مردم شهرستان سرخس امسال بسیاری از روزها را در حالی سپری کردند که هوای شهرشان از ورود ریز گردها آلوده شد و این مسئله زندگی را به کامشان بیش ‌از پیش تلخ کرد.

دیر زمانی است؛ دیدن تصویری صاف و شفاف از آسمان شهر سرخس نهایتاً فقط طی چند روز در ماه برای ساکنین منطقه فراهم است و شاخص کیفیت هوا در اکثر روزها برای گروه‌های حساس، ناسالم است.

۳۵ روز استنشاق هوای خطرناک

بارها شدت ریزگردها و توفان، شرایطی بحرانی را در این شهرستان ایجاد کرده به طوری که برای تأمین جان شهروندان در بسیاری از این روزها به دلیل آلودگی هوا، تمامی مراکز آموزشی و ادارات تعطیل و حرکت قطارها نیز لغو شده‌اند.

رئیس اداره هواشناسی سرخس در همین خصوص به ایسنا گفت: سرخس پارسال ۳۶ روز هوای آلوده ناشی از ریزگردها داشت اما از ابتدای امسال تاکنون، میزان هوای آلوده ۳۵ روز بوده و با این رویه تا پایان سال تعداد روزهای آلوده بیشتر خواهد شد.

علی تبریزنیا در پاسخ به این سؤال که با توجه به سرمای هوا در هفته‌های آینده باز هم با ریزگرد مواجه خواهیم بود یا نه؟ خاطرنشان کرد: اگر جبهه هوای سرد ادامه داشته باشد و بارش‌هایی متناسب و در حد نرمال داشته باشیم عملاً ریزگردها کاهش خواهد یافت، اما از بین نمی‌رود.

وی بیشترین ماندگاری ریزگردها را مربوط به ۲۸ آبان تا یکم آذر دانست و افزود: بخشی از ریزگردها مربوط به تغییر اقلیم است، بخش دیگر ناشی از کاهش شدید بارش‌ها، شکستن قرق مراتع، عدم پوشش گیاهی مناسب، از بین رفتن مراتع، کشت‌های غیرمجاز، چرای بی‌رویه دام و... است.

رئیس اداره هواشناسی سرخس پیش‌بینی کرد؛ از ۲۰ آذرماه کمتر از نرمال و در حد نرمال بارندگی داشته باشیم اما به تبع افزایش دما هم خواهیم داشت.

وی تصریح کرد: از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون ۲۱ میلی‌تر بارندگی داشته‌ایم که نسبت به سال قبل ۱۰ درصد کاهش و نسبت به دوره آماری ۱۸ درصد افزایش داشته است.

نیاز فوری به مالچ پاشی

ریزگردها در سرخس دیگر مختص فصل خاصی از سال نیستند بلکه در فصل سرد هم مردم این شهرستان با پدیده ریزگردها مواجه هستند، مردمی که در این فصل از آسمان انتظار بارش برف و باران را دارند حالا با گرد و غبار و به دنبال آن خانه‌نشینی مواجه شده‌ و تعدادی به دلیل تنگی نفس ناشی از ریزگردها در مراکز درمانی و بیمارستان بستری شده‌اند.

فرماندار سرخس در همین خصوص به ایسنا گفت: در زمان وقوع ریزگردها و بحرانی شدن شهرستان بسیاری از روستاها درگیر، محورها مسدود، مراکز آموزشی تعطیل، حرکت قطار متوقف و مراکز درمانی و بیمارستان‌ها نیز به حال آماده‌باش در می‌آیند.

حسن نوری زاده اظهار کرد: سرخس در طول سال‌های گذشته با تغییر اقلیم مواجه شده و باید فکری اساسی برای مقابله با ریزگردهای این منطقه کرد.

فرماندار سرخس با بیان اینکه در موضوع ریزگردها با پهنه ۱۳۰ هزار هکتاری درگیر هستیم، تصریح کرد: هرچند تمامی دستگاه‌ها پای‌کار آمده‌اند اما لازمه رفع این معضل، داشتن برنامه‌ای مدون علمی است.

وی همچنین عنوان کرد:  اگر مردم پای‌کار نیایند هیچ راه کوتاه مدتی برای رفع این مشکل وجود ندارد، البته همزمان موضوعات بین‌المللی هم باید به طور جدی دنبال شود.

نوری زاده با اعلام اینکه درخواست فوری شهرستان سرخس برای مقابله با ریزگردها، انجام مالچ پاشی است؛ خاطرنشان کرد: سالیان گذشته کاشت تاغ در شهرستان برای مقابله با ریزگردها نتیجه بخش بوده اما چون آورده‌ای برای مردم روستاهای اطراف نداشته امروز خودش به معضلی با عنوان قاچاق چوب تبدیل شده و نگهداری از آنها عملاً کار دشواری است.

وی با بیان اینکه به دنبال کاشت گیاهی هستیم که علاوه بر داشتن صرفه اقتصادی برای مردم، نگهداری آنها توسط خود مردم انجام شود، اذعان کرد: قطعاً منابع طبیعی آن‌قدر نیرو و امکانات ندارد که بتواند به تنهایی از این وسعت حفاظت کند.

فرماندار سرخس ادامه داد: طی سال‌های گذشته متأسفانه هیچ اقدام اثربخش و تأثیرگذار برای مهار ریزگردها در منطقه انجام نشده است، فقط حدود ۶۰۰ هکتار توسط منابع طبیعی و ۱۵۰ هکتار توسط آستان قدس نهال‌کاری شده که در برابر این حجم از ریزگردها و تخریب‌ها بسیار ناچیز است.

وی با تأکید بر اینکه نیازمند کمک دستگاه‌های استانی و ملی هستیم، افزود: اگر برنامه‌ریزی سریعی برای مقابله با ریزگردها صورت نگیرد آینده شهر مشهد هم تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.

نوری‌زاده با بیان اینکه در تمامی ماه‌های سال شهرستان درگیر با معضل ریزگردها است، تصریح کرد: فقط بیان مشکل راه گشا نیست بلکه باید به حل مسائل هم پرداخت.

وی با اشاره به اینکه درخواست ما با مالچ زیستی است، بیان کرد: برای اینکه بتوانیم مقداری از سرعت باد در نزدیک کانون‌های برداشت خاک را کاهش دهیم باید به سمت استفاده از بادشکن‌های مصنوعی برویم.

فرماندار سرخس با اشاره به اینکه تهیه طرح مطالعات جامع مدیریت، شناسایی ۴ کانون اصلی ریزگرد در حوزه داخلی و پیش‌بینی اعتبار هزار و ۴۸۰ میلیارد تومان انجام شده است، اظهار کرد: منابع طبیعی خراسان رضوی به عنوان دستگاه مجری در موضوع ریزگردها باید نسبت به اجرایی شدن این فرایند اقدام و پیگیری کند.

وی به موافقت وزیر نفت برای استفاده از ۵۰ میلیارد تومان اعتبار در اختیار پالایشگاه برای انجام مالچ‌پاشی اشاره و عنوان کرد: درخواست ما در حوزه شهرستان انجام مالچ پاشی است.

نوری‌زاده خاطرنشان کرد: برای جلوگیری از تخریب بیشتر مراتع و اراضی، قرق اراضی توسط آستان قدس رضوی طبق تفاهم‌نامه امضا شده در حال انجام است؛ ضمن اینکه حفظ وضعیت اراضی بدون در نظر گرفتن موضوع مالکیت بر عهده اداره منابع طبیعی است، البته ما به دنبال قرق دیم به طور کامل در این اراضی هستیم.

فرماندار سرخس همچنین به حضور عشایر در سرخس نیز اشاره و بیان کرد: ورود حداقلی عشایر به شهرستان برای حفظ وضعیت اراضی را پیگیری می‌کنیم، هرچند در این زمینه حدود ۸۷۳ خانوار عشایر در سرخس دارای مجوز هستند ولی به دنبال این هستیم بیشتر از ۲۰۰ خانوار اجازه ورود به سرخس را نداشته باشند.

وی ادامه داد: در شورای برنامه‌ریزی شهرستان نیز ۱۲ میلیارد تومان برای مقابله با ریزگردها به منابع طبیعی اختصاص دادیم.

نوری‌زاده با بیان اینکه حجم تخریبی در حوزه ریزگردها۱۳۰ تا۱۴۰ هزار هکتار است، گفت: اگر در سطح ملی کمکی صورت نگیرد، مقابله با ریزگردها با سطح فعلی که در حال انجام است، امکان‌پذیر نیست.

وی ابراز امیدواری کرد؛ با توجه به اینکه ریاست محترم جمهور در جریان معضل ریزگردهای سرخس قرار گرفته‌اند؛ شاهد کمک‌هایی در سطح ملی در این زمینه باشیم.

وی با اشاره به اینکه در شهرستان ۳ کانون اصلی در حوزه ریزگردها شامل چاله زرد، صمدآباد و مجموعه شرکت نفت و گاز را داریم، افزود: در حوزه صمدآباد مجموعه آستان قدس به عنوان متولی تاغ کاری حدود ۶۰ تا ۷۰ هکتار و کاشت گردوی گرمسیری و پسته در سطح ۲۰۰ هکتار را در دست انجام دارد.

فرماندار سرخس همچنین گفت: در منطقه چاله زرد و دق بهلول چون زمین‌ها متعلق به منابع طبیعی هستند ۳۰۰ هکتار کاشت تاغ انجام شده و در حوزه نفت و گاز هم مسئولان را به حفظ تاغ‌های موجودی که در گذشته کاشته شده موظف نموده‌ایم.

وی با بیان اینکه در بخش مرکزی حدود ۱۳ تا ۱۴ روستا و خود شهر به شدت درگیر کانون نفت و گاز سرخس هستند، مساحت کل ریزگردهای بخش داخلی شهرستان را ۱۳۰ هزار هکتار اعلام کرد و افزود: البته دشت قره قوم ترکمنستان هم یکی از کانون‌های تهدید خارجی است که سفارت خارجی ترکمنستان رسماً این موضوع را پذیرفته و اعلام آمادگی برای حل موضوع نموده است.

میزان فرسایش بادی و خاکی شش برابر سایر مناطق

ریزگردها مدت‌هاست امان مردم سرخس را بریده به طوری که تنفس هوای پاک و سالم به دلیل آلودگی هوا تبدیل به آرزویی برای ساکنان این شهرستان شده است.

وضعیت امروز شهروندان شهر پر گرد و غبار سرخس به‌گونه‌ای است که باید برای خلاصی از هوای کشنده، چشم به آسمان بدوزند و باد و باران را آرزو کنند.

متأسفانه میزان روزهای هوای ناسالم و آلوده، امسال نه تنها نسبت به سال‌های گذشته کاهش نیافته بلکه مردم منطقه با رشد چشمگیر تعداد روزهای ناسالم برای عموم افراد مواجه هستند.

در همین خصوص رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سرخس در گفت و گو با ایسنا وسعت مراتع شهرستان را ۵۴۲ هزار هکتار اعلام کرد و گفت: منطقه سرخس ۲۱۰ هزار هکتار بیابان دارد که مناطق خانگیران، آبمال- چاله‌زرد و صمدآباد سه کانون اصلی گرد و غبار در شهرستان سرخس شناسایی شده‌اند.

سید حسین حسینی‌کیا وسعت هر یک از این کانون‌های بحرانی را نزدیک به ۲۰ هزار هکتار ذکر کرد و گفت: در مجموع حدود ۶۰ هزار هکتار کانون بحرانی گرد و غبار در سرخس داریم.

وی افزود: پارسال توانستیم با هماهنگی آستان قدس، کاشت ۶۰ هکتار تاغ را در منطقه صمدآباد، ۱۰۰ هکتار کشت تاغ زار در منطقه چاله زرد-آبمال داشته باشیم، همچنین برای مبارزه با ریزگردها ۳ میلیارد تومان برای مطالعات در سطح ۲۱۰ هزار هکتار به شهرستان اختصاص داده شد که توسط یکی از شرکت‌ها در حال انجام است.

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سرخس با اشاره به اینکه سه کانون ریزگرد در شهرستان شناسایی شده است، عنوان کرد: هرچند در گذشته بارندگی‌های بسیاری در منطقه داشتیم اما شهرستان سرخس از حدود ۴ سال قبل درگیر تغییر اقلیم و خشک‌سالی‌های شدید شده است.

وی با اعلام اینکه اقلیم شهرستان تغییر پیدا کرده و میزان باران کاهش شدیدی داشته است، تصریح کرد: متأسفانه تا شش برابر بیشتر از سایر مناطق، در شهرستان سرخس با فرسایش بادی و خاکی مواجه هستیم.

حسینی کیا گفت: بیشترین مشکل شهرستان، فرسایش بادی خاک است، در مجموع ۸۵ درصد مشکلات داخلی و ۱۵ درصد مشکلات نیز خارجی و از سوی صحرای قره قوم ترکمنستان است.

وی با بیان اینکه در منطقه سرخس با دو باد شمالی جنوبی و یکی باد قبله یا  باد غرب و جنوب غربی مواجهیم که موجب می‌شود فرسایش و رسوب را در شهرستان داشته باشیم، گفت: جهت حرکت وزش باد در شش ماهه اول با شش ماهه دوم تفاوت دارد.

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سرخس با اشاره به اینکه در شهرستان هم منطقه رسوب و هم برداشت داریم، افزود: متأسفانه در سرخس با تغییر اقلیمی بسیار زیادی مواجه هستیم، خاکی که در منطقه داریم فقط ماسه و خاک است و بافت تشکیل نشده است.

وی اذعان کرد: قطعاً زمانی که پوشش گیاهی و بارندگی نداشته باشیم فرسایش بادی و خاکی نیز افزایش پیدا می‌کند و ما به نسبت سایر منطقه بیشتر فرسایش به سمت بیابان‌زایی را داریم.

حسینی کیا خاطرنشان کرد: از ۵۴۰ هزار هکتار وسعت مراتع شهرستان ۵۰ درصد را بیابان‌ها تشکیل می‌دهند که اگر بارندگی صورت نگیرد و کنترل مدیریت چرا نداشته باشیم؛ بیابان‌زایی افزایش خواهد یافت.

وی با بیان اینکه ۳۰ هزار تاغ زارهای جنگل‌های دست کاشت را داشتیم که سال‌های دهه ۷۰ کشت و کار شدند و عمر بالای ۳۰ سال دارند، گفت: به دلیل خشک‌سالی‌های اخیر و کاهش دام، مردم عملاً به سمت برش تاغ زارها هجوم آوردند.

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سرخس گفت: تاغ‌ها ۴۰ تا ۷۰ تن از حرکت شن‌های روان جلوگیری می‌کنند و قطع آنها یکی از عوامل ایجاد شن‌های روان است؛ اما دلیل اصلی نیست.

وی افزود: پوشش گیاهی که فقیر شود، کوچک‌ترین وزش باد، موجب حرکت شن‌های روان و گردو خاک در شهرستان می‌شود.

حسینی کیا با بیان اینکه نیازمند افزایش اعتبارات هستیم، گفت: پروژه‌های بیابان‌زدایی به گونه‌ای نیست که یک‌باره نتیجه آن را دید بلکه سال‌ها زمان می‌برد و ابتدا باید بارندگی داشته باشیم تا پوشش گیاهی افزایش یابد؛ سپس حفاظت و غرق بر اساس مدیریت چراها صورت گیرد تا بتوان روی کنترل بیابان‌زایی اثر گذاشت.

در پایان

به جرأت می‌توان گفت؛ هوای ناسالم امروز، حاصل بی‌توجهی‌ها و تخریب‌های منابع طبیعی و محیط‌زیست در گذشته است.

اگر به محیط‌زیست و هوای پاک امروز بی‌توجهی کنیم؛ دود آن به چشم خودمان خواهد رفت. در این بین، نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در حفظ عرصه‌های طبیعی و زیست‌محیطی بسیار تأثیرگذار است، باید به اقدامات اصولی و درست سمن‌ها بها داد، چون موفقیت در این حوزه جزء با مشارکت مردم محقق نمی‌شود.

همچنین می‌طلبد؛ مسئولان کشوری و استانی دست از این بی‌توجهی‌ها بردارند و اعتبارات مورد نیاز را هرچه زودتر و قبل از آنکه دیر شود برای رفع این معضل اختصاص دهند.

انتهای پیام