امام علی (ع) بسیاری از فضایل و ارزش‌های اخلاقی را در غالب زیباترین تصاویر در پیش روی انسان‌ها قرار داد تا از این طریق بذر شوق و رغبت به نیکی‌ها و پاکی‌ها را در دل‌های مردم بپاشد و گل‌های معطر اخلاق فاضله را در سرزمین وجود آنها شکوفا سازد.

امّت اسلامی دارای هویّت دینی مشترک است و یکی از مؤلفه‌های مهم و گل درشت این هویت وحدت امت اسلامی است که در بیشتر خطبه‌ها، حکمت‌ها و نامه‌های حضرت علی (ع) نیز می‌توان پژواک این وحدت خواهی را شنید؛ حضرت علی (علیه السلام) در نامه‌ای خطاب به مسلمانان می‌فرمایند: موج‌های فتنه را با کشتی‌های نجات بشکافید، از ایجاد اختلاف و دودستگی دوری گزینید و نشانه‌های فخرفروشی را از سر بردارید.

جوانمردی در مسلک علی (ع)

با تأمل در اندیشه‌ها و سلوک علمی و عملی عالم اسلام و ایرانیان به تفکری بر می‌خوریم که آن را فتوت یا جوانمردی نامیده‌اند؛ این مسلک دارای جهان بینی و اخلاق والایی بوده و کلمات جوانمردی (فتوت) و جوانمردان (فتیان) ریشه قرآنی دارد و گواه این ادعاست که آیین فتوت و صفات جوانمردی ریشه در باطن ملکوتی انسان‌های آزاده و موحد دارد.

حضرت علی (ع) در دامان پیامبر (ص) رشد و نمو یافتند و به مبانی عالی فتوت و جوانمردی که در باطن قرآن نهفته بود آشنا شدند، ‌ایشان سه چیز را در جلد دوم میزان الحکمه از نشانه‌های جوانمردی و فتوت دانسته و بیان می‌دارند چند چیز بر مروت آدمی دلالت می‌کند: تلاش در رواج کارهای خوب، نیکوکاری، منت ننهادن. مولای متقیان حسن خلق و گشاده رویی را یکی دیگر از ارکان مهم فتوت دانسته و در جلد دوم غررالحکم بیان فرمود: ابتدای جوانمردی خوشرویی و پایان آن ادامه نیکی است.

سلامت جامعه در کلام امیر

از دیدگاه نهج البلاغه جامعه جلوه‌ای از صفات خداوند است و بر این اساس حضرت علی(ع) پیش از هر چیز سلامت جامعه را در گرو سلامت افراد آن می‌داند، از دیدگاه‌ ایشان در هر جامعه آدمیان در عین داشتن استقلال و هویت روح جمعی نیز دارند؛ لذا به منظور فراهم کردن بسترهای اخلاق اجتماعی می‌بایستی معیارها و قوانین اجتماعی در جامعه توسط افراد همانگونه که در فرمایشات مولای متقیان اشاره شده اجرا شود.

از آنجایی که نهج البلاغه به مثابه منشور حاکمیت اخلاق در جامعه ترسیمی روشن از معیارهای اخلاقی در اجتماع ارائه کرده و مطابق آموزه‌های آن تمسک به اخلاقیات و اصول اخلاقی از عناصر وحدت آفرین در اجتماع بوده، پس می‌توان نتیجه‌گیری کرد که این دو لازم و ملزوم یکدیگرند.

با استناد به فرمایشات امام علی (ع) رضایت و خشم که گویای فرهنگ جمعی هر جامعه‌ای است، سرنوشت جوامع را مشخص می‌کند؛ خشم یک هیجان منفی است و افراد جامعه با آموزش می‌توانند خشم خود را مدیریت نموده و جامعه‌ای به دور از خشم یک جامعه دارای سلامت اجتماعی است.

اجرای عدالت نیز از ویژگی‌های بارز یک جامعه دارای سلامت است. حضرت علی (ع) همگان را در برابر قانون مساوی دانسته و با پیروی از سنت پیامبر اکرم (ص) چنان به اجرای عدالت پرداخت و زندگی مردمان را از آن سرشار ساخت که سیره او تجسم عینی و کمال عدالت در گستره تاریخ و آفاق حیات بشری و فریاد رسای عدالت انسانی و تجسم قسط قرآنی نامیده شد.

انتهای پیام