باغشهر تاریخی و کهن نطنز که قدمتی بیش از ۲ هزار در شهر نطنز و بیش از ۶ هزار سال در مجموعه شهرستان را با خود به همراه دارد، دارای نام‌های شبیه به هم به نام‌های«نطنز»،«نه طنز»، «نه تنج»،«نه تُنگ» با ریشه‌ها و معانی متفاوتی بوده است.

نطنز به دلیل قدمت چند هزار ساله و واقع شدن در مسیر اصلی شمال و جنوب کشور و با توجه به موقعیت ویژه جغرافیایی از زمان‌های دور مورد توجه حکومت‌ها بوده که وجه تسمیه‌های متفاوتی را برای آن بیان می‌کنند.

در خصوص وجه تسمیه نطنز عنوان شده که  این شهر در قرن‌های گذشته به «نطین» و «نطن» به معنای جای خوش آب و هوا به زبان پهلوی مشهور بوده که به مرور زمان به نطنز تغییر نام یافته ‌است.

در همین خصوص حسین یزدانمهر  رئیس اداره میراث فرهنگی نطنز به ایسنا گفت: علاوه بر موارد عنوان شده، در برخی از نوشته‌های تاریخی مطرح شده که در زمان مأمون خلیفه عباسی که هشتمین پیشوای شیعیان جهان امام رضا(ع) به حسب ظاهر به ولایت عهدی برگزیده شدند، اقوام و آشنایان و اهالی مدینه و یثرب که به دیدار آن امام همام می‌شتافتند، از خاک نطنز عبور می‌کردند.

وی تصریح کرد: از این رو خاک نطنز را به دلیل وجود علما و فضلای موجود و مدفون در این منطقه و اینکه منطقه به همین دلیل به خاک اولیا الله معروف بوده و هست این خاک را دیگر جای شوخی و طنز نمی‌دانستند و می‌گفتند که دیگر جای شوخی و طنز نیست و به همین دلیل به «نه طنز» یعنی شوخی ممنوع معروف شده است.

به گزارش ایسنا، سمعانی در کتاب انساب  و یا یاقوت در کتاب معجم البلدان، نطنز را «بلیده» یعنی شهر کوچکی از توابع اصفهان خوانده است که از اینجا معلوم می‌شود که این نام ترکیبی از واژه‌های اوستایی نا  یا  نه  و تنج  به معنی بزرگ و نیرومند بوده و در مجموع نطنز به معنی شهر نه چندان بزرگ و گسترده یا  بلیده است.

به نظر می‌رسد ریشه دیگر نام شهر نطنز واژه اوستایی «تنج» به معنی شهری با آب‌های فراوان بوده است، نطنز را به معنی «شهر تنگ یا شهر غنچه» تعریف کرده‌اند.

در جای دیگر شهرستان نطنز به لحاظ سرسبزی و کوهستانی بودن، به باغ شهر معروف بوده و سالیان دراز محل امنی برای کاروانیانی بوده که جهت سیاحت، زیارت و تجارت از این شهر عبور کرده و نعمت‌های خدادادی آن مانند چشمه سارهای جاری، آب و هوای مطبوع و مطلوب آن به همراه مهمان نوازی و خون گرمی مردم این خطه که خصیصه مشترک مردم ایران زمین است موجبات آسایش خاطر و آرامش سیاحان و گردشگران را در طول تاریخ فراهم کرده است.

نام نطنز متعلق به قرن پنجم به بعد است

حسین اعظم واقفی نویسنده کتاب نطنز به ایسنا گفت: در مورد پیشینه کلمه نطنز، دکتر محمد آقا محمدی سرشکی که کتاب‌های زیادی را در مورد زبان اوستایی و پهلویی نگارش کرده است، نام قدیم نطنز را «نِتِنز» عنوان کرده که در زبان محلی هم همین‌گونه تلفظ می‌شود.

وی افزود: با ریشه‌یابی این کلمه واژه «تِنز» به معنای شهر سرسبز و خرم است که از دیرباز این شهر این ویژگی را داشته و امروزه از نِتِنز به کلمه نطنز تغییر نام یافته است.

نویسنده کتاب نطنز گفت: اما در متون مورخان اسلامی، کهن‌ترین کتابی که در آن اشاره ضمنی به نطنز شده است کتاب «اعلاق النفیسه»  نوشته «ابن رسته اصفهانی» در سال ۲۹۰ هجری قمری است که با توجه به اینکه در نخستین دوره‌های اسلامی همه شهرها و روستاهای نطنز و کاشان و تا نزدیکی قم جز منطقه امیرنشین اصفهان بوده است، نام دقیقی از نطنز نیست.

وی تصریح کرد: مورخانِ آن دوره این مناطق را تحت عنوان دو بخش سردسیر و گرم سیر اصفهان یاد کرده‌اند که اگر منطقه گرم سیر را کاشان بدانیم، منطقه سردسیر اشاره به نطنز دارد.

اعظم واقفی خاطرنشان کرد: در دیگر کتاب‌های تاریخی مورخان اسلامی قرن‌های سوم و چهارم هجری قمری تنها به نام چند آبادی اطراف نطنز اشاره شده است، ولی در نوشته‌های مورخان قرن پنجم هجری قمری به بعد، به وضوح به نام «نطنز» برخورد می‌کنیم.

نویسنده کتاب نطنز گفت: اما در تحقیقاتی که انجام داده‌ام به معنی و یا متون دقیقی در مورد نام نطنز و چگونگی نام‌گذاری آن دست نیافته‌ام.

انتهای پیام