سحری‌خوانی از آیین‌های رایج میان مردم در اکثر مناطق است که البته با توجه به ورود تجهیزات ارتباطی رو به فراموشی رفته و وسایل ارتباط جمعی و رسانه‌های مدرن تاثیری منفی بر کارکرد آیین‌های کهن با کارکرد اطلاع‌رسانی گذاشته است. با این وجود اما همچنان برخی از اهالی محل دو ساعت قبل از اذان صبح، یا بر بالای بلندترین منطقه روستا می‌روند و با اشعار عرفانی مردم را برای سحر بیدار می‌کنند و یا با در دست گرفتن چراغ و نواختن بر طبل و سر دادن اشعار مذهبی و نوای «سحر برخیز»، «سحر برخیز که صبح صادق آمد»، از رسیدن سحر خبر می‌دهند.

مردم ایران کهن، از دیر باز مانند هر تمدن دیرینه‌ای، برای بسیاری از مناسبت‌های ملی و مذهبی خود، آیین‌های ویژه‌ای برگزار می‌کردند، پس از ورود اسلام به ایران نیز بسیاری از مناسبت‌های اسلامی، رنگ و بوی ایرانی به خود گرفت و حتی ایرانیان آیین‌ها و مراسم‌های جدیدی را برای اسلام خلق کردند که پیشتر وجود نداشت، رمضان نیز یکی از مناسبت‌های اسلامی است که پس از ورود به ایران رنگ و بویی ایرانی به خود گرفت و مردم این سرزمین کهن، آیین‌های رمضان را به شیوه خود برگزار می‌کنند.

مردم هر منطقه از ایران زمین، فراسوی انجام فرایض مذهبی و مناسبت‌های ویژه این ماه، آداب و رسوم خاص منطقه خود را نیز انجام می‌دهند که به نوعی وابسته به تاریخ، سنت و فرهنگ آن منطقه است.

خانه تکانی مساجد، تکایا و حسینیه‌ها، استقبال از ماه مبارک رمضان، برگزاری نمازجماعت در این ماه مبارک، شب نشینی و احیاء در سه شب و لیالی قدر (۱۹، ۲۱ و ۲۳ ماه مبارک رمضان و شهادت حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام) پخت غذای نذری، دعوت افطاری بستگان و دوستان، سحری خوانی و غیره از جمله آداب مرسوم مردم مازندران در این ماه مبارک است.

سحری خوانی سنتی که محدود شد

سحری‌خوانی از آیین رایج میان مردم در اکثر مناطق است که البته با توجه به ورود تجهیزات ارتباطی رو به فراموشی رفته و وسایل ارتباط جمعی و رسانه‌های مدرن تاثیری منفی بر کارکرد آیین‌های کهن با کارکرد اطلاع‌رسانی گذاشته است. با این وجود اما همچنان برخی از اهالی محل دو ساعت قبل از اذان صبح، یا بر بالای بلندترین منطقه روستا می‌روند و با اشعار عرفانی مردم را برای سحر بیدار می‌کنند و یا با در دست گرفتن چراغ و نواختن بر طبل و سر دادن اشعار مذهبی و نوای «سحر برخیز»، «سحر برخیز که صبح صادق آمد»، از رسیدن سحر خبر می‌دهند.

«روزه سری» هدیه‌ای برای روزه اولی‌ها

در مازندران رسم بود نونهالانی که تازه به سن تکلیف می‌رسیدند اولین روز ماه مبارک رمضان افطار نمی‌کردند مگر اینکه هدیه‌ای دریافت کنند که در شهرها به پسرها لباس و به دختران چادر یا طلا می‌دادند اما در روستاها بخشی از مال مثل گاو و گوسفند یا محصول باغ به اسم پسر می‌شد و برای دختران نیز طلا می‌گرفتند.

در این خصوص «هما رسولی فر» مادر ۷۵ ساله مازندرانی در خصوص آداب و رسوم قدیمی دیار طبرستان در ماه رمضان در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: با آغاز ماه مبارک رمضان هیات امنای مساجد و حسینیه‌ها از زنان می‌خواستند برای نظافت و گردگیری اقدام کنند معمولا هر خانواده‌ای یک نفر داوطلبانه به جمع زنان برای نظافت مسجد محل ملحق می‌شد زیرا رسم بود همه زنان و مردان باید نماز را در مسجد بخوانند و در پایان ماه مبارک رمضان نیز بعد از خواندن نماز فطر مبلغی را به امام جماعت هدیه کنند.

وی می‌افزاید: در گذشته مثل الان هر چند محله یک مسجد نبود که با صدای دلنشین اذان سحر کنیم؛ در زمان قدیم مرسوم بود یک نفر هنگام سحر در کوچه و پس کوچه‌ها فانوس به‌دست با صدای بلند داد می‌زد که «سحر برخیز که صبح صادق آمد» تا مردم بیدار شوند و اگر احیانا متوجه می‌شد که چراغ خانه‌ای خاموش است در آن خانه را می‌زد و اهالی خانه را بیدار می‌کرد.

رسولی فر با یادآوری خاطرات گذشته می‌گوید: در روستاها گذشته از اینکه فردی مسئولیت این امر مهم بیدار کردن مردم را برعهده داشت نقش همسایه‌ها بسیار تاثیرگذار بود هر همسایه به خانه همسایه خود نگاه می‌کرد اگر چراغ خانه را خاموش می‌دید در می‌زد و برای سحر بیدارشان می‌کرد.

رسولی‌فر خاطرنشان می‌کند: در زمان ما رسم بود حتی اگر کودکان و افراد مسن که قادر به روزه گرفتن نبودند باید سر سفره سحری حاضر می‌شدند تا ضمن آشنایی با آداب و رسوم مسائل دینی از برکات این ماه برخوردار شوند.

این بانوی مازندرانی با مرور خاطرات گذشته و بازگو کردن برای نسل جدید، می‌گوید: افطاری دادن شاید به این شکل که همه در یک مکان جمع شوند و افطاری دهند مرسوم نبود اما اگر غذایی درست می‌کردند که احتمال می‌دادند بوی غذا به مشام همسایه‌ها رسیده اهالی خانه‌های  مجاور از این طعام افطاری بی نصیب نمی‌شدند که اغلب شامل آش، فرنی، موشکافی، حلوا، شامی و غیره بوده است.

رسولی فر ادامه می‌دهد: در ماه مبارک رمضان مردم از گناه کردن و روزه خواری در جمع حتی بین افراد خانواده ابا داشتند وآن را دون اخلاق و ادب می‌دانستند زیرا معتقد بودند شأن ماه ضیافت خدا باید حفظ شود.

این خانم مازندران با یادآوری خاطرات گذشته اظهار می‌کند که در زمان قدیم یادم هست؛ اگر کسی مریض بود سعی می‌کرد در حد توان روزه بگیرد اگر مجبور به مصرف دارو می‌شد در طول روز تنها به خوردن دارو اکتفا می‌کرد اما چارچوب ماه مبارک حفظ می‌شد.

وی با اشاره به اینکه بیشتر خانواده‌ها در  شبهای احیاء و شب شهادت حضرت علی (ع) اقدام به پخت آش نذری، حلیم و خیرات غذا می‌کردند، اظهار می‌کند: شب‌های احیاء که می‌شد حتی بیماران و کسانیکه روزه برآنها واجب نبود روزه می‌گرفتند و افطاری می‌دادند. رسم بود در روستاها کسانی که دامدار بودند به نیت آقا امیرالمومنین(ع) یک وعده شیر روزانه را صبح ضربت خوردن آقا بین همسایه‌ها تقسیم می‌کردند.

رسولی فر با بیان اینکه ولایتمداری مردم کهن دیار طبرستان دیرینه و در وجودشان است، می‌گوید: لباس سیاه پوشیدن، ممانعت از خندیدن، توجه به نماز سروقت، گناه نکردن در روز و شبهای احیاء و برگزاری مراسم روضه خوانی بسیار مورد توجه بود ضمن اینکه بیشتر افراد شب احیاء را نمی‌خوابیدند؛ در خانه یا مسجد تا صبح مشغول راز و نیاز شده و با زمزمه دعای جوشن کبیر شب را به صبح می‌رساندند.

رسولی فر می‌افزاید: ماه رمضان که می‌شد همسایه‌ها جمع می‌شدند و یک خانم که مسلط به قرآن بود قرآن را تلاوت می‌کرد و بقیه گوش می‌دادند باعنوان «ختم قرآن در یک ماه» با این نشست‌ها تا آخر ماه رمضان حتی افرادی که قادر به ختم قرآن نبودند موفق می‌شدند از این کتاب زنده الهی بهره ببرند.

وی با بیان اینکه زیارت اهل قبور و حضور در یکی از نزدیک‌ترین امامزادگان منطقه، یکی دیگر از سنت‌های قدیم در ماه مبارک رمضان مازندرانی‌ها بود، خاطرنشان می‌کند: حتی مادران باردار هم تا زمان وضع حمل حاضر به روزه خواری نبودند.

رسولی فر پایبندی به اعتقادات دینی را در نسل‌های گذشته پر رنگ‌تر از نسل جدید می‌داند و می‌گوید: امروزه به بهانه‌های مختلف مردم از روزه گرفتن امتناع می‌کنند در حالی که روزه گرفتن یکی از راه‌های کسب سلامتی است، گذشته از اینکه روزه داری جسم وروح انسان را سبک می‌کند، کسانیکه روزه می‌گیرند در پایان این ماه بخوبی آن را حس می‌کنند.

رسولی فر یادآور شد: توجه به آداب ورسوم گذشته همیشه زیبا و انگیزه بخش است نقش والدین در آموزش دینی کودکان بسیار پررنگ بود والدین برای تشویق کودکان به نماز و روزه داری ابزارهای تشویقی جالبی داشتند اما امروزه خود والدین نیز به عمق فواید روزه داری واقف نیستند و بسیاری از ارزش ها کم رنگ شده است.

انتهای پیام