به‌عنوان کسی که یک انسان وارداتی به قزوین هستم، باید بگویم رسوم این مردم با جزئیات، شادی‌آور، موجب انسجام اجتماعی، گره‌خورده با عقیده و آیین است. خوب به یاد دارم اولین بار که با آیین «پنجاه‌به‌در» روبه‌رو شدم یک روز یکشنبه در سال ۱۳۹۱ بود، برایم عجیب بود که وسط هفته خانواده‌ها خوش و خرم در طبیعت بخرامند و یک کارهایی شبیه سیزده‌به‌در خودمان انجام دهند، شاید شباهت‌هایی باشد اما در ریشه این آیین باید به دنبال مفاهیم دیگری بود.
آیین پنجاه به در چیست؟
به گزارش ایسنا، «پنجاه‌به‌در» که مصادف با ۱۹ اردیبهشت ماه و پنجاهمین روز سال است را قزوینی‌ها به آغوش باغ‌های سنتی قزوین می‌روند، همان باغ‌های پر درخت که به چشم مورخان و تاریخ‌نویسان مشخصه خاص قزوین است و برکت را بر سفره‌های خانواده‌های قزوین جاری می‌کند.
کشاورز و باغدار می‌داند که هوای خوب بهار، سال پر باران و کرامت الهی بر بار درختان و زمینش تا چه میزان اثرگذار است، در مراسم آیینی پنجاه‌به‌در یکی از کارهای مهمی که انجام می‌شود علاوه بر شکرگزاری به نماز استسقا می‌ایستند و به درگاه خداوند برای تداوم بارش رحمت الهی درخواست می‌کنند.
«پنجاه‌به‌در» و هویت قزوینی
تصور شخصی من این بود که آیین «پنجاه‌به‌در» سراسر استان قزوین برگزار می‌شود اما این مراسم مختص شهر قزوین و هویت قزوینی‌هاست و حتی در محدوده خاصی از شهر برگزار می‌شود. مردم قزوین پس از کاهش تابش نیمروزی آفتاب در مصلای شهر که واقع در باغستان سنتی قزوین است و در اطراف آب‌انبار این محل قرار دارد، جمع می‌شوند.
بدیهی است که مثل هر سنت دیگر ایرانی «پنجاه‌به‌در» هم خوراکی‌های خاص خود را دارد، از میل کردن «دُیماج» به‌عنوان غذای سنتی قزوینی تا پخت آش به‌عنوان میان وعده عصرگاهی که قطعاً یک بخش اصلی از این آیین است.
یکی از زیبایی‌های این مراسم تعارف‌های متداول خانواده‌ها از غذاهای حاضر به یکدیگر است، تصور کنید در دامن طبیعت نشسته‌اید و خانواده کنار دستی شما نعل به نعل همان نعماتی را بر خوان خود دارد شما هم همان‌ها را آماده کرده‌اید، با این حال تعارفات با قدرت پا بر جا هستند و هرساله هم با همان شکل و شمایل تکرار می‌شوند.
آداب «پنجاه‌به‌در»
محل آب‌انبار مصلی برای مردم قداست دارد تا آنجا که برخی خانم‌های قزوینی بر روی بام این محل نماز می‌خوانند و طلب باران می‌کنند و دعاهای خیر دارند با این‌حال یکی دیگر از آیین‌ها که اندکی به سمت خرافه رفته است چسباندن سنگ یا مهر به دیوارهای آب انبار است، به این شکل که می‌گویند اگر سنگ روی دیوار بماند یعنی به خواسته خود می‌رسید و اگر نشد موضوع را کان‌لم‌یکن تلقی کنید.
از آیین‌های دیگر که در این روز به پا می‌شود و این روزها کمرنگ‌تر از گذشته دیده می‌شود «چمچمه خاتون» است. این چمچمه خاتون نوعی عروسک دست‌ساز است که فردی با به دست داشتن آن وارد خانه‌ها می‌شود و به دنبال آوردن برکت و باران و نعمت برای صاحب خانه است.
بهانه‌ای برای دورهمی خانواده‌ها
در روزگار ما هر چیزی که بتواند فضای خانوادگی را تلطیف کند و دمی اعضای خانواده را دور هم جمع کند، غنیمت است. خانواده‌های قزوین در «پنجاه‌به‌در» در باغستان سنتی دور هم جمع می‌شوند، جوان‌ترها و بزرگ‌ترها کنار هم می‌نشینند و بازار گپ‌وگفت‌های خانوادگی داغ است و آن طرف‌تر بچه‌ها در دامن طبیعت بازی می‌کنند، موضوعی که با توجه به زندگی‌های شلوغ آپارتمانی ما، این روزها شاید کمتر رخ دهد.
به گزارش ایسنا، علاوه بر زنده نگه داشتن آیین‌های سنتی که سرشار از زندگی در دل فرهنگ غنی ایرانی در جریان است، آیین «پنجاه‌به‌در» فرصتی است که بار دیگر با دقت، افتخار، سربلندی و دلسوزی به باغستان سنتی قزوین که به دست هزاران ساله اجدادمان آبیاری شده است نگاه کنیم، به زمینی که مهد زایش نعمات ازشمند الهی برای مردم این سرزمین است و به واسطه اتفاقات طبیعی و برخی رفتارهای انسانی ممکن است در آینده نه چندان دور از ما گرفته شد.
انتهای پیام
نظرات