در شهر قم جاذبه‌های تاریخی و مذهبی فراوانی وجود دارد اما قم به شهر کویری هم معروف است و اگر کسی عاشق کویر و کورنوردی باشد، قم در عید نوروز بهترین مقصد او می‌تواند باشد، جایی که در چند کیلومتری جاهای مذهبی و تاریخی می‌توان جاذبه‌های خیره کننده‌ای از تصویر کویر را یافت.

اگر قصد عزیمت به دل طبیعت کویری را در عید نوروز دارید، به هیچ‌وجه استان قم را از دست ندهید جایی که در اطراف آن حداقل ۶ کویر قرار گرفته که به بررسی مشخصات آن می‌پردازیم.

کویر چهار طاقی

کویر کوچک موسوم به چهار طاقی در سراسر جناح جنوبی دریاچه نمک و از سمت شرق به فاصله نزدیکی نسبت به کویر مرنجاب و جاده مواصلاتی آن قرار دارد. این کویر مستطیل شکل که از حوالی مرنجاب آغاز می‌شود با پیمایش سراسر جناح شمالی جاده مرنجاب از سمت غرب تا حوالی روستاهای امین آباد، مبارک آباد و قاسم آباد که روستاهای بسیار کوچکی در نزدیکی ایستگاه آب شیرین هستند، امتداد می‌یابد و در شمال تپه ماهورهای تخت بزرگ آن را به دشت و کویر قره چای اتصال می‌دهد. در میان این کویر کال‌های خشک و تعداد اندکی از رودخانه‌های فصلی بسیار کوچک مشاهده می‌گردند.

کویر سیاه کوه غربی

کویر سیاه کوه غربی که بخش اعظم آن در استان تهران قرار دارد، نیمه جنوبی اش در استان قم در قسمت شمال غربی دریاچه نمک واقع است این کویر وسیع و بزرگ تا حوالی مسیله از سمت غرب و از جنوب تا نزدیکی دره رودخانه فصلی موسوم به قره چای امتداد می‌یابد. در این کویر که با سراشیبی اندکی رو به جنوب شرقی در پهنه بسیار وسیعی امتداد می‌یابد.

کال‌های خشک و رودخانه‌های فصلی کوچک و بزرگی که در واقع از انشعابات رودخانه اصلی جار جا رود شور هستند پوشیده شده است. که جملگی آن‌ها به دریاچه کویر نمک منتهی می‌شوند. در میانه این کویر جاده‌های متروکه فراوانی به چشم می‌خورد که عمدتاً از سمت حوزه مسیله بدین سوی کشیده شده است.

طولانی ترین آن‌ها مسیله را به بند علی خان در شمال این کویر متصل می‌کند. سیاه کوه با ارتفاعی معادل ۱۳۷۵ متر از شمال غربی رو به جنوب غربی آن را از دشت امامزاده احمد و کویر سیاه کوه و قصر بهرام جدا می‌سازد.

کویر قره چای

کویر قره چای در جنوب کویر سیاه کوه و در جناح غربی دریاچه نمک با وسعتی به مراتب کمتر از کویر سیاه کوه قرار داشته، دارای آبریزهای نسبتاً کوچک تری از شعبات رودخانه قره چای تا مدخل دریاچه نمک قم به آن است. سطح ارتفاع متوسط این کویر از سطح دریا حدود ۷۵۰ متر و در نزدیکی دریاچه نمک به شوره زارهای وسیعی می‌رسد و در جنوب آن نمک زار کوچکی در نزدیکی اکبر آباد قم قرار دارد.

 جناح غربی این کویر به دهستان‌های خلج آباد و چهار برج و از سمت شرق به کناره وسیع و سفید کویر نمک منتهی می‌شود و در آن کمتر از جاده‌های متروکه اثری به چشم می آید.

کویر قمرود

کویر کوچک موسوم به قمرود در واقع باریکه کوچکی در فاصله ۱۵ کیلومتری شمال شهر قم و در امتداد قمرود و تحت عنوان مرگ قمرود است. این کویر کوچک که در میان روستاهای بسیار کوچکی چون شریف آباد، سیف آباد، قشلاق البرز، ملک قلعه و چند مزرعه کوچک و بزرگ قرار گرفته، در زمستان‌های هر سال با جریان یافتن قمرود به باتلاق کوچکی مبدل شده و در تمامی ایام سال به کویری خشک و لم یزرع تغییر چهره می‌دهد.

ارتفاع متوسط این کویر از سطح دریا حدود ۸۰۰ متر بوده و جاده مواصلاتی قم به قمرود و حوزه مسیله از سراسر جناح شرقی آن می‌گذرد. رودخانه بزرگ و فصلی قره چای در شمال آن جریان داشته که شعبات زیادی از آن از کناره‌های قمرود تا این محل به پیش رانده می‌شود و در جناح غربی این کویر، اتوبان تهران قم قرار دارد.

کویر نمک

کویر نمک مساحت قابل توجهی را در میانه شمالی استان قم اشغال کرده است که در مرکز آن دریاچه نمک کوچکی که به حوض مره موسوم است قرار دارد. این کویر که به بیابان‌های کوچکتری در اطراف آن متصل می‌شود از شمال به کوه ١٥٠٤ متری مره و از جنوب به روستاهای صدرآباد و عسگرآباد و اسماعیل آباد نزدیک به رودخانه فصلی قره چای و از غرب به حوزه دریاچه حوض سلطان و قلعه سرخ و از سمت شرقی به دره رودخانه شور منتهی می‌شود. قلعه دیر گچین در منتهی الیه شمال غربی آن و از جمله دیدنی ترین کویرهای نزدیک به استان تهران است.

کویر مسیله

کویر مسیله جزیی از حوضه آبریز قم است. که در شمال و شمال شرقی استان در محدوده شهر قم، دریاچه حوض سلطان و دریاچه نمک محصور شده، این منطقه به غیر از چند کوه کم‌ارتفاع مانند کوه مره در قسمت غربی به ارتفاع ۱۵۰۳ متر فاقد ارتفاعات مشخص و بارزی است.

کویر قم که از شمال به دیرگچین و انتهای پارک ملی کویر، از شرق به دریاچه نمک از غرب به اتوبان تهران - قم و از جنوب و جنوب شرقی به قم و دریاچه نمک می رسد، محدوده‌ای است بالغ بر ده هزار هکتار که به آن دشت مسیله می‌گویند. دشت مسیله و کویر قم را می‌توان بخش انتهایی پارک ملی کویر ایران محسوب کرد که به دلیل موقعیت طبیعی و جغرافیایی آن و نزدیکی به تهران و قم جایگاه مناسبی برای جهانگردی و گردشگری به شمار می‌آید.

 دریاچه نمک و کویر مسیله مصب دو رودخانه مهم مرکزی ایران یعنی رودخانه قمرود (اناریان) ورودخانه قره چای است. در روزگار نه چندان دور حدود ۵۰ سال پیش دشت مذکور دارای یکی از بهترین مراتع استپی و دشتی بوده به گونه‌ای که محل چرای اسب‌های دولتی در آن زمان بوده و نیز رمه‌های بزرگ گوسفند و شتر در دشت مذکور به چرا می پرداختند.

 علاوه بر مراتع خوب در سال‌های گذشته دشت مسیله یکی از بزرگترین تولید کنندگان غلات گندم، جودر بخش مرکزی ایران بوده است. اما در حال حاضر قسمت‌های عمده آن تنها پوشیده از درختان گز و تاغ است. برای دسترسی به این نقطه می‌توان از علی آباد میش مست در بخش مرکزی قم و از کنار امامزاده خدیجه خاتون گذر کرد.

انتهای پیام