عزت سپهوند امروز در نشست علمی تبیین حکمت شیعی در شاهنامه حکیم توس که به مناسبت روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت فردوسی برگزار شد سخنرانی خود را به دو بخش تحلیل فرامتن و بررسی متن شاهنامه تقسیم کرد.
وی افزود: فرامتن شاهنامه شامل پیشامتن - با متن- پسامتن" این شاهکار جهانی می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور لرستان بیان کرد: پیشامتن یعنی مجموعه عوامل آفرینش شاهنامه از فرهنگ ایران باستان گرفته تا ورود ایرانیان به اسلام به پیشگامی سلمان فارسی، و ورود فرخنده‌ی اسلام به ایران تا ظهور و تداوم نهضت شعوبیه و شکوه تمدن طلایی ایرانی-اسلامی در قرون ۳ تا ۵ هجری با معرفی قله‌هایی در تراز ابن سینا، ابوریحان بیرونی و فارابی و فردوسی و... که همگی زمینه‌های فرهنگی، تاریخی، سیاسی، اجتماعی و... پیش از آفرینش شاهنامه‌اند.
سپهوند همراهی تاریخی با متن شاهنامه را شامل بررسی زمینه و زمانه‌ی زندگی فردوسی دانست و افزود: شاهنامه در زمانه‌ای به فرجام و سرانجام رسید که هم خلافت سیاه بنی عباس در بغداد و هم حکومت متعصب غزنوی در ایران هردو به شیعه‌کشی مشهور بودند و در چنین فضایی یک حکیم شیعه‌ی ایرانی، مردانه به میدان می‌آید و بی باکانه خود را «خاک پی حیدر» می‌داند.
سپهوند گفت: بدیهی است که برخورد سرد و سخت سلطان شیعه ستیز غزنوی با حکیم توس، و پناهنده شدن این پارسی پارسا، به جنگلهای مازندران را باید از این منظر کاوید
این استادیار زبان و ادبیات فارسی «پسامتنِ» شاهنامه را شامل آنچه پس از شاهنامه تحت تاثیر آن پدید آمده دانست و «حکمت شیعی دانستن شاهنامه» را از نگاه صاحبنظرانی همچون رهبر فرزانه‌ی ایران و اعتراف بزرگ روشنفکر مصری (حسنین هیکل) به نقش فردوسی و شاهنامه در عرب نشدن ایرانیان و عربی نشدن زبان و فرهنگ آنان (برخلاف مردم قبطی مصر) در عین مسلمان و شیعه شدنشان را از این منظر مهم قلمداد کرد.
سپهوند در بخش دوم با اخذ دیدگاهی«درون متنی»، شاهنامه را «خردنامه» و فراخوان فردوسی برای دعوت ایرانیان به «خردورزی» دانست.
وی در ادامه شاه کلید فهم خردنامه‌ی حکیم توس را چهار کلید واژه بیت نخست آن یعنی (( به نام «خداوندِ« «جان» و «خرد» /کزین برتر «اندیشه» برنگذرد )) دانست و تاکید کرد: شاهنامه شاهِ نامه‌هاست و نه نامه‌ی شاهان و زورمندان و به همین دلیل فردوسی با اشعاری همچون
کنون ای خردمند وصف خرد/ بدین جایگه گفتن اندرخورد
خرد رهنمای و خرد رهگشای/
خرد دست گیرد به هر دو سرای
تورا دانش و دین رهاند درست/ ره رستگاری ببایدت جست
که من شهر علمم علی‌ام در است/ درست این سخن گفت پیغمبر است
براین زادم و هم براین بگذرم/ چنین دان که خاک پی حیدرم و...
به تصریح و بیان مستقیم خداپرستی، خردگرایی، اسلام خواهی و علی دوستی خود را به تصویر کشیده است
سپهوند افزود: حکیم توس در ادامه‌ی شاهنامه با پیش کشیدن یک رمزگان اساطیری و تمجید از شهریاران خداباور و خردگرایی همچون ایرج، کیقباد، فریدون و کیخسرو طرحی از ولایت صالحان که از مهمترین مفاهیم حکمت شیعی است و شهریاری خوبان را به جامعه ی ایرانی و بلکه جامعه ی جهانی هدیه کرده است.
سپهوند در پایان با تاکید بر اینکه بامتن و فرامتنِ شاهنامه، شناسنامه ملی ایرانیان و هویت ایرانی-شیعی آنان ثبت و تثبیت شده است با اشاره به روح "خداپرستی"، "خردورزی"، "اسلام خواهی"، "علی ستایی" و "ایران دوستی" حاکم بر شاهنامه، کلیت متن آن را به "تصریح" یا "تمثیل" یا "رمزگان اساطیری"، تصویر، تفسیر و تفصیلِ معرفت دینی و حکمت شیعی ایرانیان خواند.
در پایان این نشست علمی و صمیمی به پرسش‌های مخاطبین پاسخ داده شد.
انتهای پیام
نظرات