به گزارش ایسنا، از همان ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ که سه دانشجوی دانشکده فنی دانشگاه تهران (مصطفی بزرگ‌نیا، احمد قندچی و مهدی شریعت‌رضوی) با شلیک گلوله دولت کودتا محوطه این دانشگاه تهران را با خون خود رنگین کردند، زمینه حضور و فعالیت سیاسی دانشجویان در کشور آغاز شد. در واقع شهادت این سه دانشجو که به دنبال یک فعالیت اعتراضی سیاسی در اعتراض به دیدار رسمی ریچارد نیکسون معاون رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده آمریکا و همچنین از سرگیری روابط ایران با بریتانیا صورت گرفت گویی رسالت جدیدی را بر دوش دانشجو به خصوص جنبش های دانشجویی قرار داد و نقطه عطفی برای شکل گیری جدی تر جنبش‌های مطالبه‌گر دانشجویی در ایران شد.
بر این اساس اگر بگوییم که جنبش دانشجویی در ایران پس از انقلاب پیچیده‌ترین، پرتحرک‌ترین و در عین حال پر افت‌وخیزترین جنبش‌های اجتماعی محسوب می‌شود، سخنی به گزاف نگفته‌ایم. همچنان که رهبری انقلاب در خصوص اهمیت جنبش های دانشجویی می فرمایند: "جنبش دانشجوئی در کشور ما در تاریخ ثبت شده و شناخته شده‌ی خود، همیشه ضد استکبار، ضد سلطه، ضد استبداد، ضد اختناق و بشدت عدالتخواه بوده است. این ممیزات جنبش دانشجوئی ما از روز اول است تا امروز. اگر کسی مدعی جنبش دانشجوئی باشد، اما این ممیزات را نداشته باشد، صادق نیست. جنبش دانشجوئی خصلت و خاصیتش در کشور ما لااقل اینجور است که ضد استکباری، ضد سلطه، ضد دیکتاتوری و طرفدار عدالت است. شروع این حرکت یا مقطع شناخته شده‌ی این حرکت، همین ۱۶ آذر است".
رهبری انقلاب در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ در دیدار با دانشجویان نیز تاکید کردند: "وجود تشکل های دانشجویی یکی از فرصت های بزرگ کشور است. البته حالا بعضی‌ها می گویند که تشکل ها خیلی متعددند؛ به نظر من هیچ ایرادی ندارد.خود این تشکل ها یک فرصت بزرگی است برای کشورها. این تشکل ها می توانند مرکزی باشند برای تولید فکر؛ ما به این احتیاج داریم؛ تولید فکر در این مجموعه‌ها؛ یا خود این تشکل ها می توانند پیشران حرکت های دانشجویی باشند و حرکت جهادی و تحولی را می توانند ایجاد کنند".
بخش اجمالی سخنان دبیران دو تشکل بسیج دانشجویی و جامعه اسلامی دانشجویان چهار دانشگاه تهران، صنعتی امیرکبیر، خواجه نصیرالدین و علامه طباطبایی را در ادامه از لنز نگاه شما مخاطبان می‌گذرد.
ایسنا: ماهیت روز دانشجو چیست و دولت ها چه نقشی در سیاست زدایی دانشگاه ها داشته اند؟
پویا محمودی، دبیر جامعه اسلامی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی: بحث سیاست زدایی و رخوت در فضای دانشجویی امری است که امروزه به دغدغه فعالین دانشجویی و دانشجویان تبدیل شده است. به طوری که ما وقتی روند فعالیت تشکل‌ها و جنبش دانشجویی را طی ۵۰ دهه اخیر می‌بینیم شاهد تغییر نقش این تشکل های دانشجویی هستیم. به عنوان مثال تشکل‌های دانشجویی در دهه ۵۰ نقش فعال تری داشتند و در دهه ۶۰ نیز مجدد شاهد این هستیم که احزاب و تشکل های دانشجویی نقش آفرینی فعال تری را داشتند و به نوعی در این دهه دانشگاه ها مهد تغییر وتحولات و گفت‌وگوها محسوب می‌شد. اما هر چه از دهه ۶۰ یا از اوایل دهه ۷۰ دورتر شدیم شاهد یک تغییر رویکرد در فعالیت‌ها و نقش تشکل‌های دانشجویی بودیم و به نوعی دچار یک نوع سیاست زدگی در فعالیت این تشکل ها شدیم، این روند تا اواخر دهه ۸۰ ادامه یافت، پس از آن در نتیجه اتفاقاتی که پیش از دهه ۹۰ اتفاق افتاد، فعالیت‌های تشکل‌های دانشجویی با کاهش اقبال از سوی دانشجویان مواجه شد. به عدم اقبال برای فعالیت در تشکل‌های دانشجویی نوعی کنشگری منفعلانه می‌گوییم. در واقع اگر ما تبیینی در این زمینه داشته باشیم ممکن است با دو نظر متفاوت مواجه شویم. من فکر می‌کنم اگر ما فضای مطلقی برای فعالیت تشکل ها در نظر بگیریم، می توانیم شاهد تلاش و فعالیت جنبش‌های دانشجویی باشیم که دانشجویان با اخلاص خاصی فعالیت می‌کنند، اما اگر از منظر نسبی به این موضوع نگاه کنیم شاهد انفعال، ضعف و سیاست زدایی در این نوع فعالیت‌ها هستیم.
اینکه چرا این فعالیت ها کم رنگ شده است به خروجی آن فعالیت ها برمی گردد. من فکر می کنم ارتباطی بین دانشجویان و تشکل های دانشجویی شکل نمی گیرد. با توجه به اینکه تشکل های دانشجویی واسطی بین فضای نخبگانی حاکمیت و عام مردم هستند. ما در جامعه اسلامی وظیفه داریم ارتباط بین این دو بخش را فراهم کنیم. برای اینکار بهتر است ابتدا فرایند نیازسنجی که بین دانشگاه ها متفاوت است، را به درستی بسنجیم. پس از آن به امکان سنجی اینکه آیا امکانات لازم برای براورده کردن این نیازها در اختیار داریم، برسیم. اگر چه به طور کلی نمی توان بحث آرمان گرایی را از فعالیت دانشجویی جدا کرد اما می تواند این وضعیت را به شرایط تعادل رساند. متاسفانه بعضا دیده می شود برخی جنبش های دانشجویی به دلیل خودخواهی هایی که دارند می‌گویند ما فقط باید این کار خاص را انجام دهیم، از طرف دیگر برخی تشکل ها نیز به دلیل خودکم بینی عنوان می کنند، مگر ما می توانیم این کار مشخص را پیش ببریم. این تفکر درون تشکل های دانشجویی آسیب زا است.
تشکلات دانشجویی باید ضمن اجماع و هم افزایی داخلی، باید بین خود تقسیم وظایف انجام دهند و خودخواهی تشکیلاتی باید کنار گذاشته شود. ضمن اینکه به عقیده من در دولت های مختلف نگاهی وجود داشت که آن دولت سعی کرد به نگاه های مخالف میدان فعالیت ندهد. البته ممکن است تا حدی این نگاه قابل توجیه باشد. اما تا زمانی قائل به این باشیم که من باشم و دیگری نباشد و حقی برای دیگران قائل نشویم بهبودی در تشکلات شاهد نخواهیم شد.
مهیار رحیمی، مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه علامه طباطبائی: اساس بخشی از درگیری دانشجو با واقعیت و عینیت جامعه است، عینیتی که نهادهای متولی جامعه رقم می زنند و این کنش های بیرون از صحن دانشگاه در آنچه ما در داخل دانشگاه می بینیم اثر گذار گذاشت. به این معنا اینکه اگر در صحنه سیاسی کشور جنب و جوشی باشد احتمالا دانشجویان نیز برای فعالیت های بیشتر رغبتی پیدا می کنند و بالعکس. توقعی که همواره از دانشجویان وجود دارد، این است که آنها باید نوک پیکان باشند و صحنه را تغییر بدهند، اما مسئله جدی این است که تغییر دادن صحنه برای برخی ذی نفعان هزینه ایجاد می کند. چون بالاخره صحنه موجود به یک نقطه تعادلی رسیده است و برخی از این نقطه بهره می برند. اینکه جریان دانشجویی و دانشجو بدون وابستگی هایی که دارند، دنبال آرمان خواهی باشند و آن را محقق کنند، می توانند در این مسیر برای برخی هزینه هایی را بتراشد که کمترین هزینه های آن تغییر صحنه است. به این دلیل ما است که ما در دوره های مختلف شاهد سیاست زدایی در دانشگاه ها بودیم.
در واقع تشکل دانشجویی حریتی دارد که شاید ما در هیچ نقطه دیگر آن را پیدا نکنیم. چرا که افرادی که در صحنه سیاسی کشور حضور دارند وابستگی های فردی، حزبی یا جناحی دارند که مانع انجام بسیاری از حرف ها یا کنش هاست. اما این ویژگی در بین تشکل های دانشجویی نیست، اگر این ویژگی ها حفظ شود می توان امیدوارم بود که تشکل های دانشجویی می توانند صحنه را تکان بدهند. برخی اراده ها تلاش می کنند صحنه جنبش دانشجویی را که خود مستقل و بازیگر صحنه است را حذف کنند. در حالی که قرار است که ما در این صحنه ها آزمون خطاهایی داشته باشیم تا پس از آن در موقعیت های مختلف حضور داشته باشیم. اگر چه امروزه جنبش و تشکل های دانشجویی به سبب ارتباط جدی که با صحنه دارند نتوانستند در نقطه آرمانی قرار بگیرند، با وجود این شرایط رسیدن به نقطه مطلوب ممکن است. گاهی ناامیدانه این فضا را نقد می کنند و می گویند فاتحه جنبش و تشکل دانشجویی خوانده شده است که کاملا در اشتباه هستند.
ایسنا: آیا تشکل های دانشجویی دچار منفعت گرایی شده اند؟
علی رشیدی، مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه امیرکبیر: ما باید فهم درست سیاسی از موقعیت لحظه داشته باشیم؛ چرا که بر اساس این موقعیت است که تشکل دانشجویی ماموریت خود را مشخص می کند. اگر چه هنوز این فهم درست از موقعیت آن چنان که باید وجود ندارد. جریان دانشجویی ما یا صرفا غر می زند و یک سری آرمان ها را فریاد می کشد یا اینکه به دنباله رو عناصر اصلی و تصمیم ساز صحنه سیاسی کشور تبدیل شده است.
امام (ره) صحنه دانشجویی را در این می بیند که قرار است آنها پیشبرد ماموریت اصلی کشور باشند. من شاکی هستم چرا در مسئله فلسطین که یک اتفاق جامع در جهان است به این اندازه در تشکل های دانشجویی منفعل شده ایم. تا زمانی که فضای دانشجویی خود را در نیابد و در تارو پود اصلی مسائل ننشنید و به مثابه یک عامل اصلی در صحنه ورود نکند، اتفاق خوب در این عرصه رقم نمی خورد. من احساس می کنم دانشجو برای برخی از افراد تصمیم گیر در کشور اگر بخواهد مطالبه ای را مطرح کند که به مذاق آنها خوش نمی آید و عنصر نامطلوبی تلقی می شود. اگر این عنصر نامطلوب به دفعات بالا یک اتفاقی را رقم بزند همواره سیاستی بوده است که این فضای دانشجویی را از عنصر و بازیگر صحنه بودن خارج کند. اما اصل قضیه این است که خود دانشجویان عرصه را باید مهم بدانند که متاسفانه این شرایط از بین رفته است.
یک نوع منفعت طلبی دانشجویان ما را در دام توجیه گری انداخته است و یک فرد ناآگاه از آرمان ها نیز ما دانشجویان را صرفا غر زن حساب می کند. من احساس می کنم ما در تاریخ جهان ایستادیم و تاریخ هم به هر جهت قائل به ساختار نیست، بلکه قائل به حق طلبی هست. آیا کسی در امروز ایران اسلامی و جهان می تواند حماسه سرایی کند و روایتی از تاریخ گذشته، الان و آینده را رقم بزند. ما وقتی از تشکل دانشجویی صحبت می کنیم سراغ مجموعه ای که از افرادی می رویم که از خود سلب مسئولیت کرده و دور هم خوشحال هستند. در حالی که این تشکل ها باید مسئولیت تاریخ را بپذیرند و اگر بی عدالتی در شهر خود یا در جهان خارج روی داد به آن واکنش نشان دهد. من احساس می کنم جواب دادن این سوال بسیار دشوار است و نیازمند فهم درست نسبت به آرمان هاست که متاسفانه این فهم درست به شدت کم رنگ شده است. امیدوارم دانشجویان و تشکل های دانشجویی به دنبال منویات اصلی خود برود.
ایسنا: چه دلایلی ضعف جایگاه جنبش های دانشجویی چی می تواند باشد؟
شایان ترکمانی، دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران: واقعیت این است که روز دانشجو نقش اثرگذار دانشجویان را به ترسیم می کشد به گونه ای که وقتی حاکمیت هم در جهت مخالف فعالیت جنبش های دانشجویی قرار می گیرد، نقش و تاثیرگذاری این جنبش بیشتر می شود. اما اگر در حال حاضر نقش جنبش دانشجویی را بررسی کنیم خواهیم گفت که اهمیت و جایگاه آن در خاطر ما کم رنگ شده است و متاسفانه این وضعیت را به خودمان یادآوری نمی کنیم اگر چه نمی‌توانیم بگوییم که جنبش‌های دانشجویی در حال حاضر نقش انفعالی دارند و یا در گذشته کاملا کنشگر بودند.
بخش قابل توجهی از دلایل ضعف جایگاه جنبش های دانشجویی که از نظر ما مغفول واقع شده است نیز به خود جنبش های دانشجویی برمی گردد، اینکه تا چه اندازه ما دانشجویان بر اساس رسالتی که داریم در این زمینه مستحکم تر بودیم. همچنان که شهید بهشتی می فرمایند: " تشکیلات دانشجویی باید بازوی اجرایی رهبر باشد". بر این اساس تشکل جامعه اسلامی باید بازوی اجرایی رهبر در این دانشگاه باشد. سوال این است ما تا چه اندازه به این فضا نزدیک هستیم تا چه اندازه دغدغه رهبر و امت، دغدغه ما تشکل های دانشجویی است.
متاسفانه مسئولان به دلیل اینکه از فعالیت این جنبش ها زخم خورده بودند، آن را تضعیف کردند. اما شرایطی که امروزه با آن مواجه هستیم و ممکن است کمی دردناک تر هم باشد، همان بحث مصلحت اندیشی مسئولان دانشگاه و نظام است. لغو سخنرانی سخنگوی دولت در دانشگاه شریف نمونه ای از این مصلحت اندیشی محسوب می شود و مسئولان تحت فشارهای مختلف سعی می کنند دوره مدیریت آنها دوره آرامی باشد این نوع رفتارها بر فعالیت جنبش های دانشجویی تاثیر منفی می گذارد. برخی مسئولان تصور می کنند اگر صدایی را در دانشگاه خاموش و خفه کنند برای همیشه آن صدا خاموش می ماند. در حالی که این صداها در جامعه اشاعه می یابد و این دانشجوی معترض و منتقد در بیرون از دانشگاه به اغتشاشگر تبدیل می شود.
ما در جنبش های دانشجویی اسلام و روحانیت را از مجموعه های خود حذف کردیم و نقشی که روحانیت اصیل باید داشته باشد از آن فاصله گرفتیم، این امر موجب شده یک سری پایگاه های مردمی و اثرگذاری هایی که داریم را از دست بدهیم. به این جهت که ما بعضا دغدغه ها را اشتباه متوجه می شویم و در تحلیل های خود خطا محاسباتی می کنیم و با امت و ولی خود انس نداریم. راهکار این است که ما باید به امر ولی خود بازگردیم و به معنای واقعی وحدت داشته باشیم.
انتهای پیام
نظرات