در بخش اول گفت‌وگوی ایسنا با محسن بهزاد، پژوهشگر معماری ایرانی و فرزند زنده‌یاد استاد علی بهزاد، او ابتدا به احداث خیابان جمال‌الدین عبدالرزاق و تخریب بناهای تاریخی ازجمله جبهه‌های غربی، شرقی و جنوبی خانۀ امین‌التجار اشاره و بیان کرد که جبهۀ شمالی این بنا از این تخریب در امان ماند. او سپس به توضیح دربارۀ موقعیت جغرافیایی و دسترسی‌های اولیۀ خانۀ امین‌التجار پرداخت و ضمن نام‌بردن از بناهایی که در نزدیکی خانۀ امین‌التجار قرار داشتند، به توصیف بخشی ار معماری و تزئینات این خانه اشاره کرد و آن را به تفصیل توضیح داد.
اما در بخش دومِ گفت‌وگوی محسن بهزاد، نوادۀ استاد محب‌علی بیک‌الله با ایسنا، او توضیحات خود دربارۀ خانه امین‌التجار را کامل کرد و چنین ادامه داد: دو عدد ستون‌ها به‌صورت تکی در وسط ایوان و در زیر تاج سقف که به سنتوری نیز معروف است و از نوع منحنی نیم‌دایره است و ۴ ستون دیگر به‌صورت جفتی (دو جفت) درست در امتداد جرزهای باربر تالار شاه‌نشین و محل شکستن سقف (اختلاف ارتفاع) قرار گرفته که هر ۶ ستون علاوه بر نقش زیبایی، نقش ایستانی نیز دارند و هستۀ آن‌ها از چوب و بر روی چوب‌ها میخ کوبی و الیاف گیاهی پیچیده شده تا باعث گیرش گچ به چوب شود.
این پژوهشگر معماری ایرانی ادامه داد: تزئینات کتیبه و تاج از انتهای ضلع غربی عرصه شروع‌شده و با ایجاد گیلوئی ربع دایره (محدب) به ستون‌های جفتی رسیده و ازآنجا به علت اختلاف ارتفاع سقف ایوان در امتداد عمودی ستون‌ها به بالا رفته، و با حرکت افقی مجدد به ستون‌های تکی رسیده و ازآنجا تاج نیم‌دایره یا سنتوری منحنی را دور زده و پس از قرینه‌سازی به انتهای ضلع شرقی بنا ختم می‌شود.
بهزاد بیان کرد: تزئین این گیلوئی پس از ایجاد سه نوع کادربندی تکراری گچ‌بری برجسته داخل آن با برگ و گل روز (سرخ) به‌صورت لکه انجام‌شده و در تاج علاوه بر کادرهای مذکور، دو کادربندی دیگر که یکی برگ تکراری و دیگری زنجیر بافتنی سه رشته است، تاج را دور زده و متن را برای گچ‌بری کلوخه با گل سرخ و برگ و اسلیمی آماده ساخته که در مرکز آن کادر دایره‌ای ایجادشده و داخل آن با بافت حصیری خفته راسته، منحنی به بیرون گچ‌بری برجسته شده است.
او توضیح داد که بر روی لبه بام و بالا کتیبه و تاج در سرتاسر ایوان و لبه‌های عمودی آن شیر سر چوبی قرارگرفته که به‌منظور باران‌گیری، سایه‌اندازی و تزئین و تثبیت لبه بام استفاده‌شده که شامل یکسری اتصالات چوبی بوده و به‌طرف پشت‌بام دارای شیب است و روی آن را با مواد مختلف آب‌بندی می‌کنند.
این معمار اصفهانی گفت: از شیر سر، در ساختمان‌های دوره صفوی نظیر چهل‌ستون، عالی‌قاپو، هشت‌بهشت و در خانه‌های دوره قاجار اصفهان نظیر قزوینی‌ها، کدخدا (آقابزرگ) و غیره استفاده‌شده است. تزئینات گچ‌بری و ساخت ستون‌های مدور با سرستون‌های برگی با دوریسی (یونانی) و نیز ستون‌هایی با تنه پیچشی به عمارت های دوره قاجار نوعی زیبایی فرنگی مأبانه و جدید داده است.
فرزند ارشد زنده‌یاد استاد علی بهزاد در توضیح ستون‌های جفتی این خانۀ قاجاری چنین بیان کرد: ستون‌های جفتی این بنا هرکدام در کف ایوان به‌صورت مشترک(چسبیده به هم) شروع می‌شود، و در ارتفاع ۲۰ سانتی‌متر از هم جدا و مجدداً در قسمت فوقانی زیرستون به هم وصل شده و از روی پایه ستون یا پاسنگ، محور ستون دارای مارپیچ یا پیچ تا زیر سرستون است که دو ستون مجاور به‌صورت قرینه اجراشده و حکایت از پیچش دو گیاه کنگر و اُکانتوس و در دو کادر کنار هم تا زیر سرستون دارد که برگرفته از ستون‌سازی در معماری دوره رنسانس است.
بهزاد اضافه کرد: در آن دوره ۵ نوع سبک ستون رایج است. توسکان، دوریک، ایونیک، کورینتی، و ترکیبی که هر سبکی دارای سرستون خاص خود است. معماری رنسانس به لحاظ سبکی پس از گوتیک و بیش از باروک جای گرفته که ابتدا در فلورانس به عنوان پدیده‌ای نوظهور و پس‌ازآن شهرهای ایتالیا، فرانسه، آلمان، انگلستان، روسیه و غیره را فراگرفت و بین سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ میلادی روی داد و تا ۱۵۲۰ نیز ادامه داشت که به رنسانس متعالی مشهور شد.
این بنازاده و معمارزادۀ اصفهانی ادامه داد: این جفت ستون به سبک کورینتی است که سرستون آن‌ها گیلوئی ندارد و به‌جای آن دارای یک حاشیه گچ‌بری و سه غلاف است که پس‌ازآن سرستون چهارگوش مستطیلی مشابه سنگی قرارگرفته که در ضلع بزرگ آن دو پیش زدگی و در ضلع کوچک آن یک پیش زدگی به شکل نیم‌دایره دارد که در زیر هر یک از آن‌ها و در چهارگوش زیر آن برگ گنگررُس گچ‌بری شده است.
او گفت: ستون‌های تکی که دارای پایه زیرستون بلندتر از ستون‌های جفتی است به شکل گلدان نقش بسته که بر بدنۀ آن کنده‌کاری‌های گاو و گو برگ و زنجیره و تلفیق چدنی کارشده است، و دارای ۷ مقطع محدب و مقعر متفاوت است که پس‌ازآن پیچ‌وواپیچ شروع‌شده و با عبور از داخل هم به‌صورت بافت، کادرهایی دارای طرح دانه تسبیح را جهت گچ‌بری برجسته کلوخه ایجاد کرده است که در آن نقشی مانند زنگوله و گل سرخ واقع‌گرایانه و غنچه مزین ساخته و تا زیر سرستون ادامه دارد. پس‌ازآن سرستون به‌صورت کمربند ۸ ضلعی درآمده و بر آن تخته هشت پر فرار گرفته که یکی نَه یکی دارای آویز دایره‌ای شکل با حلقه‌های زیاد است، و مجدداً بر فرار آن با ارتفاع کمی بالشتکی افقی با گوشه‌های پخ خورده قرار دارد که آن‌هم در چهارگوشش دارای آویز است. نیمی از تخته آخری سرستون از کتیبه گیلوئی و تاج بیرون زده است و به‌صورت جدا از آن‌ها خودنمایی می‌کند.
او یادآوری کرد: بالشتک انتهایی که در زیر آن به گچ‌بری‌های کلوخه، گل برگ رز مزین شده با پیچ‌های زیرین تطبیق پیداکرده است. این دو ستون تکی به سبک ترکیبی (ایونیک و کورینتی) شکل‌گرفته است. در طراحی ستون‌های دوره رنسانس ، رعایت تناسب ارتفاع به قطر جزئی لاینفک است و نسبت ارتفاع به قطر آن‌ها در کورینتی ۱۰ به یک و ستون‌های ترکیبی ۱۲ به یک است. سرستون‌ها در این بنا فقط به‌منظور تزئین بکار رفته استف درصورتی‌که در معماری ایرانی سرستون‌ها که زیر طاق یا تیرهای باربر و لنگه طاق‌ها قرار می‌گیرند برای ایجاد سطح اتکا بیشتر به‌صورت عملکرد سازه‌ای و در برخی موارد به‌منظور تزئین یا تلفیق این دو ساخته‌شده‌اند.
بهزاد توضیح داد: سرستون‌ها از جنس‌های مختلف نظیر سنگ مانند سرستون‌ها تخت جمشید و شبستان‌های مساجد جامع عباسی، آقانور و صفا در اصفهان(چوب) سرستون‌های هشت‌بهشت، چهل‌ستون و عالی‌قاپو(بتنی) سرستون‌های مسجد شهدای ابن‌سینا و رواق‌های جدیدالتأسیس حرم حضرت معصومه(س) در قم(کاربندی قطاربندی) در مسجد سپهسالار تهران(گچ‌بری)، سرستون‌های خانه اصفهان ساخته می‌شوند.
این پژوهشگر افزود: نمای جرزهای دیگر ایوان در طبقه همکف دارای کادربندی و گچ‌بری برجسته گلدان و قاب مستطیل و بیضی که در بالای سردرها با طرح قلاب و لچک دارای گچ‌بری کلوخه و بافت حصیری سه رشته‌ای و برگ کنگر است و با پیش زدگی جزئی و طرح رف سازی کم‌عرض ، طبقه همکف را از طبقه اول جدا کرده است. در نمای جرزهای طبقه اول از تکنیک نقاشی روی گچ، گچ نگاری استفاده شده و همانند گچ‌بری‌های طبقه همکف گچ نقاشی شده است.
بهزاد، توصیف خانه امین‌التجار را چنین ادامه داد: از ایوان به‌طرف تالار شاه‌نشین می‌رویم، عبور و مرور فقط از راهروهای مجاور امکان‌پذیر است زیرا هفت دری ارسی دارای پاسار یا آستانه با ارتفاع ۴۵ سانتی‌متر است که به‌منظور تکیه دادن به هنگام نشستن(در ارسی یا ایوان) و تفکیک فضای تالار و بیرون و نیز جلوگیری از ورود افراد به‌صورت مستقیم و گردوغبار و استحکام چارچوب در آنجا نصب شده است.
او یادآوری کرد: راهروهای طرفین تالار قرینه هستند که پس از ورود به آن‌ها از طریق در چهار لنگه‌ای که تزئینات فلزکوبی و معرق جایگزین خاتم‌کاری دارد وارد تالار می‌شویم این دو در سمت شرق و غرب تالار که روبروی هم است از نوع قاب تو قاب و هر لنگه با سه قاب دارای آستانه و یا پاسار است که از داخل تالار با گره تند(آلت و چوب) خردشده(تزئین) شده و به دستگیره‌های برنجی و کشاب‌های زیبا مزین شده در کتیبه این دو در نیز قاب شیشه‌ای اجراشده است.
بهزاد افزود: در گوشه‌های ضلع شمالی تالار دو در چوبی دو لنگه قاب تو قاب و ۶ قابی با تزئینات فلزکوبی، معرق. خاتم‌کاری نصب‌شده که درِ شرقی به فضای پستو و درِ غربی به اتاق شمال غربی دسترسی دارد و همان‌طور که قبلاً اشاره شد این اتاق دارای نورگیر سقفی از نوع کلاه‌فرنگی بوده است که فعلاً وجود ندارد. در بالای درِ مذکور از قوس مثلث تخت ۴۵ درجه که نقش تاج و شیر و خورشید و اسلیمی در آن منبت‌کاری شده استفاده‌شده که با دستگیرهای برنجی و کشاب‌های عالی تزئین شده است.
این معمار گفت: درِ ارسی که هفت لنگه است و در اصفهان خانه‌هایی ازجمله امام‌جمعه، دکتر اعلم، مهره، طاهری، شیران و شاپور دارای ارسی هفت لنگه هستند. این تزئینات روبه‌داخل دارد و پاسار از داخل با گره کادر (ترقه تند زیر و رو) و زمینه آن با گره تو پر ۱۰ کند، سرمه‌دان آلت و چوب خردشده و در ساخت آن از ۵ نوع چوب استفاده‌شده و شمسه‌های زمینه با کنده‌کاری و منبت روی چوب برجسته شده است. ارسی به پنجره‌هایی اطلاق می‌شود که به روش خاص و کشوئی به سمت بالا باز می‌شود و به محفظه‌ای که در قسمت بالا قرار دارد هدایت می‌شود و با یک پیچ یا میخ که در زیر آن قرار می‌گیرد و به جفته ریزه معروف است می‌ایستد.
او خاطرنشان کرد: ارسی با توجه به سابقه بسیار زیاد که در معماری ایرانی داشته مطمئناً ایرانی است اما در برخی لغت‌نامه‌های اواخر قاجاریه با انتساب به روس ثبت‌شده است؛ اما به عقیدۀ من با توجه به وجود نمونه‌های جالبی از ارسی در دوره‌های قبل از قاجار نظیر ارسی‌های هشت‌بهشت و غیره، شاید آوردن شیشه‌های رنگی آلمانی از روسیه دلیل این انتساب بوده و شاید مقایسه قند ارسی با این نوع پنجره که هر دو اصیل، ایرانی و فارسی هستند موجب این اشتباه شده است. به‌هرحال چنین موضوعی نیاز به تحقیق و تفحص در کشورهای مختلف دارد.
بهزاد ادامه داد: در ارسی اصلی دارای خِفتک مستطیلی بوده و از نوع آلت و شیشه‌های رنگی ساخته‌شده که به قواره بری معروف است و استفاده از شیشه‌های رنگی به جهت تنوع رنگ فضا، دور کردن حشرات، تأثیرات مثبت روانشناسی رنگ‌ها بر انسان و ساکنان همچنین جلب نور و پخش آن به درجات رقیق و باریک و کیفیت در کنترل آن به کار می‌رود که در روشنایی بنا مؤثر است و با توازن و هماهنگی رنگ‌هاست که به نقش و جایگاه آن در روشنایی و شفافیت بنا پی می‌بریم و استفاده از پنجره‌های با شیشه‌های رنگی در تحقق این هدف به معمار کمک شایانی خواهد کرد که با ایجاد شیار کنشکاف، شیشه‌ها را بدون استفاده از میخ و چسب نصب می‌کردند.
او گفت: خفتک آن دارای ۵ حاشیه یا کادربندی متفاوت بوده که به ۵ پارچه نیز معروف است و به ۵ دهانه و دونیم دهانه تقسیم‌شده که هر دهانه با طرح اصلی محرابی خردشده و در وسطِ و پایین هر دهانه نیم ترنجی قرارگرفته که بر روی آن سر ترنج قاب‌دار (مستطیل) قرار دارد و متن آن توسط طرح خطی خردشده و رقص بته‌جقه‌ها که به طرح کشمیری نیز معروف است با اندازه‌ها و زوایای مختلف در آن مشهود است.
نوادۀ استاد محب‌الله بیک‌الله چنین توضیح داد: بالاروها نیز با ۳ حاشیه و طرح خطی و قوس نیم‌دایره در بالا و متن آن که طرح خشتی حاشیه‌دار دارد ساخته‌شده در طراحی پشت بغل بالاروها، اسلیمی‌های چرخشی استفاده‌شده که در همه آن‌ها با استفاده از بته جغه در زوایای گوناگون، زمینه‌ها پرشده است بر روی وادارها و خطوط اصلی خفتک و بالاروها و نیز چهارچوب آن‌ها از تزئینات آیینه‌کاری استفاده‌شده و علاوه بر آن بر بدنه و وادارها گل‌میخ‌های دست‌ساز کوچک جفتی استفاده‌شده که در ارتفاع معین دارای جفته ریزه هست و هر بالارو از داخل دارای دو دستگیره فلزی دست‌ساز هستند.
این بنازاده و معمارزادۀ اصفهانی گفت: درِ دیگر نصب‌شده در ارسی، در پس اتاق تالار شاه‌نشین است (البته در زبان عامیانه اصفهانی به هر دو تالار، شاه‌نشین می‌گویند) که ۳ لنگه بالارو خفتک مستطیلی با ۷ حاشیه و متن اصلی با (گره ۶ و ۸ شل و طبل و ۸ کند وموردونه) خردشده و دارای طرح خطی فرم واگیره مستطیل هست که خطوط گره‌ها وادارها از داخل تالار اصلی آینه‌کاری شده. بالاروها نیز دارای ۵ حاشیه و متن اصلی طرح لوزی با تخمک کوچک و بزرگ هست.
بهزاد اضافه کرد: پاسار آن نیز از گره بسیار زیبای کند ۱۰ و سرمه‌دان که در زیر وادارهای وسط با تلفیقی از گره چهار شمسه کند، زمینه بسیار زیبایی را خلق نموده است. در ضمن این پاسار دارای حاشیه‌ای با گره هشت و طبل شل هست. طرح پشت بغل‌های بالاروها نیز از نوع واگیره به فرم ذوزنقه هست. تزئینات این در دوطرفه بوده که از داخل به‌صورت تزیینات فرعی هست کلیه طرح‌ها و متن‌ها توسط بته‌جقه با ابعاد مختلف خردشده که به آن پارچه بری نیز می‌گویند.
این بنازاده با بیان اینکه در تالار شاه‌نشین اصلی دو در دیگر ارسی گوشوارها طبقه اول وجود دارد که کاملاً قرینه و دارای تزئینات دوطرفه هست و هرکدام سه لنگه بالارو و دارای تزئینات مشابه درهای ارسی اصلی و پس اتاق است، بیان کرد: پلان تالار به شکل نیمه چلیپایی هست و دارای کف فرش سنگی(معاصر) است. سقف تالار تخت و با طراحی هندسی به کادرهای چهارضلعی مربع و مستطیل ، هشت معمولی، کشکولی و نگینی و نیمه سرمه‌دان و نیز ربع هشت (شمسه فارسی) تقسیم‌شده که ربع هشت در ۴ گوشه آن به‌صورت لچک قرارگرفته. سقف دارای کادربندی و گیلوئی زیبانی با حاشیه‌سازی طرح شیر و قلاب و گچ‌بری برجسته به همراه آیینه‌کاری و نقاشی پشت آیینه هست. سقف ورودی پس اتاق نیز با گچ‌بری‌ها و آیینه‌کاری از نوع فرنگی بری آراسته‌شده و همچنین بدنه‌های آن نیز تزئیناتی شبیه تالار اصلی دارد. عکس مالک اصلی بنا سید محمدعلی امین در قاب بیضی‌شکل ترتیبات تالار شاه‌نشین به چشم می‌خورد.
او افزود: در تالار اصلی ۴ عدد طاقچه با قوس نیم‌دایره وجود دارد که در مرکز آن‌ها آیینه‌های نسبتاً بزرگی نصب‌شده و بر روی تاج آیینه‌ها تزئیناتی از نوع گره کارشده است. روی جرزها نیز آیینه‌های کوچک‌تری نصب‌شده که در اطراف آن‌ها گچ‌بری برجسته انجام‌شده و در بین آن‌ها نقاشی پشت آیینه به چشم می‌خورد. گچ‌بری موجود در بدنه‌ها(جرز و دهانه‌ها) از نوع نقوش اسلیمی، گل رز واقعی، برگ مو شاخه‌های انگور واقعی است.
فرزند زنده‌یاد استاد علی بهزاد اشاره کرد: بر بالای طاقچه‌ها با ایجاد دوال و ساخت رف، طاقچه بلندهایی با تورفتگی و عمق کم ایجاد کرده‌اند(که بیشتر به‌منظور نگهداری اشیاء تزئینی کم‌حجم نظیر گلدان و غیره بکار می‌رفته) و داخل آن‌ها نیز گچ‌بری‌های گلدان و غیره دارد. بر بالای طاقچه و درهای ورودی کتیبه‌های کوچک از جنس آیینه وجود دارد که از قسمت شرق تالار آیت‌الکرسی را به خط ثلث سفید بر زمینه سبز و قرمز به دور تالار کشیده است. بر بدنه علاوه بر تزئینات ذکرشده نقاشی‌هایی در قاب‌های مستطیل و نیم‌دایره از مناظر طبیعی به‌صورت نقاشی پشت آیینه وجود دارد که در پس اتاق تالار نیز به چشم می‌خورد. در پس اتاق تزئینات گچ‌بری و آیینه‌کاری بدنه‌ها و سقف به‌صورت ظریف‌تری انجام‌شده و علاوه بر آن دارای مبل دیواری (پنهان) و بخاری دیواری هست که تزئینات یادشده با اندکی تفاوت شبیه تزئینات تالار اصلی هست.
بهزاد در پایانِ توصیف معماری این خانه چنین بیان کرد: در بازدید یک‌ساعتۀ من از این خانه در سی‌ام آذرماه ۱۴۰۲ برایم روشن شد که همۀ اندازه‌های استفاده‌شده در این بنا براساس مقیاس انسانی و اندازه‌های انسان‌های ایرانی بوده است. ارتفاع درها به‌اندازه یک مرد متوسط اندام ایرانی بوده و در طراحی اتاق‌ها، حیاط و غیره از تناسب طلایی ایرانی استفاده‌شده و شکل همۀ عناصر بر مبنای همین تناسب است که در بیان معماری و تزئینات باقی‌مانده خانه امین سعی شد از اصطلاحات اصلی فراموش‌شده و ازیادرفته استفاده کنم. در کل تزئینات این خانه را می‌توان بسیار شلوغ و پرکار توصیف کرد که معمار برای هنرنمائی و نمایش هنر خود از هیچ کوششی فروگذار نکرده و خانه‌ای طراحی و ساخته است که گویی ابدی بوده و هرگز رنگ زوال و نقصان را به خود نمی‌بیند و جلوه‌ای از بهشت جاودانه است.
مالکان و ساکنان خانۀ امین‌التجار
این پژوهشگر با اشاره به مالکان خانه امین‌التجار، گفت: مالک اصلی خانه امین‌التجار «مرحوم حاج سید محمدعلی امین» معروف و ملقب به «امین‌التجار» و برادر ایشان «مرحوم حاج سید احمد امین» ملقب به «افتخارالتجار» بوده‌اند که این خانه را برای سکونت خود و خانواده‌هایشان می‌سازند. بعد از مدتی به دلایلی حاج سید احمد، خانۀ دیگری شبیه این خانه را در کوچه مسجد تل عاشقان می‌سازد و محل سکونت خود و خانواده‌شان را به آنجا انتقال می‌دهد که به «خانه افتخارالتجار» معروف بود. بعداً پدر دکتر اَعلم (اولین پزشک متخصص چشم در اصفهان) این خانه را خریداری کرد و در سال ۱۳۷۵ به نام «خانه دکتر اعلم» به ثبت آثار ملی ایران می‌رسد.
بهزاد توضیح داد: پدرشان مرحوم سیدحسن، از نوادگان میر معصوم حسین فرزند سید عبدالحسین خاتون‌آبادی، مؤلف کتاب ارزشمند(وقایع السنین و الاعوام) بود که با ۳۰ واسطه به امام علی بن ابیطالب(ع) می‌رسند. همسر سید محمدعلی، مرحومه زهرا جناب فرزند حاج مهدی جناب، از خانواده‌های اصیل و سرشناس اصفهانی که علما، نویسندگان و هنرمندان بسیاری از این خاندان در اصفهان زیسته‌اند.
او ادامه داد: در دوره قاجار لقب‌هایی مانند امین‌التجار را به برخی افراد اعطا می‌کردند. ازآنجاکه «سید محمدعلی» از تجار سرشناس و مورد اعتماد مردم اصفهان بود، لقب امین‌التجار به او داده شد. سپس این لقب به یکی از فرزندان پسر ایشان که متولد ۱۲۶۴ شمسی و «سید حبیب‌الله» نام داشت و پیشۀ پدر را ادامه داده و از تجار سرشناس اصفهان شده بود به ارث رسید.
این بنازاده و معمار اصفهانی یادآوری کرد: حاج سید حبیب‌الله پس از اصفهان فعالیت تجاری خود را به تهران کشاند و با رجال سیاسی و اقتصادی وقت پایتخت آشنا و مراوده پیدا کرد او را که امانت‌دار سیاسی و اقتصاد در اصفهان نامیدند و از تجار معتبر و خیّر اصفهان در عصر مشروطه حساب می‌شد که به حمایت مالی از این نهضت پرداخت و از مبارزان اولیۀ مشروطیت اصفهان به شمار می‌آمد. او از اعضای انجمن ولایتی اصفهان و از پیروان و همراهان حاج‌آقا نورالله نجفی بود و پس‌ازآن نیز از اعضای کمیته دفاع ملی شد و در دفاع از اصفهان در مقابل هجوم روسیه دفاع کردند. ایشان از افراد تأثیرگذار در تصویب قانون البسه وطنی در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۰۱ مجلس شورای ملی است.
بهزاد بیان کرد: «سید حبیب‌الله» در ۲۱ ذیقعده ۱۳۷۸ با ۷۷ رأی به عضویت انجمن ولایتی اصل اصفهان انتخاب شد که از اعضای فعال آن انجمن محسوب می‌شد و در تأسیس مدرسه دوشیزگان(نخستین مدرسه دخترانه اصفهان) و ساخت اولین قرائت‌خانه(کتابخانه و سالن مطالعه) اصفهان سهم به سزایی داشته‌اند. ایشان علاوه بر پذیرایی از اعضای کمیته‌ای که از قم به اصفهان مهاجرت کرده بودند در خانه پدری(خانه امین‌التجار)، باغ خود نیز در شمس‌آباد واقع در شمال اصفهان را در اختیار نیروهای اعزامی به تهران قرار داده بود. او در دوره‌های چهارم، ششم، هفتم، هشتم و پانزدهم نماینده اصفهان در مجلس شورای ملی شد و آخرین حضور وی در صحنه سیاست سال ۱۳۲۶ شمسی در انتخابات مجلس دوره پانزدهم در زمان قوام‌السلطنه است. او در مدت زندگی خود ۲ مرحله، مرحله اول زمانی که روس‌ها اصفهان را تصرف کردند و در مرحله دوم در زمان رضاشاه نیز به اتمام واهی به زندان افتاد.
این معمار اصفهانی، دربارۀ سایر خدمات حاج سید حبیب‌الله خاطرنشان کرد: نام‌برده، غیر از خدمات فوق، بیمارستان امین را در ۲۹ اسفند ۱۳۱۲ افتتاح کرد. این بیمارستان که بر روی یکی از قدیمی‌ترین قبرستان‌های اصفهان به نام سنبلان یا سنبلستان بناشده و در خیابان ابن‌سینای امروزی قرار دارد همچنان یکی از بزرگ‌ترین بیمارستان‌های اصفهان است که زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به مردم خدمت‌رسانی می‌کند . در زمینی به مساحت ۴۰ جریب و با طراحی اولیۀ مهندس ملوکوف(مهندس وزارت داخله) توسط ایشان ساخته و به بلدیه اصفهان تحویل داده شد. او در زمان آخرین قحطی اصفهان نیز خدمات ارزنده‌ای را به مردم اصفهان ارائه کرد که در یاد و خاطرۀ مردم باقی است و در ۲۴ دی ۱۳۲۸ درگذشت و در تخت فولاد و تکیه خانوادگی امین در کنار پدرش دفن شد.
سایر اعضای خاندان تأثیرگذار امین
او توضیح داد: در سال ۱۲۶۵ شمسی، یک سال بعد از تولد آخرین پسر یعنی «سید حبیب‌الله»، خداوند به «سید محمدعلی» و خانم «زهرا جناب»، پس از ۳ فرزند پسر، دختری عنایت می‌کند که بعداً یکی از افتخارات زن‌های ایران و اسلام شد. «سیده نصرت بیگم امین» که از ۴ سالگی برای آموزش قران و فراگیریِ خواندن و نوشتن به مکتب فرستاده می‌شوند در ۱۵ سالگی با پسرعموی خود «حاج میرزا معین التجار» ازدواج می‌کند.
بهزاد اضافه کرد: این بانوی فاضله با پشتکار و تلاش بی‌نظیر به تحصیل صرف، نحو، بلاغت، علم حدیث، فقه، اصول و فلسفه و عرفان می‌پردازد و از اساتیدی شیخ ابوالقاسم زفره‌ای، حسین نظام‌الدین کوپایی، سید ابوالقاسم دهکردی، حاج میرزاعلی آقا شیرازی(استاد بر حق شهید مرتضی مطهری)، میر سید علی نجف آبادی، کسب فیض داشته، به‌نحوی‌که در ۴۰ سالگی مقام و تسلط علمی ایشان مورد تأیید علما و مراجع تقلید وقت ازجمله شیخ محمدکاظم شیرازی، شیخ عبدالکریم حائری(مؤسس حوزه علمیه قم) رسید و اجازه اجتهاد گرفت. ایشان که بانوی معتمده قرن است بسیار بزرگوار، شریف، اصیل، عالم و فرزانه، برگزیده زنان زمان خود و مایه شگفتی دورانش بوده که همیشه خود را «بانوی ایرانی» معرفی کرده‌اند. سرانجام این زن عاقل، مؤمن و خداشناس(بانوی ایرانی) در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۶۲ چشم از جهان فرو بستند و در تکیه خودشان(امین) در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شدند.
این بنازاده و معمارزادۀ اصفهانی بیان کرد: از دیگر بانوان خاندان امین، «بانو عفت‌الزمان امین» (دخترعموی بانو امین) و فرزند افتخارالتجار است که به همراه بانو امین به مقام علم و اجتهاد رسید و نام این خاندان را برای همیشه در ردیف خاندان‌های علمی ایران و اصفهان ثبت کردند. ایشان مؤلف کتاب «چهل حدیث امین یا هشت‌صد و بیست موعظه» هستند، که کتابی مفید و ارزشمند است و تاکنون چند مرتبه تجدید چاپ‌شده است.
پژوهشگر معماری ایرانی ادامه داد: مدفن این بانو نیز در تکیه امین است. شوهر ایشان نیز مردی فاضل به نام «حسین امین» بود که مدت‌ها ریاست کتابخانه مجلس شورای ملی را به عهده داشت. ازجمله خدمات ارزندۀ خاندان امین‌التجار در اصفهان، احداث پاساژ امین در بازار فرش‌فروش‌های اصفهان، مدرسه حسین امین در خیابان بزرگمهر امروزی ساخت تکیه امین در تخت فولاد اصفهان، ساخت بیمارستان بزرگ امین و غیره را می‌توان نام برد. نامشان زنده و یادشان گرامی باد.
انتهای پیام
نظرات