گورستان های تاریخی امروزه به مثابه بخشی از هویت فرهنگی هر منطقه محسوب می شوند. امروزه برخی از این گورستان ها در دنیا به عنوان مقاصد گردشگری بسیار مورد توجه قرار می گیرند. مشهورترین آن گورستان «پر- لاشز» در فرانسه است که سالانه گردشگران زیادی از جهان برای زیارت قبور مشاهیر بزرگ به دیدن آن می روند. در این گورستان، مفاخر ایرانی زیادی هم به خاک سپرده شده‌اند.

در ایران نیز گورستان های تاریخی؛ تخت فولاد در اصفهان، کلخوران در اردبیل، دارالسلام شیراز، ظهیر الدوله در تهران و سرخاب در تبریز در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته‌اند.

یکی از این گورستان های تاریخی، «گورستان محله ی سلیمانداراب» رشت است. اگرچه پس از دفن میرزا کوچک‌خان جنگلی و تعدادی از همرزمان او، در دهه های اخیر این گورستان بسیار مورد توجه قرار گرفته ، ولی این گورستان مدفن مشاهیر زیادی است که در تاریخ معاصر گیلان نقش ارزنده‌ای داشته اند و می توان گفت بسیاری از اولین های رشت، مدیون تلاش ایشان است.

از جمله این افراد؛ دایی نمایشی(پدر نمایش ایران)، جهانگیر سرتیپ پور(سازنده اولین تماشاخانه رشت)، میرزا حسین خان کسمایی(از سران اصلی مشروطه فاتح تهران)، حاج احمد کسمایی (مرد شماره ۲نهضت جنگل بعد از میرزا)، الله وردی وطن آبادی (پدر باغداری گیلان)، ابراهیم فخرایی، نویسنده نخستین کتاب پیرامون جنبش جنگل، شیون فومنی(پدر شعر گیلکی)، شکرالله خان کیهان، فرهنگ توحیدی، سید محمد تقی میرابوالقاسمی، جعفرخمامی زاده، فریدون نوزاد، علی فروحی، دکتر رضی شبان، شیخ علی ورزلی، نصرت رحمانی، سید علی زیباکناری (شاعر و موسیقی دان) و...است.

چندسال پیش شهرداری به واسطه مزار میرزا کوچک جنگلی، خیابان منتهی به این گورستان را سنگفرش کرد و دستفروشان مستقر در این خیابان را ساماندهی نمود. اما با وجود وعده های مکرر شوراهای ادوار گذشته مبنی بر معرفی مشاهیر آرمیده در این گورستان، تاکنون کوچکترین اقدامی نشده و از کم هزینه ترین اقدام یعنی نصب تابلوی حاوی ذکر نام و خدمات چهره های ممتاز آرمیده در این گورستان نیز عاجزند.

هرازگاهی، شکسته شدن و یا آسیب به قبور مشاهیر آرمیده در این گورستان در رسانه ها و فضای مجازی شنیده می شود. نظیر  نشست سنگ قبر میرزا حسین خان کسمایی. اخیراً شکسته شدن سنگ مزار دائی نمایشی در فضای مجازی مورد انتقاد قرار گرفته است.

شادروان محمد حسین دائی نمایشی(۱۲۴۹-۱۳۰۴) با اینکه تبریزی بود، ولی به واسطه کارگردانی بسیاری از تئاترهای اجرا شده در رشت، به «پدر نمایش ایران» معروف شده است.

تئاتر در رشت بعد از انقلاب مشروطه بین توده های مردم پا گرفت و گروه های هنری با اجرای تئاتر برای روشنگری، اصلاح معایب جامعه و حتی کارهای عام المنفعه تلاش می کردند. شاخص ترین اقدام عامه المنفعه در رشت، فروش بلیت تئاتر برای ساخت بیمارستان ملی (پورسینای کنونی) بود.

نخستین گروه های تئاتری از قفقاز و بادکوبه به انزلی و رشت آمدند. پس از آن گروه های گیلانی فعالیت خود را آغاز کردند. در حدود سال های ۱۲۸۴ خورشیدی، دانش آموخته ای به نام «میرزا حسن خان ناصر» از سفر اروپا برگشته و در رشت مستقر می شود. او که مسلط به زبان فرانسه است، به گروه های فرهنگی پیشنهاد می دهد برای تامین هزینه فعالیت های فرهنگی خود،  تئاتر اجرا کنند. وی خود انجمن هنری «امید ترقی» را پایه گذاری نمود و با ترجمه آثار نویسندگان معروف اروپا همچون مولیر، نخستین اجرای تئاترها را در رشت پایه گذار می کند. یکی از افرادی که با حسن خان ناصر همکاری دارد، شادروان دائی نمایشی بود.

او بازاری بود که از تبریز به رشت آمده و در عمل کارگردان آثاری بود که حسن ناصر ترجمه می کرد.«نمایشنامه هایی که در این زمان توسط ناصر ترجمه می شد و به کارگردانی مرحوم دائی نمایشی به اجرا درمی آمد نمایشنامه هایی بودند که از صورت فرانسوی خود درآمده و بیشتر ویژگی های متداول گیلان را داشت و حالت کاملاً ایرانی به خود می گرفت و مخصوصاً بیشتر شکل محلی آن در اجرا مورد نظر بود. نمایشنامه هایی همچون؛ احمق ریاست طلب، داماد فراری، مریض خیالی، داماد پیشیمان... .

فعالیت های بی دریغ مرحوم دائی نمایشی و اجرای تئاترهای مردمی موجب شد تعداد دیگری از افراد علاقمند به کار کشیده شدند و اقدام به اجرای نمایشنامه ها و تاسیس مجمتع های هنری و فرهنگی نمودند.

مرحوم حسن ناصر در تمام طول مدتی که به اداره هیات امید ترقی پرداخت و به فعالیت مشغول بود برای تئاتر گیلان نمایشنامه های بسیاری را ترجمه کرد که متاسفانه هیچکدام از این نمایشنامه های ترجمه شده از فرانسه به ایرانی به چاپ نرسید ولی چند رمان از ترجمه های او چاپ شده است.»(نک، تاریخ تئاتر گیلان، حاجعلی عسگری)

هرساله و در آخرین جمعه اسفندماه، اعضای خانه فرهنگ گیلان، با حضور در گورستان سلیمانداراب، نسبت به مشاهیر آرمیده در گورستان سلیمانداراب ادای احترام می‌کنند. این برنامه، تنها مراسمی است که به صورت خودجوش و توسط گروه های مردمی اجرا می شود. و تاکنون برنامه‌ای از سوی مسئولان فرهنگی این شهر برای معرفی، حراست و حتی ادای احترام به مفاخر گورستان سلیمانداراب شنیده نشده است.

لازم به ذکر است، بیشتر گورستان های درون شهری ایران، در دهه های اخیر به بهانه توسعه شهرها و لزوم رعایت بهداشت تخریب شده و به مکان های عام المنفعه تبدیل شدند. گورستان سلیمانداراب اگر امروز جزو محدوده شهری رشت است، تا همین ۵۰سال پیش، یکی از روستاهای اطراف رشت بود و چه بسا اگر مزار میرزا کوچک‌خان جنگلی در این گورستان نبود، شاهد تخریب این گورستان تاریخی هم بودیم.

انتهای پیام