امیر مرادی، دانشجوی دکتری رشته حسابداری دانشگاه شهید بهشتی تهران و مدرس دانشگاه فردوسی مشهد با حضور در تحریریه ایسنا اظهار کرد: با توجه به اینکه هوش مصنوعی آثار بالقوه و بالفعل قابل توجهی را از جنس فرصت و تهدید در همه رشته‌ها و حرفه‌ها و ازجمله حسابداری در بر دارد، لازم است برای بهره‌مندی از فرصت‌ها و مقابله با تهدیدات آن، توجه لازم صورت پذیرد.

ورود هوش مصنوعی به حسابداری

وی با اشاره به تاثیرات عمیق و گسترده هوش مصنوعی در حسابداری، اضافه کرد: حسابداری دانش و روش اندازه‌شناسی و اندازه‌گیری عملکرد است. در عمل، حسابداری، سیستم اطلاعاتی است که از کارکردهایی شامل سنجش رویدادهای مالی، انبارش و پردازش و دست آخر گزارشگری تشکیل می‌شود و طیفی از انواع فناوری‌های اطلاعاتی در هر کدام از این کارکردها استفاده می‌شود. ارزش آفرینی نظام حسابداری برای ذینفعان، در گرو استخراج بینش‌های سودمند از داده‌های بیشتر و از طریق پردازش‌های سریعتر و پیشرفته‌تر خواهد بود تا در فضای کسب و کار متغیر امروزی همچنان بتواند نیازهای اطلاعاتی تصمیم‌گیران درون‌سازمانی شامل مدیران برای هدایت بهینه منابع و تحقق اهداف بنگاه و ذینفعان برون‌سازمانی ازجمله سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و مقررات گذاران را در ارزیابی عملکرد بنگاه تأمین نماید.

مرادی ادامه داد: هوش مصنوعی، به‌عنوان یک فناوری تواناساز می‌تواند درهر یک از کارکردهای حسابداری ضمن ترکیب با سایر فناوری‌های مقتضی ازجمله پردازش ابری، پهپادها، اینترنت اشیاء و غیره، به افزایش ارزش‌آفرینی این سیستم اطلاعاتی کمک می‌کند.  در حلقه سنجش و پردازش، الگوریتم‌های پردازش تصویر در هوش مصنوعی می‌تواند به شناسایی و خوانش هوشمند اسناد کاغذی کمک کند و از این طریق دقت و سرعت قابل توجهی را در عملیات حسابداری بازرگانی به ویژه در بنگاه‌های پرتراکنش نظیر فروشگاه‌های زنجیره‌ای به ارمغان آورد. همچنین الگوریتم‌های پردازش زبان طبیعی نیز با پردازش هوشمند قراردادها، به تعیین هرچه دقیق‌تر حقوق و تعهدات مالی آنها کمک می‌کند و این موضوع به ویژه در صنایعی مثل نفت و گاز و پتروشیمی که قراردادهای متعدد و حجیمی دارند، می‌تواند نظام مالی بنگاه را در شناسایی رویدادهای مالی و اعمال کنترل‌های داخلی لازم کمک نماید.

استاد دانشگاه فردوسی مشهد گفت: از دیگر کاربردهای هوش مصنوعی، تقویت تحلیل‌های توصیفی، تبیینی (پیش‌بین)، تشخیصی و تجویزی برای بهبود تصمیم‌گیری است. الگوریتم‌های با ناظر یادگیری ماشین ازجمله انواع تکنیک‌های رگرسیون، امکان پیش‌بینی دقیق‌تر متغیرهای عملکردی ازجمله تقاضا، فروش، جریان های نقدی و نظایر آن را فراهم می‌کند. همچنین الگوریتم‌های بدون ناظر یادگیری ماشین ازجمله انواع تکنیک‌های خوشه بندی، می‌تواند به آشکارسازی عملیات و معاملات غیرعادی در بنگاه کمک نماید که در غیاب چنین ابزارهایی امکان شناسایی تراکنش‌های غیر عادی بسیار دشوار، پرهزینه و زمانبر خواهد بود. تراکنش‌های غیرعادی ممکن است دلالت بر موضوعات با اهمیتی داشته باشد که مستلزم توجه زودهنگام است. مثلاً شناسایی یک تراکنش غیرعادی، به طور بالقوه ممکن است ناشی از خطای کاربر انسانی یا اعمال متقلبانه باشد و سیستم کنترل داخلی سازمان با استفاده از سازوکارهای هوشمند شناسایی ناهنجاری می‌تواند به سرعت این موارد را شناسایی کند تا اقدام لازم اتخاذ گردد.

وی افزود: در یکی دو سال اخیر، با ظهور نسل هوش مصنوعی مولد، ظرفیت‌های بیشتری برای افزایش اثربخشی و کارایی نظام حسابداری نیز متصور است. هوش مصنوعی مولد که از طریق ابزارهایی نظیر چت جی‌پی‌تی (ChatGPT) در اختیار کاربران قرار دارد، می‌تواند بسیاری از فعالیت‌های تحلیلی انسان را تا حد قابل قبولی انجام دهد، از جمله، نگارش پیش نویس گزارش‌های مالی، تجزیه و تحلیل کمی و کیفی اطلاعات مالی تنها دو مورد از ده‌ها فرصتی است که هوش مصنوعی مولد فراروی حسابداران بنگاه‌ها نهاده است.

هوش مصنوعی جایگزین حسابداران خواهد شد؟

مرادی در مورد جایگزینی نیروی انسانی حسابداری با هوش مصنوعی بیان کرد: مجمع جهانی اقتصاد هر سه سال یکبار پژوهشی انجام می‌دهد و نتایج آن را در گزارشی با عنوان «آینده مشاغل» منتشر می‌کند، در گزارش سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۳ این مجمع که شامل تحلیلی از مشاغل توأم با افزایش تقاضا و نیز مشاغل توأم با کاهش تقاضا است، حسابداری یکی از ۱۰ شغل دارای بیشترین کاهش تقاضا در آینده نزدیک معرفی گردید. بدون شک، یکی از عوامل آن به فناوری هوش مصنوعی و خودکارسازی رباتیک فرایندها (RPA) برمی‌گردد که بخش عمده‌ای از کارکردهای حسابداری را اجرا خواهدکرد.

وی تصریح کرد: چه آن بخش از کارکردهای حسابداری که ماهیت قاعده‌مند و تکرارشونده دارد و چه حتی کارکردهای مستلزم قضاوت، در قالب جایگزینی با هوش مصنوعی است آن هم با قابلیت بهبود مستمر در عملکرد. ما سه نقش را برای هوش مصنوعی در محیط کار می‌توانیم متصور شویم، هوش مصنوعی به‌عنوان دستیار کاربر انسانی، همکار و جایگزین کاربر انسانی که به ازای تحلیل هر کدام از این سه نقش بخشی از مشاغل حسابداری حذف خواهد شد. البته این یک موضوع چالش برانگیز است که موافقان و مخالفانی دارد. ضمن اینکه نباید فراموش کرد معرفی هوش مصنوعی مانند هر فناوری دیگر، ایجاد مجموعه ای از مشاغل جدید را نیز به همراه دارد. اما بحث بر سر موازنه ایجاد و حذف مشاغل است. دست کم، مشاغل جدیدی که در نتیجه هوش مصنوعی ایجاد می‌شود به دانش و مهارت های با سطح بسیار بالاتری نیاز خواهد داشت.

چگونه یک حسابدار برای آینده آماده شود؟

استاد دانشگاه فردوسی اظهار کرد: هوش مصنوعی دقیقا به مثابه یک شمشیر دو لبه است که علاوه بر ارائه مزایا و فرصت‌ها، چالش‌ها و تهدیدهایی نیز به همراه دارد.  پاسخ این سوال بستگی به افق زمانی مدنظر از آینده دارد. آینده دور یا آینده نزدیک؟ در آینده نزدیک، حسابداران باید سه سطح از شایستگی را در خصوص فناوری‌ها و ازجمله هوش مصنوعی کسب کنند که به ترتیب شامل شناخت فناوری، کاربست فناوری و در سطح سوم طراحی و توسعه فناوری است. انتظار می‌رود دانشجویان و شاغلان حسابداری، آموزش‌هایی را به صورت هدفمند و روش‌مند برای گذار از سطح شناخت به سطح کاربرد و در موارد محدود به سطح طراحی و توسعه دنبال کنند.

وی تصریح کرد: حسابدار آینده باید سواد هوش مصنوعی را فرا بگیرد که به معنی دانش و توان استفاده از هوش مصنوعی است. اکنون مفهوم سواد محدود به خواندن و نوشتن نیست، بلکه در ساحت فناوری نیز ضرورت دارد.

مرادی اشاره کرد: آموزش‌های متنوعی به‌صورت رایگان به زبان فارسی و به زبان انگلیسی در بستر اینترنت وجود دارد و هیچ منع و محدودیتی برای یادگیری هوش مصنوعی چه برای دانشجویان چه برای شاغلین و فعالان حرفه حسابداری وجود ندارد.

دانشجوی دکتری شهید بهشتی به‎‌عنوان سخن پایانی گفت: بدون شک، آینده حسابداری قرابت چندانی با گذشته و حال نخواهد داشت و انتظارات ذینفعان نیز از حسابداری در حال تغییر و تشدید است، بنابراین حسابدار باید نقش نقادی و تحلیلگری خود را تقویت کند و این مستلزم دانش و ابزارهایی در حوزه علم داده و هوش مصنوعی است. شاید هوش مصنوعی (فعلا) جای یک حسابدار را نگیرد، اما یک حسابدار مجهز به هوش مصنوعی قطعا جای حسابدار فاقد آن را خواهد گرفت.

انتهای پیام