دکتر یعقوب محمدی فر در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به اهمیت بالای تپه شیخی آباد روستای کرتویج در حوزه باستان شناسی، اظهارکرد: سال ۱۳۸۱ بدنبال بررسی هایی که در منطقه دینور داشتم، این سایت شناسایی شد.

وی افزود: از بعد از جنگ جهانی دوم یعنی از سال ۱۹۴۵ فعالیت‌ها و مطالعات باستان شناسی در منطقه هلال حاصلخیز که از شمال خوزستان و کوه های زاگرس در غرب ایران شروع می شود و مناطق کوهستانی تا منطقه لوانت در کنار دریای مدیترانه را در بر می‌گیرد، صورت گرفت، اما مطالعات بسیار کمی در شرق این هلال یعنی منطقه زاگرس انجام شده بود، لذا بنا براین شد که در منطقه شیخی آباد کاوش‌هایی را انجام دهیم.

 عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی همدان تصریح کرد: در نهایت پس از مقدماتی طولانی که حدود شش سال به طول انجامید، کاوش های باستان شناسی در این سایت با همکاری دانشگاه‌های بوعلی همدان، لندن و ریدینگ انگلیس آغاز شد که اعتبارات آن هم از سوی دانشگاه لندن تامین شده بود.

وی اضافه کرد: طبق برنامه ریزی های صورت گرفته، قرار بر این بود که کاوش های باستان شناسی در این سایت طی مدت حدود ۱۰ سال انجام شود که فاز اول آن حدود چهار سال طول می کشید، بنابراین فصل مقدماتی کاوش‌های باستان شناسی را در تپه شیخی‌آباد روستای کرتویج در تابستان سال ۱۳۸۷ آغاز کردیم.

این باستان شناس کرمانشاهی با بیان اینکه فصل مقدماتی این کاوش‌ها چند ماه به طول انجامید، گفت: در کاوش هایی که در این محوطه باستانی صورت گرفت، مشخص شد که مربوط به دوره روستانشینی اولیه بوده و قدمت آن حدود ۱۵۰۰ سال از گنج دره بیشتر است.

وی ادامه داد: براساس آزمایشات کربن ۱۴ که روی کشفیات این محوطه صورت گرفت، قدمت آن به حدود ۱۰ هزار و ۵۰۰ سال قبل باز می گشت.

محمدی فر خاطرنشان کرد: اهمیت کشفیات این منطقه از آن جهت بود که ما خلاء اطلاعاتی یک دوره ۱۵۰۰ ساله را از دوره فرا پارینه سنگی تا دوره نوسنگی مربوط به خروج انسانها از غارنشینی و روی آوردن به یکجا نشینی در زاگرس داشتیم که این کشفیات توانست در پر کردن این خلاء اطلاعاتی به ما کمک زیادی کند.

وی افزود: در کاوش های باستان شناسی که در این محوطه انجام دادیم، لایه اول تدفین بود ولی در لایه دوم به بقایای خانه های کوچک و یک معبد دست پیدا کردیم که در انتهای این معبد کله چهار بز کوهی و کله یک قوچ را گذاشته بودند و آنها را با گِل های رنگی نقاشی کرده بودند.

عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی همدان اضافه کرد: معبدی که در این کاوش ها کشف شد، یکی از قدیمی ترین معابد شناسایی شده در منطقه زاگرس بود.

وی با بیان اینکه سایت شیخی آباد تحولی از زندگی انسان را به ما نشان می داد، گفت: طبق بررسی هایی که روی بقایای استخوانی و گیاهی کشف شده در این محوطه انجام گرفت، مشخص شد که در آن زمان هنوز انسان موفق به اهلی کردن حیوانات نشده و در تلاش برای دست یابی به این هدف بوده است.

محمدی فر یکی دیگر از کشفیات مهم در این محوطه باستانی را پیکرک گلی ۲.۵ سانتی متری عنوان کرد و گفت: ونوسی که در شیخی آباد کشف شد، قدیمی ترین ونوس کشف شده در محوطه های باستانی ایران است که مربوط به ۸۵۰۰ سال قبل از میلاد است.

وی تاکید کرد: در ادامه حفاری‌ها به لایه‌ای دیگر مربوط به حدود یازده هزار و ۵۰۰ سال قبل رسیدیم که نشان می‌داد شیخی آباد قدیمی ترین محوطه استقرارگاهی انسانها است که با روش‌های علمی در ایران شناسایی شده است.

این باستان شناس کرمانشاهی تصریح کرد: نتایج این کاوش ها در قالب ۲۵۰ صفحه در  سال ۲۰۱۳ در انتشارات آکس اوکس وابسته به دانشگاه آکسفورد انگلیس به چاپ رسید. همچنین نتایج این کاوش ها در چند نشریه داخلی و خارجی همچون آنتی کویتی و مطالعات باستان شناسی ایران به چاپ رسیده و در چند همایش بین المللی از جمله در لندن، برلین و شانگهای به شکل سخنرانی ارائه شده است. 

وی در ادامه در خصوص چرایی عدم تداوم کاوش های باستان شناسی در این سایت هم گفت: متاسفانه پس از این اینکه فصل مقدماتی کاوش‌ها صورت گرفت، به دلیل عدم همراهی وزارت میراث فرهنگی و میراث فرهنگی استان و تغییر سیاست های کلان کشور این پروژه ادامه پیدا نکرد و تیم انگلیسی پروژه خود را در کردستان عراق ادامه دادند.

محمدی فر با تاکید براینکه سایت شیخی آباد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، عنوان کرد: متاسفانه بیشترین ظلم به این سایت را وزارت میراث فرهنگی و خود میراث فرهنگی استان به آن داشتند که برای حفاظت و تملک آن کار چندانی انجام ندادند. در حال حاضر بخش زیادی از این محوطه مالک بخشی خصوصی دارد و سطح بالایی آن به دلیل فعالیت های کشاورزی و شخم زمین آسیب فراوانی دیده است.

به گفته این باستان شناس، بخش دیگری از زمین های شیخی آباد در تملک اوقاف قرار دارد که تقریبا رها شده است.

وی تاکید کرد: از طرفی بخشی از داده های ما در لایه های مختلف این سایت به دلیل حفاری های غیرمجازی که تاکنون روی آن انجام شده، از بین رفته است که نشان می دهد میراث فرهنگی در خصوص مسئولیت اجتماعی مردم در قبال این آثار تاریخی کاری به صورت جدی انجام نداده و آگاهی مردم نسبت به این مواریث بسیار اندک است.

عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی همدان یادآورشد: آخرین بار چندسال پیش از این محوطه باستانی بازدیدی داشتم، اما  متاسفانه سطح آسیب دیدگی و رها شدگی آن به‌گونه‌ای است که دیگر علاقه ای به بازگشت و دیدن دوباره اوضاع نابسامان آن ندارم.

وی گفت: شیخی آباد می توانست به یک پایلوت بزرگ گردشگری در کرمانشاه تبدیل شود، اما گرفتار مدیرانی غیرمتخصص و بی تعهد در میراث فرهنگی استان شد، چرا که به دلیل بی توجهی ها تاکنون حجم زیادی از اطلاعات آن از دست رفته است.  

محمدی فر در پایان اعلام کرد: طی سالهای گذشته ایمیل های مختلفی را از علاقمندانی از نقاط مختلف دنیا برای بازدید از این محوطه باستانی داشته‌ام که یکی از آنها مربوط به استاد مطرح باستان شناسی دانشگاه یل آمریکا پرفسور فرانک هول بود که در سال ۱۳۹۵ بازدیدی از تعدادی از محوطه های غرب کشور و از جمله محوطه شیخی آباد داشت. 

انتهای پیام