شهر خارزنج در ناحیه شمالی شهر خلیل‌آباد فعلی واقع شده که در اثر زمین‌لرزه تخریب و ساکنانش در دشت‌های جنوبی پراکنده شده و اقدام به ساخت آبادی‌های متعدد کردند، سرانجام به دلیل وجود ناامنی‌های حاصل از حمله افغان‌ها و ترکمن‌ها به قلعه معروف خلیل‌آباد روی آوردند.
این منطقه به تدریج مرکزیت یافت و هر روز بر جمعیت آن افزوده شد و در نهایت در سال ۱۳۴۳ به شهر تبدیل شد و در سال ۱۳۸۲ با انتزاع از شهرستان کاشمر به شهرستان ارتقا یافت.
بر اساس کتب تاریخی، پیشینه شهرستان به دوران زرتشت بر می‌گردد، به طوری که آثار و ابنیه زرتشتیان در اطراف شهرستان به چشم می‌خورد؛ اما رونق علمی و فرهنگی آن به قرون سوم و چهارم هجری که به نام خارزنج معروف بوده برمی‌گردد؛ و در لغت‌نامه دهخدا از خارزنج به عنوان شهری آباد و خاستگاه اهل علم و ادب یاد شده که از معروف‌ترین علما و بزرگان آن احمد بن محمد خارزنجی صاحب کتاب تکلمه در لغت، یوسف بن حسن خارزنجی، شمس کندری و شیخ حسن سیف کندری بوده‌اند.
فرهنگ و نژاد
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خلیل‌آباد در همین خصوص به ایسنا گفت: مردم منطقه خلیل‌آباد از نژاد آریایی هستند. چون خلیل‌آباد مدت زیادی در تصرف بیگانگان نبوده ساختار قومی و نژادی آن بکر و دست نخورده باقی مانده است.
محمد نظام‌آبادی خاطرنشان کرد: هرچند هجرت انسان بیشتر مربوط به صدر اسلام بوده است ولی به هر حال در اکثریت قریب به اتفاق مردم از نظر قومی و نژادی هیچ گونه اختلافی حاصل نشده است.
جاذبه‌های تاریخی شهرستان
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خلیل‌آباد در خصوص مهمترین آثار دیدنی این شهرستان گفت: در شمال شهرستان خلیل‌آباد یخدان گلی مشاهده می‌شود که نمایانگر ذوق و فرهنگ مردمان این منطقه در بهره‌برداری و استفاده از یخ است.
وی افزود: این بنای گلی به شکل مخروط بوده و مصالح به کار رفته در آن خشت خام و ملات گل می‌باشد، همچنین دو اتاقک که در گذشته یکی انبار کاه و دیگری اتاق یخدان‌بان بوده که چسبیده به بنا است.
نظام‌آبادی عنوان کرد: این بنا متعلق به اواخر دوران قاجار بوده و در سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد جامع خلیل‌آباد
وی گفت: به استناد شواهد موجود پیش از این در محل مسجد جامع فعلی بنای مسجدی کهن و یک ایوانی موسوم به میان خیابان وجود داشته که بنای فعلی با الگوبرداری از مسجد جامع کاشمر در سال ۱۳۰۸ قمری با طرح یک ایوانی و شبستان‌های طرفین ساخته شده و شبستان شرقی آن در سال ۱۳۱۳ قمری تکمیل شده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خلیل‌آباد افزود: در جبهه‌های شرقی و غربی مسجد نیز فضاهای معماری با کاربری‌های متفاوتی ایجاد شده است. ایوان بنا با وجود اجزاء و عناصر معماری به ویژه تاق و تویزه شکوه خاصی به این مجموعه بخشیده است.
کهن دژ تاریخی کندر
وی همچنین عنوان کرد: ضلع جنوبی شهر کندر بقایای خشت و گلی عظیمی به ارتفاع ۱۵ متر و به طول ۶۸ و عرض ۴۴ متر دیده می‌شود که در واقع کهن دژ شهرک حاصلخیز و پررونق کندر در گذشته‌های دور بوده است.
نظام‌آبادی گفت: سفال‌های پراکنده بر روی آن قدمت این اثر را به پیش از اسلام می‌رساند و مؤید سکونت در آن تا سده هفتم و هشتم هجری است. در چهارسوی این کهن دژ آثار و بقایایی از برج‌های نگهبانی و تدافعی به چشم می‌خورد.
حوض چهل پایه کندر
وی حوض چهل پایه کندر را یکی دیگر از آثار تاریخی این شهرستان دانست و افزود: نام این سازه آبی بر گرفته از پایه‌های ده‌گانه‌ای است که پوشش آن را تشکیل داده است، هر پایه چهار عنصر فرعی دیگر روی هم رفته چهل پایه منفک گردیده و ایجاد قوس را ممکن نموده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خلیل‌آباد بیان کرد: ساختار بنا تا پاکار قوس از سنگ و ساوج بوده و سقف آن گنبدی و آجری است. طول این اثر ۳۴ متر و عرض آن ۱۸ متر است.
وی خاطرنشان کرد: این اثر به شماره ۱۴۰۰۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مزار امامزاده سید حسن میرآباد
نظام‌آبادی بیان کرد: بنای مزار امامزاده سید حسن میرآباد در روستای میرآباد از توابع بخش مرکزی و به فاصله ۱۶ کیلومتری جنوب غرب کاشمر واقع شده است.
وی عنوان کرد: بنیان اولیه این بنا به اواخر دوره قاجار باز می‌گردد و اتاق‌های پیرامون آن بعدها توسط حاجی معمار به منظور استراحت زائرین ساخته شده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خلیل‌آباد اظهار کرد: بنای مزار میرآباد با طرح و نقشه ۱۲ ضلعی دارای چهار ورودی هلالی شکل می‌باشد و فضای داخلی بنا نیز از حجره‌های کم عمق با قوس‌هایی جناغی که تا ساقه گنبد امتداد یافته شکل گرفته است.
وی افزود: این فضا با رسمی بندی‌هایی زیبا و نقوشی به رنگ‌های گوناگون تا مرکز گنبد آراسته شده است.
امامزاده قاسم ارغا (ع)
بقعه منسوب به امامزاده قاسم ارغا (ع) در روستای ارغا واقع شده و بنای آن متعلق به اواخر دوران قاجار است. به باور اهالی، امامزاده قاسم (ع) فرزند ذکور حضرت موسی بن جعفر (ع) برادر امام رضا (ع) است.
نظام‌آبادی در همین خصوص گفت: بنای اصلی با پلانی مربع است که بعدها به آن ایوانی اضافه شد. بر روی تیزه گنبد نقاشی‌هایی ترسیم شده که احتمالاً تمامی گنبد را در بر می‌گرفته‌اند اما به دلیل مرمت‌های غیر کارشناسی از بین رفته است.
آب انبار شماره ۱ و ۲ کندر
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خلیل‌آباد ادامه داد: آب انبارهای خلیل‌آباد از جمله آثار عام‌المنفعه هستند.
وی گفت: آب انبار اولی به دستور حاجی حاتمی و به دست توانای حاج علی‌اصغر بنایی در حدود ۷۰ سال پیش ساخته شده و آب انبار دیگر ۱۰ سال بعد از آن به سفارش حاج اصغر رحمانی و به دست استاد شعبان بنا شده است.
نظام‌آبادی اذعان کرد: آب انبار شماره یک در حاشیه میدان مرکزی شهر و آب انبار شماره ۲ در جنوب شهر واقع شده است.
مسجد جامع روستای سعدالدین
این مسجد در روستای سعدالدین از توابع بخش ششطراز شهرستان خلیل‌آباد قرار دارد. مسجد جامع سعدالدین به سبک خراسانی در زمره مساجد تک ایوانی است که در طرفین آن ایوانچه‌هایی بنایی شده و پوشش این ایوان به وسیله طاقی با قوس جناغی انجام شده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خلیل‌آباد در خصوص داخل ایوانچه کتیبه گفت: سنگی مربع شکل به ابعاد ۱۱ متر نصب شده که بر روی آن تاریخ ساخت بنا (۱۳۱۱ هجری قمری) و بانی بنا حاجی محمد کریم بیک عرب میش مست حک شده است. از دیگر ویژگی این بنا وجود آب انبار در محوطه آن است.
جاذبه‌های مذهبی شهرستان
نظام‌آبادی از مزار امامزاده سید حسن میرآباد، امامزاده قاسم ارغا (ع)، قدمگاه حضرت علی (ع)، بقعه معصوم زادگان بی‌بی حور و بی‌بی نور، مسجد جامع خلیل‌آباد، مسجد جامع روستای سعدالدین به عنوان جاذبه‌های مذهبی شهرستان نام برد.
جاذبه‌های طبیعی شهرستان
وی همچنین در خصوص جاذبه‌های طبیعی شهرستان گفت: در ارتفاعات شمال شهر خلیل‌آباد و در دل سیاه کوه و در آغاز راه رودخانه دائمی خارزنج چشمه‌های جوشان آبگرم معدنی که مردم محلی آن را «گرمو» می‌نامند خودنمایی می‌کند.
وی افزود: این چشمه‌های جوشان سال‌های سال است با خواص بالای درمانی التیام‌بخش درد و میزبان خیل عظیم ورزشکاران و گردشگران و عاشقان طبیعت است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خلیل‌آباد بیان کرد: طبیعت بکر، درختان سرسبز و آبشارها و رودخانه جاری خارزنج منطقه آبگرم را جزء دیدنی‌ترین مناظر طبیعی شهرستان خلیل‌آباد نموده است.
وی افزود: یکی از مهمترین جاذبه‌های ژئو توریستی منطقه، آبگرم خلیل‌آباد است، چشم‌انداز فرهنگی - طبیعی تاریخی این منطقه با دارا بودن ۱۲ اثر تاریخی موسوم به آسیاب و دره‌های زیبا و شگفت انگیز با پوشش نیزار و حوضچه‌های بزرگ آب موسوم به «زو» و حوضچه‌های آبگرم معدنی چشم هر گردشگری را به خود خیره می‌کند.
مسیر پارک جنگلی
یکی دیگر از جاذبه‌های تفریحی شهرستان محور گردشگری پارک جنگلی خلیل‌آباد است که همه روزه پذیرای مسافران و مردم می‌باشد. ابتدای محور پارک جنگی در سال‌های گذشته توسط میراث فرهنگی بهسازی و پیاده‌روسازی شد.
پارک جنگلی شمال شهرستان با وسعت ۲۰۰ هزار مربع و گونه‌های درختی کاج و افرا و اقاقیا و سروناز و سرو نقره‌ای و سپیدار و ... از دیگر تفرجگاه‌های دیدنی این شهرستان است.
تفرجگاه خارزنج
نظام‌آبادی از تفرجگاه خارزنج به عنوان یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی شهرستان نام برد و افزود: در این منطقه بسیار زیبا واقع در فاصله ۴ کیلومتری شمال شهر خلیل‌آباد پراکنش درختان غیر مثمر فراوانی دیده می‌شود که وجود جویبارهایی که از کنار اشجار عبور می‌کنند به طراوت این تفرجگاه افزوده است.
وی گفت: از مهمترین خصوصیات این مکان سایه‌های دلپذیری هستند که همه روزه به ویژه فصول بهار و تابستان مأمن گردشگران و طبیعت دوستان است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خلیل‌آباد خاطرنشان کرد: همچنین این منطقه دارای ۳ چشمه آب گرم معدنی است که به ارتفاعات شمال شهر منتهی شده و مورد استفاده کوهنوردان قرار دارد، همچنین وجود آبشارها و رودخانه دائمی خارزنج این منطقه را تبدیل به دیدنی‌ترین مناظر طبیعی شهرستان کرده است.
سوغات و ره‌آورد سفر
شهرستان خلیل‌آباد با توجه به تنوع آب و هوایی زمینه خوبی را برای کشت محصولاتی نظیر، انگور، زعفران پسته، انار، گندم جو پنبه کلزا، زیره آبی و دیم و محصولات جالیزی فراهم نموده است. خلیل‌آباد که به دیار تاکستان‌های سرسبز معروف شده یکی از قطب‌های مهم تولید انگور در کشور است.
نظام‌آبادی در همین خصوص گفت: مهمترین و اصلی‌ترین سوغات سفر به خلیل‌آباد خشکبار به خصوص کشمش سبز قلمی این شهرستان است که سالانه این محصول به سراسر کشور صادر می‌شود.
وی اظهار کرد: سفال‌گری، سراجی سنتی، رودوزی سنتی، گلدوزی، فرت بافی، زعفران، انگور، پسته، انار و تولیدات دامی از جمله شیر، ماست، کره، نان محلی و گوشت تازه و غذاهای سنتی شامل بلغور، جوش پره، نان محلی، قرمه، آش از جمله دیگر محصولات شهرستان هستند.
انتهای پیام
نظرات