در استان‌های شرقی و مرکزی قرار دارند.
الگوی جهانی حفاظت؛ ترکیب مشارکت جوامع محلی و سیاست‌های حمایتی
بر اساس نگاه کارشناسان این تجربه نشان می‌دهد با اتخاذ سیاست‌های درست، می‌توان از ظرفیت بخش خصوصی و جوامع بومی برای حفاظت بهره برد. برای مثال در پاکستان برنامه مشارکتی حفاظت از کل مارخور (بز کوهی کمیاب) با دخیل‌کردن شکار قانونی محدود و اختصاص درآمد آن به جوامع محلی، هم جمعیت مارخور را احیا هم درآمد پایداری را برای روستاهای کوهستانی فراهم کرده است.
اهمیت انتفاع جوامع محلی از حفاظت برای موفقیت برنامه‌ها
کارشناسان معتقدند بهترین راه برای سازمان حفاظت محیط زیست حرکت به سمت حفاظت مشارکتی است که با کمک مردم حفاظت را انجام دهد. اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت نیز بر آن تاکید دارد که حفاظت با مردم و توسط آنان انجام می‌شود و اگر مردم در این حفاظت مشارکت نداشته باشند، حفاظت موفقی نخواهیم داشت.
عبداله سالاری - کارشناس اکولوژی حیات وحش- می‌گوید: مدیریت برخی مناطق حفاظت شده را به بخش خصوصی برون‌سپاری شود اما جامعه محلی و افرادی که در امر حفاظت کمک می‌کنند نیز حتما باید از این کار منتفع شوند؛ تا زمانی که گونه‌های حیات وحش برای جوامع محلی پیرامون زیستگاه خود انتفاعی نداشته باشند، حفاظت نتیجه‌بخش نخواهد بود.
به گزارش ایسنا سرمایه‌گذاری برای حیات وحش، سرمایه‌گذاری برای حال و آینده است و می‌تواند منافع زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی متعددی داشته باشد.
انتهای پیام
نظرات