به گزارش ایسنا، نشست دین و نمایش با محوریت برنامه‌های تلویزیونی «حسینیه معلی»و«محفل» در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.
جبار رحمانی، عضو هیئت‌علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در ابتدای این نشست با اشاره به عملکرد مداحان در جریان اندیشه اسلامی بیان کرد: پس از دهه ۷۰ باقدرت گیری مداحان، این قشر نماینده بخشی از اقشار دینی می‌شوند، مبلغ دینی نیستند و دانش عمیقی ندارند و علوم موجود را توسعه می‌دهند. اکثر مداحان سابقه شاگردی محکمی نزد علما ندارند. به‌عبارت‌دیگر جز قشر اقلیت دینی نبودند.
وی افزود: کارکرد اصلی مداحان توزیع دین به زبان امروز است که بعضاً با انتقادات علما از نحوه قرائت دینی همراه بوده است، اولویت برنامه‌های دینی در حال حاضر اجتماعات و توده مردمی است. مجموعه افراد که به‌صورت مستقیم با نقطه کانونی که شخص یا پدیده است، وصل خواهند بود.
عضو هیئت‌علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی ادامه داد: اجتماع تصور شده یکی از عوامل جامعه‌پذیری دینی در برنامه‌های مذهبی است، جامعه دینی به سمت فراگیرشدن در حال حرکت است، یکی از کارهای حکمرانی برای نشان‌دادن ماهیت دینی خود، نمایش آیین دینی است و اجرای آن به‌مراتب از اثرگذاری مهم‌تر است.
وی بیان کرد: اصلاح «دین صورت» به معنی عضوی دین‌دار از جامعه است که انتقادی به مسائل بنیادی و دینی ندارند و تغییرات نیز به سبب ظاهری نسبت به پیشینیان خود دارند، در اصل این مداحان با ساخت توده مذهبی به دنبال صنعتی‌شدن فرهنگ و آیین‌های مذهبی است که تنها به دنبال اجرای آیین‌ها هستند و امکان تصویرسازی مذهبی در این برنامه‌ها وجود ندارد.
رحمانی ادامه داد: اقتصاد سیاسی گفتمان دینی در برنامه‌های مذهبی صداوسیما در کشور به‌صورت شفاف اعلام نمی‌شود تا مردم متوجه هزینه و میزان اثرگذاری آن شوند.
*تبلیغ دین از تلویزیون با حضور روحانیت در تداوم همان رویکرد ابتدای انقلاب است
در ادامه این نشست عبدالله بیچرانلو عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران با اشاره به برنامه محفل و حسینیه مالی تجربه‌ای گروهی از تولیدکنندگان صداوسیما است که تلاش می‌کند با ایده‌های عامل پسند و ترکیب آن با ایدئولوژی به دنبال جذب مخاطب بود که با واکنش‌های متفاوتی همراه شد.
وی افزود: پیشینه ماجرا به این زمان باز می‌گردد که پس از انقلاب تلاش پیدا کرد که نهادهای مدرن با مذهب پیوند بخورد که حضور روحانیون در تلویزیون نیز بخشی از برنامه بود که در ادامه برای ایدئولوژی مورداستفاده قرار گرفت.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران بیان کرد: تبلیغ دین از تلویزیون با حضور روحانیت در تداوم همان رویکرد گذشته است که با ارائه پکیج‌های مشاوره‌ای ادامه دهند همان مفهوم دین صورتی هستند و با ادامه افول صداوسیما از ظرفیت فضای رسانه هستند.
وی افزود: به دلیل عدم کار حرفه‌ای و ما شناسی بسیاری از این برنامه‌های گفت‌وگومحور مذهبی نتوانسته جذب مخاطب کند و با تضعیف منبر در مساجد و تلویزیون جایگاه مداحان پیشرفت کرد و بخش سرگرم‌کننده از طریق مداحان دنبال شد.
بیچرانلو با بیان اینکه بعضاً دین در برنامه‌های تلویزیونی دارند و قربانی شدن است، بیان کرد: در برخی از برنامه‌ها دینی باحالت نمایشی به دنبال ارائه یک چهره شاد از دین اسلام است که نسبت به واقعه کربلا متفاوت است در کوتاه‌مدت شاید این سیاست جوابگو باشد؛ اما در بلندمدت منجر به نمایشی شدن و سکولار شدن دین می‌شود، بنابراین زمانی که آیین از قالب و زمینه خود خارج شد، شاهد افزایش رویکرد ابراز گرایانه داشتیم و در این شرایط باید رویکرد فرهنگ گرایانه مذهبی استفاده کنیم.
وی افزود: زمانی که ما از طریق تلویزیون با مفاهیم برخورد می‌کنیم باید اقتضائات آن رسانه را رعایت کنیم، دین مشکلی برای روایات ندارد ما با روایات تلویزیونی و سینمایی موافقم اما برخی ژانرها تناسبی با این ندارند، ژانر خوداظهاری ارتباطی با دین ندارد، در این ژانر نمایش با محور خود است، زمانی که منبر را رسانه‌ای نکردیم باعث اختلال در مذهب می‌شود.
*جامعه در حال بازتعریف مفاهیم است
کمیل قیدرلو عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق نیز در این نشست عنوان کرد: جامعه در حال مفهوم بخشی به روابط و اجرای درونی خود است، جامعه در حال تغییر مفاهیم فرهنگی است، باید بپذیریم بسیاری از مفاهیم مقدس مانند حسینیه توسط جامعه خلق شده است، ما در حال گذران یک دوره تاریخی هستیم و جامعه در حال پالایش اتفاقات است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق بیان کرد: تغییرات اجتماعی به رسانه نیز رسیده است و بخشی از آن به برنامه‌های تلویزیونی رسیده، این تجربه جدید است که نباید از آن فرار کرد. هر چقدر دین در جامعه بافت فرهنگی را متأثر کند به معنی زنده‌تر شدن آن است.
به گفته وی، بخشی از این فعالیت‌ها به شکل نمادین درآمده است، برنامه حسینیه معلا به دنبال یک تأثیرگذاری سطحی برای مردم است و نباید از آن توقع بسیار عمیقی داشته باشیم، دین در بستر جامعه زندگی می‌کند اگر امکان زایش را دین گرفته شود با مشکل مواجه خواهد شد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: دین با واردشدن به جامعه به زیان مردم باز تعریف می‌شود، دین فرهنگی شده مداحی تولید می‌کند. اقتضای تصویر و تجربه‌پذیری از اقتضای رسانه و تکنولوژی است که فرم دین‌داری جدید بر جامعه را نشان می‌دهد.
وی افزود: عدم اجازه به دیگران برای نمایندگی دین‌داران موجه منجر به ترد شدن از سوی دین‌داران سنتی می‌شود، گام دوم برای ترویج آیین و روایات دین بر اساس ظرفیت متکثر خلق شود، نمایشی شدن بخشی از اقتضائات امروزی است.
قیدرلو بیان کرد: ممکن است دین در یک فرم جدید ارائه شود و اقتضائات آن است و نباید نسبت به آن بدبین بود. نیاز جامعه امروز با زیست سبک زندگی نمایشی پیوند خورده است.
*هیئت‌های مذهبی درحال‌خدمت رسانی به تلویزیون هستند
حجت والسلام علی جعفری پژوهشگر حوزه فرهنگ و ارتباطات نیز اظهار کرد: برنامه حسینیه معلی دستاوردی را در جامعه داشته است، شاهد یک جهشی در برنامه‌های مناسبتی هستیم، ما با واقعیت دین رسانه‌ای مواجه هستیم و هیئت درحال‌خدمت رسانی به تلویزیون است و به عبارتی رسانه به دنبال استفاده از ظرفیت هیئت‌های مذهبی برای خود است.
پژوهشگر حوزه فرهنگ و ارتباطات تصریح کرد: بستری از روحانیون با رویکرد ذات‌گرایانه انتقادات فراوانی نسبت به عملکرد رسانه داشتند که نمونه آن مخالفت آیت‌الله خراسانی به نشان‌دادن چهره حضرت ابوالفضل (ع) در یکی از سریال‌های مذهبی است، هیئت باید به‌اندازه خدمت به تلویزیون دهد و این آغاز راه است، تلویزیون باید شومن مذهبی خود را داشته باشد و نباید تنها به ظرفیت هیئت‌های مذهبی توجه داشته باشد.
وی افزود: پت رابرتسون به‌عنوان یک کشیش مسیحی در تلویزیون آمریکا است که صاحب خطابه است، این کشیش را باید متعلق به رسانه است، حسن آقامیری یکی از کنشگران رسانه‌ای هستند که می‌تواند در قاب تلویزیون مورداستفاده قرار گیرد.
جعفری عنوان کرد: ما همواره کسانی که در سایه خبرگی قرار دارند را به‌صورت تقلیل‌گرایانه برخورد می‌شود باید به‌صورت تعادلی فکر کرد، رابطه بین نظام جمهوری اسلامی و دین باید به‌صورت تعادلی باشد و نمی‌توان برای تقویت حکومت خود از این رویکرد تقریبی عبور کند.
این پژوهشگر حوزه فرهنگ و ارتباطات بیان کرد: جمهوری اسلامی با حفظ امنیت اسلامی نقش مهمی در رادیکال شدن فضای دینی کشور دارد، باید قدر جمهوری اسلامی را دراین‌خصوص دانست.
انتهای پیام
نظرات