تجارت پایان‌نامه‌های دانشگاهی، همچنان یکی از چالش‌های جامعه علمی است که به‌صورت آشکار و گسترده جریان دارد. با وجود تمامی تلاش‌ها برای مقابله با این مشکل و ایجاد قوانین سختگیرانه، این تجارت غیرقانونی همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد. دانشجویان با پخش برگه‌های تبلیغاتی در اطراف دانشگاه‌ها، به معرفی خدمات نوشتن پایان‌نامه می‌پردازند. تعداد زیادی از سایت‌های اینترنتی نیز در این فعالیت‌های غیرقانونی نقش دارند.
یکی از این سایت‌ها، هزینه نوشتن پایان‌نامه رشته پرستاری را حدود ۱۰۰ میلیون تومان اعلام می‌کند؛ رقمی که نشان از گسترش و عمق این مشکل دارد. این تجارت غیرقانونی برای تقویت رزومه دانشجویان در رشته‌های مختلف تحصیلی نیز گسترده شده است.
هوش مصنوعی می‌تواند در نوشتن پایان‌نامه دخالت کند و ابزاری تسهیل‌کننده یا جایگزین برای آن باشد. توانایی‌های منحصربه‌فرد هوش‌مصنوعی در جوامع دانشگاهی، نیاز به ایجاد رویکرد جدید را بیش از پیش ضروری کرده است. هوش مصنوعی با توانمندی‌های فوق‌العاده خود، می‌تواند به ابزاری برای افزایش کیفیت و سرعت نگارش پایان‌نامه‌ها تبدیل شود، اما در عین حال، نگرانی‌ها درباره سوءاستفاده از این فناوری نیز افزایش یافته است.
در حالی که جامعه دانشگاهی با چالش‌های روزافزون خود دست‌وپنجه نرم می‌کند و بر سر حفظ اصالت علمی و اخلاقی خود تلاش می‌کند، اخذ رویکرد جدید نسبت به هوش مصنوعی به‌صورت جدی احساس می‌شود.
دانشگاه‌های توده‌گرا باید جمع شوند
رضاعلی نوروزی، دبیر ستاد آزمون‌های استان اصفهان در گفت و گو با ایسنا می‌گوید: پدیده خریدوفروش پایان‌نامه انکار نشدنی است و راه مبارزه با این تقلب در جمع کردن دانشگاه‌های توده‌گرا، اجرای فرایندهای بازبینی، نظارت و اعمال سختگیری در پذیرش و تربیت دانشجو نهفته است.
وی ورود افراد نالایق به دانشگاه‌ها را علت اصلی خریدوفروش پایان‌نامه می‌داند و می‌افزاید: بنده یک شخصیت دانشگاهی هستم و خریدوفروش پایان‌نامه را انکار نمی‌کنم، اما آمار دقیقی از میزان خرید و فروش در اختیار ندارم. این که چند درصد از دانشجویان مرتکب این تقلب می‌شوند قابل بحث و بررسی است. اگر دانشگاه‌ها فقط ۱۰ درصد متقاضیان را پذیرش کنند، سیستم به سمت نخبه‌گرایی حرکت می‌کند و دانشجویانی که شایسته تحصیل هستند به آن ورود می‌کنند، پس احتمال تخلف کاهش می‌یابد، چون دانشجو در انجام کار خود ناتوان نیست.
عضو هیئت علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان ادامه می‌دهد: جمعیت کشور ایران و دانشگاه‌های آن در مقایسه با سایر کشورها نشان می‌دهد که ظرفیت‌های دانشگاهی بیش از حد نیاز کشور است؛ خدا را شکر انواع و اقسام دانشگاه‌ها را داریم و پذیرش دانشجوی خارجی هم چندان مورد توجه نبوده است.
نوروزی ضمن تأکید بر اینکه دانشگاه‌های کشور سریعا به سمت توده‌گرایی می‌روند، توضیح می‌دهد: به‌صورت تخصصی دانشگاه‌های کشور به دو دسته دانشگاه‌های توده‌گرا و دانشگاه‌های نخبه‌گرا تقسیم‌بندی می‌شوند. وجود ظرفیت‌های زیاد دانشگاهی، امکان ورود افرادی را به دانشگاه فراهم می‌کند که از توانایی کافی برای نوشتن پایان‌نامه بی‌بهره‌اند. در نهایت این دانشجویان به خرید پایان‌نامه روی می‌آورند یا استاد، بار انجام کار آن‌ها را به دوش می‌کشد. تعداد دانشجویان هر استاد راهنما بیش از توان استاد تعریف می‌شود.
تعارف نداریم، نظام آموزشی ما کارآمد نیست
وی با ابراز تأسف از اینکه هدف فقط پرشدن ظرفیت‌ها است و پذیرفته‌شدگان با نمره زیر ۵۰ درصد در درس‌های آزمون ورودی وارد دانشگاه می‌شوند، تصریح می‌کند: درصد آزمون زیر ۵۰ درصد نمایانگر نمره زیر۱۰ است. آیا متقاضی با کسب این نمره، شایسته ورود به دانشگاه است؟ در صورتی که درست‌تر این است که افراد با نمره بالای ۱۶ یعنی۸۰ درصد به دانشگاه راه پیدا کنند، حتی اگر از بین داوطلبان تنها یک نفر موفق به کسب این نمره شود.
عضو هیئت علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان در پاسخ به این پرسش که چرا درصد عموم داوطلبان پایین است، تاکید می‌کند: درصدهای پایین متقاضیان در آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها نشان‌دهنده ناکارآمدی نظام آموزشی در آموزش‌وپرورش و آموزش عالی است و نباید آن را به نامتعارف بودن سوالات نسبت داد. فقط تعداد کمی از سوالات در دسته بسیار سخت قرار می‌گیرند و اخذ نمره مناسب از مابقی آن‌ها شدنی است. توجیه ناکارآمدی نظام آموزشی با ذکر این علت، اصلا درست نیست. در هر حال سوالات تحت نظارت و داوری در چند مرحله طراحی می‌شوند و کسب حداقل نمره، از سوالات آسان‌تر هم اتفاق نمی‌افتد!
نوروزی اظهار می‌کند: این تصور که صرفا افراد با داشتن مدرک بالاتر، می‌توانند از نظر شغلی و خانوادگی موقعیت بهتری به دست آورند، ممکن است علت تمایل افراد به ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر باشد.
وی با اشاره به قابلیت‌های هوش مصنوعی در پایان‌نامه‌نویسی خاطرنشان می‌کند: تکنولوژی هوش مصنوعی مسیری بسیار هموارتر از خریدوفروش پایان‌نامه مهیا می‌کند که با آن روبه‌رو هستیم، پس باید در تعیین تکلیف تاثیر این تکنولوژی بر پایان‌نامه‌نویسی اهتمام ورزیم.
علی منصوری، رئیس علم‌سنجی و انتشارات دانشگاه اصفهان در گفت و گو با ایسنا خریدوفروش پایان‌نامه را مصداق بارز تقلب در پژوهش می‌داند و می‌گوید: پدیده خریدوفروش پایان‌نامه در کشور ما وجود دارد و انکار آن امکان‌پذیر نیست. دانشگاه در ارائه امکانات و مهارت‌های پژوهشی کوتاهی می‌کند و تعریف کردن تعداد زیاد دانشجویان برای هر استاد، از دقت کار استاد راهنما که مسئولیت اصلی بررسی محتوای پایان‌نامه را برعهده دارد، می‌کاهد، البته در دانشگاه اصفهان تابه‌حال چنین گزارشی به دست ما نرسیده است.
وی می‌افزاید: اساتید راهنما مسئولیت اصلی بررسی محتوای یک پایان‌نامه را بر عهده دارند. تعداد زیاد دانشجویان منجر به کاهش دقت در مطالعه پایان‌نامه می‌شود؛ بدین ترتیب از پایان‌نامه‌ای دفاع می‌شود که خود دانشجو آن را ننوشته است. دانشجو برای تحصیل در مقاطع بالاتر نیازمند مهارت‌هایی است که در دانشگاه‌ها از آن غفلت می‌شود. دانشجو روش‌تحقیق نمی‌داند پس به خرید پایان‌نامه روی می‌آورد؛ به علاوه دانشجویان با اخلاق علمی آشنا نیستند و نمی‌دانند این کار غیراخلاقی است، البته در دانشگاه اصفهان این موضوع مورد توجه است و دانشجویی که دوره اخلاق در پژوهش را نگذرانده باشد، اجازه دفاع ندارد. مصداق بارز تقلب در پژوهش همین خرید پایان‌نامه است. امکانات در بعضی دانشگاه‌ها جدی گرفته نمی‌شود، پس دسترسی به اطلاعات و پایگاه‌های داده، برای دانشجو راحت نیست، بنابراین انتظار نمی‌رود که دانشجو پایگاه‌های درست و منابع معتبر را شناسایی کند.
رئیس علم‌سنجی و انتشارات دانشگاه اصفهان ادامه می‌دهد: دانشجوی مقاطع تکمیلی باید دوره روش‌تحقیق را بگذراند، اما این مسئله جدی گرفته نمی‌شود. این را می‌توان با پرسش یک سوال مرتبط با روش‌تحقیق از فارغ‌التحصیان مقاطع تکمیلی به دست آورد. پس در مرحله پایان‌نامه‌نویسی دانشجو به این نتیجه می‌رسد که نمی‌تواند کار کند و با روش آشنایی ندارد.
منصوری با تأکید بر تأثیر فناوری‌های جدید در شیوه آموزش اضافه می‌کند: فناوری‌های جدید به‌ویژه در حوزه هوش مصنوعی به قضیه تقلب در پژوهش دامن می‌زنند. مزایا و معایب پدیده هوش مصنوعی نیاز به بررسی دارد. امروزه باید شیوه ساخت پایان‌نامه یا نوشتن پایان‌نامه به وسیله هوش مصنوعی را به موارد تقلب در پژوهش اضافه کنیم. اگر دانشجویان پیش از این با صرف هزینه موفق به نوشتن پایان‌نامه می‌شدند، امروز با آشنایی ساده با فناوری‌های نوین می‌توانند کل پایان‌نامه یا بخشی از آن را بنویسند.
وی ادامه می‌دهد: اعضای هیئت علمی، اساتید راهنما و دانشجویان باید با این مسئله آشنا بشوند تا در صورت نوشتن پایان‌نامه توسط هوش مصنوعی آن را شناسایی کنند و البته طریقه کار با آن را هم بدانند. راهکاراهای تشخیص و مصادیق تقلب در هوش مصنوعی نیاز به بررسی دارد. با سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت که به طور ویژه در حوزه معاونت پژوهشی انجام می‌شود، می‌توانیم جلوی این پدیده را بگیریم.
برای متخلفان خریدوفروش پایان‌نامه، مجازات تعیین شده است
میلاد مهدوی، کارشناس حقوقی و وکیل پایه یک دادگستری نیز در این باره به ایسنا می‌گوید: قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی در قالب ماده واحده در سال ۱۳۹۶ به تصویب رسیده است که مطابق با آن تهیه، عرضه و واگذاری آثاری از قبیل رساله، پایان‌نامه، مقاله، طرح پژوهشی، کتاب، گزارش یا سایر آثار مکتوب و ضبط شده علمی‌پژوهشی یا هنری اعم از الکترونیکی و غیرالکترونیکی توسط هر شخص حقیقی یا حقوقی به قصد انتفاع و به‌عنوان حرفه یا شغل با هدف ارائه کل اثر یا بخشی از آن توسط دیگری به‌عنوان اثر خود، جرم است و مرتکب یا مرتکبان علاوه بر واریز وجوه دریافتی به خزانه دولت مشمول مجازاتی از جمله اگر جرم توسط شخص حقیقی ارتکاب یافته باشد، مرتکب به جزای نقدی درجه سه(از۳۶۰ میلیون تومان تا ۵۵۰ میلیون تومان) و محرومیت از حقوق اجتماعی درجه شش(محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از شش ماه تا پنج سال) محکوم می‌شود، همچنین درصورتی که جرم توسط شخص حقوقی ارتکاب یافته باشد علاوه بر مجازات مرتکب و مدیران و گردانندگان مربوطه، مجازات شخص حقوقی حسب مورد مطابق مواد ۲۰، ۲۱ و ۲۲ قانون مجازات اسلامی تعیین می‌شود، وفق تبصره ۵ این قانون ارائه خدماتی که در جریان تهیه آثار پژوهشی، علمی و هنری انجام آن‌ها توسط اشخاص ثالث متعارف است از قبیل خدمات آزمایشگاهی، تایپ، کمک به گردآوری داده‌ها، ترجمه، تکثیر و ویراستاری اثر، مشمول حکم مقرر در این قانون نیست و جرم تلقی نمی‌شود.
وی می‌افزاید: خدماتی که بخشی از فرایند آن‌ها توسط گروه پژوهشی یا پژوهشگر به شخص ثالث و در ازای پرداخت حق‌الزحمه یا مانند آن برون‌سپاری می‌شود، براساس عرف علمی متخصصان هر رشته، موجه است و به آن خدمات متعارف می‌گویند. این موارد غیرقانونی نبوده و انجام‌دهنده، مرتکب تخلف نبوده است.
این کارشناس حقوقی خاطرنشان می‌کند: در صورتی که ارتکاب جرم موضوع این قانون از طریق پایگاه الکترونیکی یا در قالب بنگاه (شامل مؤسسه، شرکت یا هر نوع دیگر) اعم از ثبت‌شده یا نشده انجام شود یا برای انجام آن اقدام به تبلیغ به هر نحو شود، مرتکب یا مرتکبان به میانگین حداقل و حداکثر مجازات مقرر این قانون، محکوم می‌شوند، همچنین محل بنگاه یا پایگاه الکترونیکی متخلف به درخواست یکی از وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری یا بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا سایر مراجع مربوطه و با دستور مراجع قضایی حسب مورد، پلمپ یا متوقف می‌شود. معایب و مزایای هوش مصنوعی در کمک به نوشتن پایان‌نامه‌ها نیاز به بررسی دارد.
به گزارش ایسنا، فروشندگان مقالات علمی با ارائه کارهای باکیفیت در ازای دریافت مبالغ قابل توجه، همواره تلاش کرده‌اند تا کیفیت محصولات خود را بهبود بخشیده و نوع ارائه آن را بهینه کنند. با توجه به این روند، پیش‌بینی می‌شود در استفاده از هوش مصنوعی و خدمات آن هم به‌صورت پیشتاز حاضر شوند، به این ترتیب لزوم اجرای هوش مصنوعی به‌صورت قانونی و با حفظ رسالت دانشگاه در ارائه مهارت علمی به دانشجو، احساس می‌شود.
با گذر از معضل حل‌نشده خرید و فروش پایان‌نامه، امروز باید فکری اساسی در خصوص سنجش قابلیت‌های فعلی هوش مصنوعی در دانشگاه‌ها و تنظیم قوانین راه‌گشا کرد. با پیشرفت تکنولوژی در زمینه هوش مصنوعی و دسترسی عمومی به آن، نیاز است که با این تغییرات هم‌گام و هم‌شتاب پیش برویم. هرچند متخصصان پیش‌بینی می‌کنند که گسترش هوش مصنوعی در دنیا از میزان آمادگی مردم برای پذیرش آن پیشی می‌گیرد، اما عقب‌ماندگی کمتر کشورها از این تکنولوژی، تلاشی ارزنده و گرامی به شمار می‌آید.
با توجه به این شرایط، انتظار می‌رود که دانشگاه‌ها و قانون‌گذاران کشور با پدیده هوش مصنوعی به‌طور منطقی و سازش‌جویانه رفتار کنند و بستری مناسب برای بهره‌گیری از این تکنولوژی فراهم کنند. چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی جامعه دانشگاهی در زمینه هوش مصنوعی و تجربه ناموفق در ممانعت از خرید و فروش پایان‌نامه‌ها نیازمند توجه ویژه است. تلاش‌های مشترک قانون‌گذاران و جامعه دانشگاهی، راهکارهای مناسبی برای مقابله با چالش‌ها و بهره‌گیری از فرصت‌ها ارائه می‌دهد.
انتهای پیام
نظرات