بخش کشاورزی خراسان رضوی، به عنوان یکی از بزرگترین و مهمترین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی به شمار می‌رود. برخورداری از توانمندی‌های قابل تأمل و وجود بیش از یک میلیون هکتار سطح زیرکشت انواع محصولات زراعی، باغی و بیش از ۱۵ میلیون واحد دامی، در اقتصاد ملی و استان حرف‌های زیادی برای گفتن دارد، زیرا این بخش در تأمین نیازهای حیاتی جامعه، امنیت غذایی و ایجاد اشتغال مؤثر است، در حالی که از مجموع یک میلیون هکتار اراضی کشاورزی (زراعی و باغی) در استان بیش از ۷۰ درصد زیر کشت آبی قرار دارد.
با توجه به اینکه خراسان رضوی در ناحیه خشک و نیمه خشک واقع شده و بارش میانگین سالانه این استان حدود ۲۰۰ میلی‌متر است که البته در برخی سال‌ها این میزان به حدود ۱۰۰ میلی‌متر هم کاهش می‌یابد، بخش کشاورزی در این استان، وابستگی شدیدی به آبیاری زیرزمینی دارد و با توجه به محدودیت منابع آب‌های زیرزمینی، به نظر کارشناسان، چاره‌ای جز اجرای روش‌های نوین برای افزایش راندمان آب وجود ندارد و در برنامه هفتم توسعه مقررشده در صورت تأمین منابع مالی، سالانه بین ۱۰ الی ۱۵ هزار هکتار از اراضی به سیستم آبیاری نوین مجهز شوند.
اگرچه تاکنون حدود ۲۰۰ هزار هکتار از اراضی آبی استان به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شده‌اند، اما ۳۵۰ هزار هکتار از اراضی خراسان رضوی، مستعد اجرای سامانه‌های نوین آبیاری هستند که از اجرای این سیستم‌ها در این اراضی خبری نیست.
۳۵۰ هزار هکتار از اراضی خراسان رضوی، مستعد اجرای سامانه‌های نوین آبیاری
اجرای طرح‌های سامانه نوین آبیاری از سال ۶۹ در خراسان رضوی همزمان با سایر نقاط کشور آغاز شده و همه ساله این طرح به صورت مستمر در این استان به اجرا درآمده است، به طوری که خراسان رضوی در سطح اجرایی طرح‌های سامانه نوین آبیاری، دومین استان کشور است و به گفته مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، در سال‌های اخیر همه ساله این استان، بالاترین سطح اجرایی سامانه نوین آبیاری در کشور را داشته است.
جعفر جوادی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در این استان تاکنون حدود ۲۰۰ هزار هکتار از اراضی آبی استان به سامانه نوین آبیاری مجهز شده‌اند.
وی افزود: سالانه با عنایت به اعتبارات تخصیصی حدود ۶۰۰ هکتار از اراضی آبی استان به این سامانه‌ها تجهیز می‌شوند که با افزایش آگاهی کشاورزان نسبت به مزایای اجرای این طرح‌ها، سالانه سطوح قابل ملاحظه‌ای از اراضی به‌صورت خود اجرایی و با هزینه شخصی توسط کشاورزان به این سطوح افزوده می‌شود.
جوادی در خصوص مزایای استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری گفت: استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری باعث افزایش راندمان، همچنین یکنواختی توزیع آب در مزرعه و افزایش عملکرد در واحد سطح می‌شود. در نهایت میزان تولید و بهره‌وری به ازای آب مصرفی افزایش می‌یابد.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به اینکه استفاده از سامانه‌های آبیاری نوین در بهره‌وری خاک هم مؤثر است، گفت: روش‌های سنتی و آبیاری سطحی در مزارع گاهی به دلیل عدم مدیریت سرعت جریان آبیاری، باعث فرسایش و شست‌وشوی خاک‌ها در مزارع می‌شود و اجرای سیستم‌های نوین آبیاری نقش مهمی در توزیع آب و جلوگیری از فرسایش خاک دارد.روش‌های سنتی و آبیاری سطحی در مزارع گاهی به دلیل عدم مدیریت سرعت جریان آبیاری، باعث فرسایش و شست‌وشوی خاک‌ها در مزارع می‌شود و اجرای سیستم‌های نوین آبیاری نقش مهمی در توزیع آب و جلوگیری از فرسایش خاک دارد.
وی با تأکید بر اینکه همواره از سوی کارشناسان مشکل خرده مالکی در استان مانع اجرای سامانه‌های آبیاری نوین اعلام شده است، ابراز کرد: در مزارع خرده مالکی، مشکلات عمده‌ای از جمله برنامه‌ریزی زمان و مدار آبیاری مانع از اجرای سیستم‌های نوین به‌صورت تحت‌فشار می‌شود، لیکن اجرای روش‌های آبیاری کم‌فشار و انتقال آب با لوله باعث ارتقاء راندمان و در نهایت بهره‌وری آب در اراضی خرده مالکی می‌شود.
جوادی ادامه داد: بر اساس مطالعات انجام شده با توجه به وضعیت منابع آبی به جهت کمی و کیفی و وضعیت مالکیت اراضی و اسناد موجود حدود ۳۵۰ هزار هکتار از اراضی استان، مستعد اجرای سامانه‌های نوین آبیاری هستند.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه بارش نزولات آسمانی در زمان و مکان مناسب قطعاً در تأمین آب بخش کشاورزی نقش اساسی دارد، اظهار کرد: نوع بارش (برف یا باران) و شدت بارش هر کدام باید متناسب و به موقع باشد، در غیر این صورت می‌تواند خسارت‌زا باشد.
وی اظهار کرد: منابع آب استان، منابعی محدود و عمدتاً زیرزمینی است، با این حال استفاده از آب‌های سطحی و نزولات جوی با مدیریت حفظ آن در سفره‌های زیرزمینی هم باعث تعادل بخشی سفره‌ها و هم کاهش فشار به سفره‌های زیرزمینی می‌شود، از طرفی توسعه روش‌های نوین و استفاده حداکثری از منابع موجود، تنها راهکار اجرایی و یا راه‌حل مشکلات موجود در بخش‌های تولیدی به شمار می‌رود.
توسعه آبیاری نوین نیازمند تخصیص یک خط اعتباری ویژه
بحران خشکسالی پدیده‌ای است که در دهه اخیر بخش کشاورزی را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. در این میان برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیر زمینی آن هم در شرایط خشکسالی یا کم بارشی سبب می‌شود تا این ذخایر ارزشمند، در کمترین زمان نیست و نابود شوند، زیرا شیوه برداشت از این منابع غیرعلمی و سنتی بوده و در این میان خسارت‌های وارده به این بخش دو چندان می‌شود.
یک کارشناس ارشد حوزه کشاورزی با بیان اینکه برداشت آب به روش سنتی و آبیاری مزارع با شیوه‌های قدیمی نه تنها سبب تخلیه زود هنگام سفره‌های آب زیرزمینی و حتی آب‌های سطحی می‌شود، بلکه در مقابل نیز میزان محصول تولیدی در مقایسه با هزینه‌ها و صرف منابع ناچیز است.
محمود شبان اظهار کرد: امروزه نگاه‌ها به این سمت معطوف شده که باید از منابع آب سطحی و زیرزمینی برای بخش‌های مختلف، به‌ویژه کشاورزی به بهترین شکل ممکن و با استفاده از تجهیزات و امکانات پیشرفته و هوشمند استفاده شود تا ضمن جلوگیری از هدر رفت سرمایه‌های آبی بتوان بیشترین محصول را باکیفیت مطلوب به دست آورد.
وی با برشمردن مزایای سامانه‌های نوین آبیاری تصریح کرد: کاهش مصرف آب، انجام آبیاری بر اساس نیاز گیاه در نتیجه صرفه‌جویی در مصرف آب و هزینه‌ها، عدم نیاز به حضور فرد در محل و آبیاری هوشمند از راه دور، قابلیت کنترل زمان آبیاری مدت زمان و میزان آبیاری با توجه به شرایط محیط از مزایای اجرای طرح‌های آبیاری نوین است.
شبان با اشاره به اینکه بخش کشاورزی در استان به عنوان پیشران اقتصاد مطرح است، گفت: باید برای حفظ فرصت‌های شغلی این بخش تمهیدات لازم اندیشیده شود، و گرنه با کمبود منابع آبی، بهره‌برداران این بخش قادر به تولید و نقش‌آفرینی در عرصه اقتصادی نیستند.بخش کشاورزی در استان به عنوان پیشران اقتصاد مطرح است و باید برای حفظ فرصت‌های شغلی این بخش تمهیدات لازم اندیشیده شود، و گرنه با کمبود منابع آبی، بهره‌برداران این بخش قادر به تولید و نقش‌آفرینی در عرصه اقتصادی نیستند.
وی با تأکید بر لزوم در نظر گرفتن مشوق‌هایی برای کشاورزان و بهره‌برداران این بخش که بتوانند سیستم‌های نوین آبیاری را برای باغات و مزارع خود اجرا کنند، افزود: برای عبور از بحران کم‌آبی، باید راهکارهای مؤثری همچون تعیین الگوی کشت و استفاده از آبیاری‌های نوین در دستور کار قرار گیرد و در این راستا باید کشاورزان را نسبت به اهمیت اجرای شیوه‌های نوین آبیاری آگاه کرد.
این کارشناس ارشد حوزه کشاورزی گفت: کشاورزان نیاز به حمایت دارند، لذا در شرایط فعلی که ضرورت سرمایه‌گذاری برای توسعه آبیاری نوین در بخش کشاورزی با توجه به کاهش نزولات جوی در سال‌های اخیر و افت سطح آب سفره‌های زیرزمینی چند برابر شده، بی‌توجهی به این موضوع، امنیت غذایی استان را به خطر می‌اندازد و بهره‌برداران فعال در بخش کشاورزی را با چالش بیکاری روبه‌رو می‌کند؛ لذا تخصیص یک خط اعتباری برای اجرای سیستم‌های نوین آبیاری ضرورت دارد.
انتهای پیام
نظرات