گرچه زمانی این منطقه متشکل از ۱۲۰ کوره بود و در هر یک از این‌ها، ۱۵ تا ۲۰ خانوار ارتزاق می‌کردند اما اکنون بسیاری از آنها به دلیل چند برابر شدن تعرفه گاز و سخت‌گیری در تأمین خاک مورد نیاز از کار افتاده‌اند، متأسفانه باید گفت کوره‌های آجرپزی که چند دهه منبع ارتزاق شمار بسیاری از افراد بود، حالا با سرد شدن آتش‌شان، نه تنها تلاش این مردان و زنان را برای گذراندن زندگی نمی‌بیند، بلکه برای کسب درآمد و گذران زندگی مجبور شده‌اند که به سمت دیگر کارها بروند.
یکی از کوره داران قدیمی روستای قوژد در همین خصوص به ایسنا گفت: در گذشته ۱۲۰ کوره در روستای قوژد رونق بسیاری داشته و همه فعال بودند، اما اکنون حال و روزمان اصلاً خوب نیست.
اکبر سیاووشی با بیان اینکه گران شدن قیمت گاز و از سویی سخت گیری‌ها برای برداشت خاک موجب شده که تعدیل نیرو داشته باشم، افزود: سال‌ها قبل تا ۲۰ کارگر داشتم اما سال قبل به ۵ نیروی بیمه شده کاهش یافت و امسال نیز عذر همان تعداد را هم خواستم.
وی اظهار کرد: الان باید کوره‌ها فعال می‌بودند ولی متأسفانه تابستان امسال بسیاری از آنها خاموش شدند، اگر سخت گیری‌ها نبود کوره‌ها باید از اردیبهشت روشن می‌شد و تا دی‌ماه کارگرها مشغول کار بودند اما امسال این‌گونه نبود.
این کوره دار با اشاره به اینکه برای تأمین خاک مورد نیاز تولید آجر اعلام کرده‌اند که ابتدا باید معدن به ثبت برسانیم، گفت: به جز خاک روستای قوژد از خاک هیچ منطقه دیگری برای تولید آجر به دلیل نداشتن کیفیت لازم نمی‌توان استفاده کرد، اما اجازه برداشت داده نمی‌شود.
وی گفت: افرادی از سمت روستای کسرینه و شهرستان خلیل‌آباد اعلام کرده‌اند که حاضرند خاک باغشان را برایمان بیاورند و حتی نصف مبلغ کرایه را هم خودشان بپردازند اما به دلیل داشتن ماسه فاقد کیفیت لازم برای تولید آجر است.
سیاووشی با بیان اینکه سال گذشته هزینه گاز مورد نیاز کوره ۵۰ میلیون تومان شده، اما امسال به بیش از ۳۰۰ میلیون تومان رسیده است، گفت: اخیراً قیمت هر مترمکعب از ۱۸۰ تومان به ۱۰۰۰ تومان رسیده است.
وی با اعلام اینکه در کنار این مشکلات قیمت حمل خاک هم افزایش یافته است، تصریح کرد: نرخ حمل خاک از ۱۷۰ هزار تومان در سال قبل اکنون به ۵۰۰ هزار تومان افزایش یافته است.
این کوره دار خاطرنشان کرد: اخیراً اعلام شده زمین باغی که می‌خواهیم از خاک آن استفاده کنیم ابتدا باید تغییر اراضی بدهیم، یعنی اگر بخواهم خاک باغ خودم را که دیگر کشت و کاری در آن نمی‌شود را برای ساخت آجر استفاده کنم باید ابتدا برای تغییر کاربری ۱۰ مَن زمین ۱۰۰ میلیون تومان به امور اراضی جهاد کشاورزی پرداخت کنم.
وی کمبود آب را یکی دیگر از مشکلات جدی دانست و افزود: نبود مواد اولیه و گران شدن هزینه موجب شده فقط در کوره من تعداد کارگرها از ۲۰ نیرو در قدیم اکنون به نهایت یک نفر برسد.
سیاووشی با بیان اینکه اگر مشکلات نبود از ابتدای اردیبهشت‌ماه باید کوره‌ها روشن و تا ابتدای مهرماه کار پخت اجر ادامه داشت، بیان کرد: رونق کوره‌ها در گذشته به حدی بود که حتی از شهرهای اطراف به خصوص تربت‌حیدریه برای کار کردن تمام فصل تابستان را به صورت خانوادگی به این منطقه می‌آمدند.
وی با اشاره به اینکه کارگران هیچ گاه بیکاری نداشتند و حتی بعد از اتمام پخت آجر اقدام به کندن کوره جدید می‌کردند، گفت: اکنون بیشتر روزهای سال بیکار هستند.
وی که از ۳۳ سال قبل وارد این صنعت شده است، بیان کرد: اکنون مجبور هستم به دلیل افزایش هزینه‌ها بیشتر کارها را خودم انجام دهم.
این کوره دار با بیان اینکه این روزها دیگر مواد اولیه تولید آجر را نداریم، افزود: باغی را برای برداشت خاکش خریداری کردم، اما اجازه برداشت را نمی‌دهند و می‌گویند باید برویم معدن خاکی را به ثبت برسانیم.
وی با اشاره به اینکه امسال به دلیل همین مشکلات ۱۰۰ کوره غیرفعال بودند، بیان کرد: برخی هم که به صورت غیر مجاز خاک تأمین کرده‌اند جریمه سنگینی شده‌اند.
سیاووشی با اعلام اینکه حتی اگر در شهری مانند خلیل‌آباد خاک هم باشد با گران شدن تعرفه گاز و کرایه‌ها حمل آن مقرون به صرفه نیست، گفت: علیرغم اینکه این روزها اوج فعالیت کوره‌ها باید می‌بود ولی همه تعطیل شده‌اند و یا تولید خود را به شدت کاهش داده‌اند. مشکلات را به همه جا گفته‌ایم ولی فایده‌ای نداشته است.
وی از روستای قوژد به عنوان قطب تولید آجر باکیفیت در استان نام برد و گفت: تولیدات کوره‌های آجرپزی این منطقه علاوه بر شهرهای خراسان رضوی به دیگر استان‌ها هم فرستاده می‌شود.
وی با بیان اینکه به دلیل وجود مشکلات مجبور به فروش دستگاه‌ها شده‌ام، خاطرنشان کرد: اگر وضعیت به همین منوال پیش برود بدون شک در آینده نزدیک ساخت و ساز منطقه برای تأمین آجر با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
این کوره دار گفت: متأسفانه کسانی برای این صنعت تصمیم‌گیری می‌کنند که هیچ تخصصی ندارند و فقط نظر می‌دهند که کوره دار باید چه کند. کسانی که می‌گویند باید معدن خاک به ثبت برسانیم که نمی‌دانند معدن خاکی وجود ندارد و باید از همین خاک موجود استفاده کنیم.
خاموشی کوره‌ها و مشکل کارگران
یکی از مشکلات عمده این کوره‌ها، گرانی سوخت و در نظر نگرفتن بسته‌های حمایتی برای این واحدهاست. در حال حاضر هر روز از تعداد کوره‌های فعال آجرپزی کاشمر کم می‌شود ولی از مسائل و مشکلات آنها چندان کاسته نمی‌شود و مردمی که آنجا هستند مشکلات جدیدی پیدا می‌کنند متأسفانه افزایش چندین برابری قیمت گاز و سخت‌گیری در برداشت خاک برای تولید آجر کارگران، کارفرماها و سرمایه‌گذاران کوره‌های آجرپزی را یکجا بدبخت کرده است.
در ادامه علیرضا نخعی یکی از کارگرانی که از ۱۳ سالگی در کوره‌های آجرپزی فعالیت داشته و اکنون ۶۴ سال از عمرش می‌گذرد، گفت: قدیم ۷ تا ۸ کوره در روستای قوژد بیشتر نبود، اما اکنون گرچه به ۱۲۰ کوره رسیده‌اند اما بسیاری از آنها غیرفعال هستند.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از کارگران به دلیل مشکلات کوره داران بیکار شده‌اند، افزود: اگر کوره‌ای هم فعالیت داشته باشد به دلیل کمبود خاک تولید آجرش را بسیار کاهش داده است.
نخعی با بیان اینکه قدیم هر کوره آجرپزی از مرحله خاک تا پخت آجر ۲۰ نفر مشغول کار بودند و باید از سحر تا ساعت‌های ۹ شب‌کار می‌کردند، تصریح کرد: متأسفانه امروزه دیگر امکان به کارگیری این تعداد نیرو توسط کوره دار نیست.
وی که ۴ فرزند دارد، افزود: تعطیلی کوره‌های آجرپزی کارگران را با مشکلات بسیاری مواجه کرده است و برای تأمین هزینه‌های زندگی نمی‌دانیم چه بکنیم.
نزدیک به یک قرن می‌شود که کوره‌های آجرپزی روستای قوژد ساخته شده و محل درآمدزایی بسیاری از زنان و مردانی بود که از گوشه و کنار استان به این منطقه مهاجرت کرده بودند، ولی هم‌اکنون با افزایش هزینه‌ها و کمبود مواد اولیه، کوره‌های آجرپزی یکی پس از دیگری خاموش می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه امیدواریم مسئولان به فکر رفع مشکلات این صنعت باشند، گفت: بسیاری از کوره داران چون طاقت و تحمل افزایش چندین برابری قیمت گاز را ندارند و از سویی تأمین خاک سخت شده ترجیح داده‌اند که کارشان را تعطیل کنند تا اینکه بخواهند ضرر و زیان بدهند.
داستان واقعی مشکلات کوره داران سال‌هاست ادامه دارد؛ آیا عزم جدی برای جلوگیری از موضوع وجود دارد؟ کوره‌های آجرپزی منطقه، نیازمند حمایت مسئولان مربوطه است تا رونق تولید و اشتغال دوباره به این شهرستان که قطب تولید آجر در استان محسوب می‌شود، بازگردد.
آنچه واضح است اینکه کوره‌های آجرپزی نیز به مانند بسیاری از واحدهای تولیدی دیگر پس از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها به حمایت دولت نیاز دارند تا بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند، اما این حمایت‌ها نباید آن‌قدر دیر اجرایی شود که دیگر تأثیری نداشته و این واحدها برای همیشه تعطیل شده باشد.
انتهای پیام
نظرات