امام حسین (ع) بزرگترین، عزیزترین و متعالی‌ترین انسان در تاریخ بشر است. فداکاری بی‌مانند، استقامت، حق‌پرستی، توکل، قدرت اراده، شجاعت و پایداری او در واقعه جانسوز کربلا، فقط بخشی از حقیقت وجودی آن بزرگوار را نشان داده است.
واقعه عاشورای حسین(ع) قرن‌هاست در جان و دل شیعیان و آزادیخواهان جهان سینه به سینه منتقل می‌شود و هر ساله با فرارسیدن ایام محرم، شیعیان در هر شهر و استانی با پوشیدن جامه سیاه و برگزاری آئین‌های مخصوص عزاداری به استقبال این ماه می‌روند.
و آنچه آیین‌های عزاداری این سرزمین را به یکدیگر پیوند داده، عشق به امام حسین(ع) و پیروی از خط و منش اوست.
آئین‌های عزاداری هر منطقه از دل فرهنگ و آداب و رسوم مردمانش انعکاس پیدا می‌کند و این تفاوت‌ها در عین داشتن ویژگی‌های مشترک، بسیار زیبا به نظر می‌رسند.
و سال‌هاست که عزاداری محرم با فرهنگ مردم ایران عجین شده است و به نوعی می‌توان گفت طبق آداب و رسوم هر کدام از مناطق کشورمان این مناسبت بزرگ و حماسی به بهترین شکل برگزار می‌شود و مسلمانان با به جا آوردن آئین‌ها و سنن به سوگ سرور و سالار شهیدان، امام حسین(ع) می‌نشینند.
در واقع این عزاداری‌ها به قدری در میان مردم کشور ما با اهمیت است که پس از گذشت سال‌ها هنوز هم که هنوز است آن واقعه جانگداز را زنده نگه داشته و هر سال پررنگتر از سال های قبل به سوگواری می‌پردازند.
پرچم ماتم حسینی قرن‌ها است که با وجود فراز و نشیب‌های مختلف به همت عاشقان امامت در شهرستان نهاوند، دروازه ورود اسلام به ایران همچنان در اهتزاز است و همه ساله مراسم عزاداری محرم و صفر به صورت گسترده و به شیوه سنتی خاص برگزار می‌شود.
مراسم عزاداری مردم این دیار همراه با آئین‌ها و سنتهای عزاداری خاصی همراه بوده که از گذشته‌هایی دور رواج داشته که بخشی از آن‌ها در حال حاضر کم رنگ‌تر شده و یا از بین رفته‌اند که در مطلب ذیل به گوشه‌ای از این مراسم‌ها اشاره‌ای می‌کنیم.
"رخصت یا مولا" آئین محرمی و ویژه نهاوند
مراسم آئینی «رخصت یا مولا» که مختص شهرستان نهاوند است هر ساله و هم‌زمان با شروع ماه محرم و با حضور ورزشکاران، مرشدان و پهلوانان قدیمی شهرستان نهاوند و جوانان در محل سالن باستانی برگزار می‌شود.
در این آئین عزاداران از مولاعلی(ع) برای شروع عزاداری برای فرزندشان امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) رخصت و اجازه می‌گیرند.
محمدتقی شهبازی از پیشکسوتان ورزش باستانی و از بانیان این مراسم در خصوص این آئین مذهبی به ایسنا، گفت: مراسم آئینی رخصت یا مولا همه ساله در یکی از زورخانه‌های نهاوند برگزار می‌شود و بسیار مورد استقبال است.
وی اظهار کرد: این مراسم با حضور پیشکسوتان، عزاداران حسینی و علم‌کش‌های هیأت‌های مذهبی شهر و خانواده‌های گرامی شهدا با اجرای برنامه‌های متنوع با شکلی مؤثر اجرا می‌شود.
شهبازی افزود: در این مراسم موسیقی با نواختن مارش عزا فضای زورخانه را حزن‌انگیز نموده و هم‌زمان با نواختن موزیک عزا، مرثیه‌سرایی توسط فردی با پوشیدن کلاه‌خود و زره و در دست گرفتن بیرق سبز حسینی در داخل گود شور و حال وصف‌ناپذیری در مراسم ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: همچنین ضرب‌گیری مرشد پیشکسوت نیز از دیگر برنامه‌های مراسم رخصت یا مولا است که به شیوه‌ای هنرمندانه اجرا می‌شود.
این پیشکسوت ورزش باستانی نهاوند، اضافه کرد: علامت گردانی در داخل گود به نشانه عزاداری محرم توسط باستانی‌کاران آکادمی پهلوانان نهاوند از دیگر برنامه‌های این مراسم است.
شهبازی بیان کرد: پس از اجرای برنامه‌های فوق توسط یکی از روحانیون شهرستان در خصوص محرم و عاشورا مطالبی بیان می‌شود و در ادامه مداحی و روضه‌خوانی توسط مداحان اهل‌بیت و مرشدان انجام می‌شود.
وی یادآور شد: این آئین چندین سال است که در فضایی کاملاً معنوی و حزن‌انگیز در نهاوند اجرا شد و عزاداران حسینی در رثای شهادت اهل‌بیت علیه‌السلام اشک ماتم می‌ریزند و سینه‌زنی می‌کنند.
شهبازی خاطرنشان کرد: در پایان مراسم ضرب‌گیری گروهی ویژه "رخصت یا مولا"توسط مرشدان و سردم با نوای زیبای اساتید نهاوندی به شیوه‌ای زیبا و هماهنگ اجرا می‌شود.
پیشکسوت ورزش باستانی نهاوند، تاکید کرد: قبل از اجرای مراسم فضای محیطی زورخانه با همکاری ورزشکاران با کتیبه و پارچه‌های مشکی سیاه‌پوش شده و علامت یکی از هیأت‌های مذهبی در زورخانه قرار گرفته شده و فضا کاملاً حسینی می‌شود.
وی تصریح کرد: از آنجائی که زورخانه‌ها با نام مولای متقیان امام علی(ع) آمیخته‌شده‌اند، عزاداران حسینی و ورزشکاران پهلوانی برای رخصت از امام علی(ع) به‌منظور اذن ورود به ایام محرم و عزاداری فرزندش امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) در زورخانه نهاوند گردهم می‌آیند و با خواندن اشعار مذهبی و اجرای آئین ورزشی به شکلی نمادین خود را برای عزاداری آماده می‌کنند.
به گفته شهبازی؛ مراسم امسال نیز که متفاوت‌تر از هر سال و باشکوه خاصی در زورخانه بزرگ و کشوری شهید محمد مُبر که دارای فضایی باشکوه و زیبا است برگزار و با استقبال خوب میهمانان روبه‌رو شد.
آئین‌های هیأت‌های قدیمی نهاوند در گذشته
از دیگر آئین‌های عزاداری شهر نهاوند این بوده که؛ در گذشته‌های دور در قدیمی‌ترین هیات‌های شهر دو دسته سینه‌زنی در حالی که همگی پیراهن از تن در می‌آورند از مسجد خارج می‌شدند که یک دسته هنگام ذکر می‌نشست و دسته دیگر در حال حرکت بود تا نوبت به او برسد.
در هنگام برگشت دسته‌های عزاداری به مسجد، زن‌ها هم در محوطه مسجد جمع می‌شدند و در یک طرف می‌ایستادند و مردها نیز در طرف دیگر برای سینه‌زنی آماده می‌شدند که با نوحه خوانی مداح شور و حال تازه‌ای پیدا کرده و تا مدتی بر سروسینه می‌زدند.
همچنین از جمله آداب و آئین‌های هیأت‌های عزاداری در گذشته مسیر حرکت آنان بود بدین‌گونه که رسم و سنت بود که همه هیات‌ها به پاس احترام به علمای شهر، مسیر حرکت خود را به سوی منازل آنان تعیین می‌کردند و پس از عزاداری در منازل دوباره به مساجد باز می‌گشتند.
مسیر هیأت‌های عزاداری در گذشته به طرف منازل علمایی چون مرحوم آیت‌اله قدوسی بزرگ( پدر شهید قدوسی)، آیت‌اله آقااحمد آل‌آقا و دیگر علمای بزرگ شهر هدایت می‌شد تا به احترام آنان در منازل ایشان عزاداری نمایند.
از نکات قابل توجه در مسیر حرکت هیات‌ها این بود هنگامی که دو هیات به هم می‌رسیدند برای احترام به یکدیگر، ذکر سینه‌زنی را عوض می‌کردند و با گفتن السلام، السلام به یکدیگر خوش آمد می‌گفتند.
همچنین در گذشته در روز عاشورا هیات‌های قدیمی شهر مانند 'میدان' گلشن' و دوخواهران' در بیرون از شهر خیمه برپا می‌کردند و همگی در این مکان مستقر می‌شدند که پس از عزاداری خیمه‌ها را به آتش می‌کشیدند و فریاد 'محمدی محمدا، آتش زدند به خیمه‌ها ' سر می‌دادند و خیل عزاداران با دیدن این منظره با شور حسینی بر سروسینه خود می‌زدند.
مراسم "چهل منبر" آیینی کهن در عزاداری نهاوند
پیشینه مراسم مذهبی "چهل منبر" برمی‌گردد به اینکه در سالیان دور به علت کوچکی شهر و کم بودن جمعیت، دسته‌های عزاداری نهاوند در سه دسته خلاصه می‌شدند که از مسجد میدان، درب سرداب و حسینیه گلشن حرکت کرده و در طول مسیر بر سرو سینه می‌زدند.
این دسته‌ها بیشتر از خانه‌های معتمدان، خان‌ها و سادات شهر حرکت کرده و سپس به سمت کوچه سیدان روانه می‌شدند.
این مراسم ابتدا از مسجد حاج‌آقا تراب آغاز می‌شود و در داخل مسجد، سینی‌هایی گذاشته شده که مردم در داخل آن، شمع روشن می‌کنند و این کار در خانه‌های اطراف مسجد که هنوز معماری سنتی خود را حفظ کرده‌اند نیز انجام می‌شود.
آیین "چهل منبر" یکی از آیین‌های عاشورایی منحصر به نهاوند است که سکوت شرکت‌کنندگان، فضای حزن‌انگیز و بافت کهن کوچه سیدان از ویژگی‌های آن به شمار می‌آید.
عصر تاسوعا، آن هنگام که شهر از تردد دسته‌های عزاداری خلوت می‌شود، مردم نهاوند شمع به دست گرفته و در سکوت به سمت کوچه سیدان حرکت می‌کنند.
در گذشته این محله که شامل چندین کوچه تودرتو و باریک و محل زندگی سادات شهر بود، بین مردم از تقدس و احترام خاصی برخوردار بود، از همین رو غروب روز تاسوعا پس از انجام عزاداری در هریک از این خانه‌ها، جایی را برای روشن کردن شمع اختصاص می‌دادند و تعداد این خانه‌ها ۴۰ تا بود و به همین علت هم، این مراسم "چهل منبر" نامیده شد.
هنوز هم با وجود آنکه تعداد زیادی از سادات شهر از این محله رفته‌اند، بسیاری با اعتقاد به برآورده شدن نذرشان در این آیین حضور یافته و چهل شمع در چهل خانه روشن می‌کنند با این نیت که سال بعد در صورت برآورده شدن حاجت با چهل شمع نذر خود را ادا کنند.
مردم بر مبنای اعتقادات خود، شمع را کلید حل مشکلاتشان می‌دانند و بر مبنای همین اعتقاد به مراسم "چهل منبر" و یا "سقاخانه" اعتقاد می‌ورزند که البته مردمان نهاوند به قول خودشان حاجت زیاد گرفته‌اند از چهل منبری که عصرهای تاسوعا، لبالب می‌شود از شمع و کوچه سیدان را لبالب می‌کنند از چهره‌هایی محزون و امیدوار که شمع به دست در سکوت راه می‌پیمایند.
ساکنان چهل خانه(البته حالا کمتر از چهل خانه منبر دارد) در این کوچه سیدنشین قدیمی عصرهای تاسوعا در خانه‌شان را باز می‌گذارند و با روی باز، غربیه‌ها و گاه آشنایانی که شمع به دست، دور منبرهای چوبی حلقه می‌زنند را به شربتی میهمان می‌کنند به یاد ابوالفضل عباس(ع)، سقای دشت کربلا.
ظاهرا نظیر این مراسم در استان‌های لرنشین نیز اجرا می‌شود و نهاوند نیز به علت همسایگی با این استان‌ها برخوردار از چنین مراسمی است.
آیین "گلگیران" در روز عاشورا
آیین "گل مالی" یا "گلگیران" در روز عاشورا نیز از دیگر آیین‌های مرسوم در شهرستان نهاوند است که هرساله به مناسبت شهادت سالار شهیدان امام حسین(ع) در این شهرستان برگزار می‌شود.
صبح روز عاشورا عده کثیری از مردان که بیشتر آن‌ها را جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند، سر تا پای خود را به گلی که با خاک رس الک شده و با آب و گلاب درست می‌شود، آغشته می‌کنند و پس از جمع شدن و نوحه‌خوانی در دسته‌جات متعددی در خیابان‌های شهر راه می‌افتند که بعد از سینه‌زنی و عزاداری به هنگام ظهر خیمه‌ها را به‌عنوان نمادی از خیمه‌های یاران امام حسین(ع) آتش می‌زنند و در غروب همان روز، مراسم شام غریبان را در محلات مختلف شهر برگزار می‌کنند.
هیئت عزاداری «میدان» به‌عنوان قدیمی‌ترین هیئت نهاوند نزدیک به دو قرن قدمت دارد
هیئت عزاداری «میدان» به‌عنوان قدیمی‌ترین هیئت نهاوند نزدیک به دو قرن قدمت دارد و سال‌هاست میزبان عزاداران حسینی در ایام محرم و صفر است و تاریخچه شکل‌گیری آن نشان می‌دهد که بنای اولیه این هیئت در سال ۱۲۱۰ هجری شمسی از سوی اهالی منطقه میدان نهاده شد و بعدها از سوی مرحوم کریم مؤمنی، شمس‌الله سیف، سیدآقاعلی سیف و شیخ حسین خاکسار در زمینی به مساحت دوهزار مترمربع روی آب انبار قدیمی شهر در قدیمی‌ترین محله مرکز شهر یعنی پای‌قلعه تأسیس شد که هنوز هم بیشتر نهاوندی‌های اصیل در این هیئت به سوگ حسین(ع) و ناله‌های زینب(س) می‌نشینند.
ساخت تندیس منقش به «یاحسین (ع)» با ۵ هزار شاخه گل رز
مسئول هیئت حسینی میدان به ایسنا، گفت: یکی از رسوم خاص این هیئت استفاده از ۵ هزار شاخه گل رز طبیعی و ساخت تندیسی با عبارت «یا حسین (ع)» است.
هبت سیف اظهار کرد: در روزهای تاسوعا و عاشورا این تندیس پیشاپیش دسته عزاداری هیئت به مرکز شهر می‌آید و این خود یکی از نشانه‌های شناخت این هیئت عزاداری از دیگر هیئت‌های عزاداری شهر است.
وی با بیان اینکه مراسم عزاداری محرم در منطقه میدان نهاوند یکی از باشکوه‌ترین مراسم در شهرستان است، افزود: در ایام محرم بیشتر نهاوندی‌های مقیم مرکز استان و سایر شهرها به نهاوند آمده و با حضور خود و ادای نذورات مختلف رونق و شکوه خاصی به مراسم عزاداری می‌بخشند.
سیف وجه تمایز این هیئت را در برگزاری نوع مراسم عنوان کرد و گفت: این هیئت برنامه را شاخص و منسجم برگزار کرده و برگزاری مراسم فرهنگی و مذهبی در طول سال نیز در برنامه دارد.
وی ادامه داد: هیئت میدان طی سال، هر هفته در شب‌های جمعه، عزاداران را در منزل یکی از اعضای هیئت به یاد امام حسین(ع) و گذشتگان خویش گردهم می‌آورد و مراسم روضه‌خوانی و عزاداری را برپا می‌کنند و این‌گونه همیشه در دلشان شور حسین(ع) را زنده نگه می‌دارند.
طبخ ۵ هزار پرس غذا در روز عاشورا
سیف با بیان اینکه در روز عاشورا هیئت میدان به‌رسم همه هیئت‌ها نذری طبخ می‌کند، افزود: برای طبخ این نذری ۱۵ گوسفند، یک گاو و نزدیک به یک‌تن برنج از محل کمک‌های مردمی و نذورات اهالی شهر و اعضای هیئت خریداری می‌شود و برای ۵ هزار نفر غذای نذری پخت می‌شود.
وی عنوان کرد: به دلیل شهرت قیمه نذری هیئت میدان علاوه بر اعضای هیئت و محله پای‌قلعه، بسیاری از عزاداران حسینی در هر محله و منطقه از شهر سعی می‌کنند خود را به مسجد این هیئت برسانند تا دست‌کم چند قاشق از نذری این هیئت به نیت تبرک، شفای مریض یا گرفتن حاجت نصیبشان شود.
محمدرضا سیفی از دیگر اعضای هیئت‌امنای مسجد در رابطه با رسوم این هیئت، اظهار کرد: یکی از رسوم این هیئت که تقریباً میان هیئت‌های عزاداری نهاوند منحصربه‌فرد است، نداشتن دسته زنجیرزن است.
وی ادامه داد: در هیئت حسینی میدان که شامل ۱۰ دسته عزاداری است تنها سینه‌زنی مرسوم است و پس از اتمام مراسم عزاداری در تاسوعا و عاشورا، در شام غریبان نیز عزاداران هیئت با در دست داشتن شمع‌هایی روشن، تابوت‌های چوبی را که نمادی از شهدای دشت کربلاست بر دستانشان حمل می‌کنند و با ذکر نوحه با غم عمیقی که بر خاندان امام حسین(ع) در شب شام غریبان گذشته است همدردی می‌کنند.
عضو هیئت‌امنای مسجد میدان در مورد آیین علم کشی و زمان انتقال علم مخصوص هیئت که در گذشته یکی از بزرگترین و سنگین‌ترین علم‌های شهرستان به شمار می‌رفت، بیان کرد: وقتی علم گیران برای حمل علم به میان جمعیت عزاداران و عاشقان حسینی می‌آیند چند رأس گاو و گوسفند جلوی این علم قربانی می‌کنند.
سیفی اضافه کرد: علم گیران هیئت‌های عزاداری دیگر محلات شهر نیز به محله پای قلعه می‌آیند و گرداگرد علم حلقه‌زده و از علم که بانام باب‌الحوائج سقای کربلا مزین شده است، مدد می‌جویند.
سیفی با اشاره به اینکه تعزیه یک آیین نمایشی و مذهبی است که از گذشته‌های دور بازگو کننده واقعه کربلا، اسارت اهل‌بیت امام حسین(ع) و شهادت ایشان و یارانشان است، تصریح کرد: آتش زدن خیمه‌ها به‌عنوان نمادی از آتش زدن خیمه‌های خانواده و یاران امام حسین(ع) در ظهر عاشورا توسط اشقیا یکی دیگر از مراسم مردم عزادار منطقه میدان است.
به گزارش ایسنا، آنچه که آمد همه آئین‌ها و سنتهای عزاداری مردم نهاوند در گذشته و حال نیست بلکه سنتهای زیاد دیگری نیز وجود دارد که برخی از آن‌ها کم‌رنگ و یا از بین رفته‌اند و برخی نیز رواج داشته و همه ساله بر رونق آن افزوده می‌شود.
و آنچه که در همه این آئین‌ها وجود دارد وجود نوعی عشق و ارادت به سالار شهیدان و یاران با وفایش است که به شیوه‌های گوناگون ابراز می‌شود و امید آنکه ما روزبه‌روز شاهد آمیخته شدن شور و شعور در جریان واقعه عاشورا باشیم.
السلام علیک یا اباعبدالله الحسین (ع)
انتهای پیام
نظرات