دکتر رضا رجبعلی بگلو در گفت‌وگو با ایسنا، در مورد ضرورت برگزاری مدرسه پاییزی «روش پژوهش» توسط ایرانداک، گفت: یکی از ماموریت‌های ایرانداک بر اساس اساسنامه این مجموعه، آموزش است و آموزش در حوزه علم، فناوری و نوآوری از مسائل محوری است که ایرانداک به آن می‌پردازد.

وی با بیان این‌که در گذشته، دوره‌های ایرانداک به صورت بسته‌ها و دوره‌های کوچک و بدون ارتباط مفهومی با یکدیگر بودند، گفت: در این دوره‌های پیشین، موضوعاتی مثل دوره نگارش مقاله‌های علمی، روش پژوهش برای مثال گراندد تئوری، تحلیل‌های آماری و ... با مدرسین متعدد برگزار می‌شد و این مدرسین ترکیبی از مدرسان داخل و خارج از ایرانداک بودند.

دبیر علمی مدرسه پاییزی روش پژوهش، گفت: چیزی که ما در مدرسه روش پژوهش در نظر داشتیم، چارچوبی مشابه کارکرد مورد انتظار از «مدارس» است. اینکه در یک چارچوب هدفمند در قالب یک بسته نظام‌مند و اجزای مرتبط با هم، استفاده از استادان متعدد و در بازه زمانی دو هفته‌ای، آموزش‌هایی در دو طیف اصلی روش‌های پژوهش کمی و کیفی به پژوهشگران داده شود.

وی در مورد انتخاب مدرسان این دوره‌های آموزشی نیز گفت: در این مدرسه از اساتیدی که پیش‌تر در این هر یک از این حوزه‌ها کار کردند و چند پژوهش در این حوزه انجام داده‌اند، برای آموزش این دروس دعوت کردیم.

بگلو با بیان این‌که در این مدرسه، آموزش تمامی روش‌های پژوهش، شدنی نبود؛ گفت: ما سعی کردیم روش‌هایی که بیشتر مورد نیاز پژوهشگران است، آموزش داده شوند.

وی خاطر نشان کرد: در این مدرسه روش‌های کیفی و کمی به صورت آمیخته و به هم مرتبط آموزش داده شدند. برخی مؤسسات مدرسه روش پژوهش کیفی یا مدرسه پژوهش کمی را به صورت جداگانه برگزار می‌کنند، ولی کم‌تر دیده‌ام که هر دوی این روش‌ها با هم آموزش داده شود و این از نقاط تمایز مدرسه پاییزی روش پژوهش ایرانداک است.

عضو هیات‌علمی ایرانداک با اشاره به این‌که تلاش داشتیم در این مدرسه بسته‌های موردنیاز پژوهشگران تدریس شود، گفت: در این مدرسه از فلسفه روش تحقیق تا پژوهش‌های مروری، پیمایشی، آزمایشی، دلفی، اقدام‌پژوهی، تحلیل محتوا، گراندد تئوری و غیره صحبت شده است و از اساتید با تخصص‌های موضوعی مختلف همچون علم اطلاعات و دانش‌شناسی، فلسفه علم، جامعه‌شناسی، سیاست‌گذاری و غیره در این مدرسه استفاده شده است.

وی افزود: تلاش کردیم از اساتید دامنه میان‌رشته‌ای متخصصان استفاده کنیم تا صرفاً گرایش خاصی از علم را شامل نشود. در حالی که معمولاً در دانشگاه‌ها معمولاً از زاویه یک رشته خاص به روش پژوهش نگاه می‌شود.

بگلو در مورد میزان استقبال از این دوره‌ها، توضیح داد: برای زمان برگزاری مدرسه چاره‌ای نداشتیم که این مدرسه را در طول یک ترم تحصیلی برگزار کنیم و با توجه به این شرایط استقبال نسبتاً متوسطی از این مدرسه که برای اولین‌بار برگزار می‌شد، وجود داشت؛ زیرا اگر این مدرسه در بین دو ترم و یا تابستان برگزار می‌شد، طبیعی است استقبال بیشتری از آن صورت می‌گرفت.

وی خاطر نشان کرد: برگزاری این مدرسه به دو صورت حضوری و مجازی یکی دیگر از نقاط قوت این مدرسه بود که طبیعتاً با شرایط موجود، چالش‌هایی را هم در پی داشت.

دبیر علمی مدرسه پاییزی روش پژوهش در مورد محتوای ارائه شده در این دوره‌ها، توضیح داد: در این مدرسه دو بخش از این مدرسه را به موضوعات روش‌شناسی فلسفی پژوهش اختصاص دادیم. این‌که روش پژوهش از کجا شکل گرفته، استقرا و قیاس چیست؟ و تاریخچه مربوط به پژوهش و ... توسط دکتر شریف‌زاده، عضو هیئت‌علمی ایرانداک تدریس شد.

وی ادامه داد: موضوع پژوهش‌های مروری و نظام‌مند یکی دیگر از بخش‌های این مدرسه بود. پژوهش‌های مروری به عنوان نوعی از پژوهش‌ها هستند که در دو بخش پژوهش‌های نظام‌مند و مروری ارائه شدند. این پژوهش‌ها توسط بیشتر پژوهشگران مورد استفاده قرار می‌گیرند، چرا که بینش جدیدی نسبت به موضوع در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند. دکتر رؤیا پورنقی از اعضای هیات‌علمی ایرانداک به تدریس این بخش پرداخت.

بگلو در مورد بخش پژوهش پیمایشی توضیح داد: بخش دیگر مدرسه روش پژوهش، پژوهش‌های پیمایشی بود که توسط دکتر فریبرز درودی تدریس شد. در این کلاس ضرورت پیمایش و این‌که پیمایش در چه چارچوبی انجام می‌شود و گرایشی به جمع‌آوری پرسش‌نامه و گردآوری داده کمی دارد، مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.

وی افزود: در بخش دیگر مدرسه، دکتر لیلا نامداران در مورد آینده‌پژوهشی و تکنیک‌های آن، از جمله سناریوپردازی و سایر روش‌های کمی و کیفی که در این مطالعات مورد استفاده قرار می‌گیرد، صحبت کرد.

دبیر علمی مدرسه پاییزی روش پژوهش، گفت: در مورد تحلیل محتوا، بحث‌هایی در مورد تکنیک-روش بودن این موضوع و این‌که چگونه می‌توانیم کدگذاری کنیم و این‌که چگونه این کار را در قالب فردی و گروهی انجام دهیم، گفتگو کردم.

وی به آموزش روش قوم‌نگاری پرداخت و گفت: دکتر آخشیک، عضو هیات‌علمی دانشگاه خوارزمی در این مدرسه مباحث مربوط به قوم نگاری را مطرح کرد. این روش مربوط به یکی از روش‌های کیفی است و در مورد این‌که چگونه می‌توان قوم‌نگاری را اجرایی کرد؛ این روش چه رویکردی نسبت به جامعه دارد و چگونه می‌توان داده برای این نوع پژوهش جمع‌آوری کرد، توضیحاتی را داد.

وی ادامه داد: روش گراندد تئوری توسط دکتر شقاقی، عضو هیات‌علمی دانشگاه شهید بهشتی تدریس شد. در این کلاس پنج نوع پژوهش‌های گراندد توضیح داده شد، به نوعی چارچوب گراندد تشریح شد و ابعاد مرتبط به این روش و نگاه به سوژه مورد بررسی قرار گرفت.

بگلو با بیان این‌که موضوع «آزمون‌های آماری» توسط احمد گنجی، رئیس گروه ارزیابی و تحول اداری ایرانداک تدریس شد؛ گفت: در این بخش بحث‌هایی در مورد تجزیه و تحلیل‌های آماری، روش‌های مختلف علّی، مقایسه‌ای، همبستگی و نوع نگاه به داده و فرضیه‌های آماری مورد بحث قرار گرفت. افزون بر این، تکنیک دلفی، این‌که چه خاستگاهی و چارچوبی دارد و چگونه انجام می‌شود؛ توسط گنجی تدریس شد. در این بخش، ابعادی همچون، اجماع و نحوه دستیابی به آن بحث و بررسی شد.

عضو هیات‌علمی ایرانداک گفت: موضوع اقدام پژوهی توسط دکتر ثقةالاسلامی تدریس شد. درباره این روش به عنوان روش اقدام یا عمل مبتنی بر پژوهش که رویکردی دموکراتیک و چرخه‌ای دارد، گفتگو شد.

وی خاطر نشان کرد: در روز پایانی نیز دکتر مهدی کلانتری به پژوهش‌های علّی مقایسه‌ای، آزمایشی و همبستگی پرداخت. اینکه ما در دسته‌بندی روش‌های پیمایشی و کمّی با رویکردهای چندگانه ای روبرو هستیم که در این روز، دانش‌پذیران با این سه نوع پژوهش که با هم ارتباط و پیوندی مشخص دارند، آشنا شدند.

دبیر علمی مدرسه پاییزی روش پژوهش، در مورد سطح این آموزش‌ها، گفت: هر یک از این آموزش‌ها مقدمه‌ای برای ورود به بحث هستند و نمی‌توان گفت فرد با این آموزش با همه ابعاد این روش‌ها آشنا می‌شود و در مورد هر یک از این روش‌ها می‌توان به صورت گسترده‌تری بحث کرد.

وی با بیان این‌که بحث و آموزش روش پژوهش، پایانی ندارد؛ در مورد آینده این مدرسه در ایرانداک، توضیح داد: مدرسه پاییزی روش پژوهش بر پایه دسته‌بندی شناخته شده در این حوزه موضوعی، بیشتر در چارچوب استراتژی فعالیت کرده است. قرار بر این است که مدرسه زمستانی ایرانداک را به پیاده‌سازی و اجرای پژوهش اختصاص دهیم و در آن عمده این روش‌ها در پیاده‌سازی و اجرا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عضو هیات‌علمی ایرانداک افزود: امیدواریم این پیوستار را از استراتژی تا اجرا، آموزش دهیم و در مدرسه‌های آینده ایرانداک بتوانیم آن‌ها را در قالب یک مدرسه سه تا چهار هفته‌ای برگزار کنیم و بتوانیم تاثیر کوچکی در پویندگان این مسیر داشته باشیم.

وی‌ در پایان از تلاش‌های دکتر ثقةالاسلامی؛ عضو هیات‌علمی پژوهشگاه و مدیر آموزش ایرانداک و دکتر محمد زره ساز؛ عضو هیات‌علمی دانشگاه خوارزمی برای برگزاری این دوره آموزشی قدردانی کرد.

انتهای پیام