سیده سمیه اصغری در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: دوران نوجوانی یکی از حساس‌ترین دوره‌های زندگی انسان است که در آن یک دوره جهش رشد، تغییرات سریع هورمونی، رفتاری و تکاملی رخ می‌دهد و در نتیجه از نظر کمبودهای غذایی و عاطفی دوره‌ای آسیب‌پذیر محسوب می‌شود. 

وی با اشاره به سه دلیل عمده برای این آسیب‌پذیری، افزود: در این سن، روند سریع رشد و تکامل که میزان نیاز به مواد مغذی را افزایش داده، تغییرات شیوه زندگی و عادات غذایی نوجوانان که میزان دریافت مواد مغذی آنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و شرایطی مانند فعالیت‌های شدید ورزشی یا بی‌حرکتی‌های طولانی و سایر شرایط که سبب تغییر میزان نیاز آنان به مواد مغذی می‌شود، ایجاد خواهد شد. 

اصغری با اشاره به نیازهای تغذیه‌ای نوجوانان، تصریح کرد: در این دوره رشد استخوان‌ها و ماهیچه‌ها در پسران بیش از دختران است، بنابراین نیازهای غذایی آنان نیز بیش از دختران خواهد بود. در این زمان چگالی استخوانی به سرعت افزایش می‌یابد و نیاز بدن به املاح معدنی به ویژه کلسیم و فسفر بیش از سال‌های قبل می‌شود. 

وی افزود: حدود ۲۵ درصد توده استخوانی در دوره نوجوانی تشکیل می‌شود و حدود ۴۰ درصد از حداکثر رشد استخوانی در این دوران است. نیاز دختران به مواد غذایی حاوی آهن بیشتر از پسران است و فقر ‌آهن و عوارض ناشی از آن در هر دو جنس شایع است. 

این کارشناس تغذیه بیان کرد: در دنیا این میزان از ۶ درصد (کشورهای توسعه‌یافته) تا ۵۵ درصد (در برخی مناطق هندوستان) گزارش شده است. از طرفی گرچه میزان انرژی مورد نیاز نوجوانان و جوانان را براساس جنس و گروه سنی آنان تعیین می‌کنند ولی با توجه به تفاوت‌های موجود در رشد که در سال‌های متعدد نوجوانی اتفاق می‌افتد بهترین معیار، برای تعیین کالری مورد نیاز در این سنین، براساس کالری بر حسب واحد قد است. 

اصغری ادامه داد: نیاز به پروتئین هم مانند انرژی، با چگونگی رشد ارتباط دارد و میزان آن نسبت به قد معیار دقیق‌تری است. اگر چه دریافت ناکافی پروتئین می‌تواند در کاهش سرعت رشد و تاخیر بلوغ جنسی نقش داشته باشد ولی زیاده‌روی در مصرف آن هم جایز نیست چون عوارضی از قبیل اختلال سوخت و ساز کلسیم و افزایش نیاز به آب به همراه دارد. 

وی تصریح کرد: کربوهیدرات‌ها منابع اولیه تامین انرژی هستند که ۵۰ درصد یا بیشتر از کل انرژی مورد نیاز بدن باید از کربوهیدرات‌ها تامین شود ولی بهتر است فقط ۱۰ تا ۲۵ درصد این کالری از شیرینی و شربت‌های حاوی فروکتوز یا ساکارز باشد. از سویی دیگر نوجوانان باید حداکثر ۳۰ درصد کالری مورد نیاز خود را از چربی تامین کنند که تنها ۱۰ درصد آن مربوط به چربی‌های اشباع شده باشد، RDA مصرف اسیدهای چرب غیراشباع حاوی اسید لینولنیک (امگا۳ و امگا۶) را توصیه می‌کند.

اصغری با بیان اینکه نیاز به کلسیم در دوره نوجوانی بیشتر از زمان کودکی و بزرگسالی است و دلیل آن افزایش رشد چشم‌گیر سیستم اسکلتی در این دوره است، اظهار کرد: اگر نوجوان نتواند کلسیم را از مواد غذایی دریافت کند باید به صورت مکمل آن را دریافت کند. 

وی با بیان اینکه نوجوانان دختر و پسر به علت رشد سریع و افزایش حجم خون و توده‌های ماهیچه‌ای، نیازشان به آهن افزایش پیدا می‌کند، تصریح کرد: در پسران این افزایش نیاز، به دلیل توسعه رگ‌های خونی و افزایش حجم و افزایش سطح هموگلوبین خون است. پس از جهش رشد و تکامل مراحل بلوغ، نیاز پسران به آهن کاهش می‌یابد. 

اصغری اظهار کرد: در دختران با شروع عادت ماهیانه نیازشان به آهن افزایش می‌یابد و در زمان جهش رشد نیاز به آهن به حداکثر می‌رسد و پس از آن نیز به دلیل از دست دادن خون در عادت‌های ماهیانه هم چنان این نیاز در حد بالا باقی می‌ماند. 

وی افزود: به این دلایل، خطر کمبود آهن همچنین کم‌خونی فقر آهن در دوران نوجوانی زیاد است. کمبود آهن سبب کاهش قدرت ایمنی بدن و افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌ها همچنین اختلالات خلق و خو و کاهش حافظه به ویژه حافظه نزدیک می‌شود. 

اصغری اظهار کرد: روی با داشتن بیش از ۱۰۰ آنزیم خاص، در رشد جسمی و تکامل جنسی نقش مهمی دارد. شواهدی نیز موجود است که نشان می‌دهد پایین بودن سطح روی در سرم ممکن است با بروز جوش‌های صورت در دوران بلوغ همراه باشد. 

وی بیان کرد: پسرانی که کمبود روی دارند، اختلال رشد و تاخیر در بلوغ جنسی پیدا می‌کنند. بدیهی است که مقدار روی سرم در واکنش به رشد سریع و تغییرات هورمونی در دوران نوجوانی کاهش می‌یابد. روی به مقدار زیاد در گوشت قرمز، صدف و تمام غلات و مغزها وجود دارد. فیبرهای غیرقابل هضم در منابع گیاهی، جذب روی را مهار می‌کنند. 

اصغری ادامه داد: روی و آهن برای جذب با هم رقابت می‌کنند بنابراین افزایش دریافت روی سبب کاهش جذب آهن می‌شود. خطر ابتلا به کمبود روی در نوجوانانی که مکمل آهن دریافت می‌کنند ممکن است افزایش یابد و این مساله موقعی اتفاق می‌افتد که میزان آهن دریافتی دو برابر مقدار روی باشد. 

وی با اشاره به ارزش ویتامین‌ها، تصریح کرد: اهمیت ویتامین A نه فقط در بینایی بلکه در تولیدمثل و رشد سیستم ایمنی نیز شناخته شده است. پنج نوع ماده غذایی سرشار از ویتامین A که باید در رژیم غذایی نوجوانان قرار بگیرد عبارت‌اند از غلات، شیر، هویج، مارگارین و پنیر. بتاکاروتن (پیش‌ساز ویتامین A) به مقدار زیاد در هویج، گوجه‌فرنگی، اسفناج و سایر سبزی‌ها، سیب‌زمینی و شیر وجود دارد. 

این کارشناس تغذیه بیان کرد: کاهش دریافت میوه‌ها و سبزی‌ها و شیر و یا سایر محصولات لبنی در دوره نوجوانی سبب دریافت کمتر از حد نیاز ویتامین A می‌شود. ویتامین E نیز به عنوان منبع آنتی‌اکسیدان در افزایش توده بدنی در دوران نوجوانی مصرف زیادی دارد. 

اصغری با بیان اینکه ویتامین C برای رشد و تکامل دوران نوجوانی ضروری است، اظهار کرد: نقش فولات در سنتز پروتئین، تشکیل DNA و RNA ضروری است بنابراین مقدار نیاز به فولات در طول دوران بلوغ افزایش می‌یابد.

وی ادامه داد: فیبر غذایی برای عملکرد روده‌ها اهمیت دارد و نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های مزمن مانند سرطان پانکراس، بیماری‌های قلبی، عروقی و دیابت نوع دوم ایفا می‌کند. مصرف کافی فیبر سبب کاهش میزان کلسترول سرم، میزان متوسط قندخون و کاهش خطرات ناشی از چاقی می‌شود. 

اصغری بیان کرد: نوجوانانی که صبحانه نمی‌خورند و به طور روزمره از نان‌های حاوی غلات به ویژه سبوس‌دار استفاده نمی‌کنند در معرض خطر بالایی از نظر کمبود مصرف فیبر غذایی هستند. 

وی تصریح کرد: الگوی غذایی سالم برای نوجوانان شامل؛ رعایت تنوع و مصرف گروه‌های متعدد غذایی، برقراری میان انرژی دریافتی  و فعالیت جسمی، استفاده از انواع میوه‌ها و سبزی‌ها به ویژه سبزی‌های با برگ سبز تیره و زرد رنگ، رژیم غذایی کم‌چربی و استفاده اندک از چربی‌های مضر (اسید چرب ترنس و چربی اشباع شده) و استفاده از روغن‌های گیاهی غیراشباع شده و پرهیز از مصرف روغن‌های جامد هیدروژنه است. 

رئیس گروه تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند بیان کرد: تهیه غذاهای کم‌چرب و حتی‌الامکان عدم استفاده از غذاهای سرخ شده، محدود کردن مصرف قند و نمک در رژیم غذایی، خودداری از اضافه کردن سس‌های چرب به سالاد، استفاده از غذاهای خانواده به جای غذاهای آماده فوری، استفاده از آب، آب‌میوه طبیعی، دوغ و سایر شربت‌های خانگی به جای نوشابه‌های شیرین و گازدار تجارتی، مصرف جوانه گندم، گردو (مغزها) و به طور کلی مواد حاوی لسیتین و کولین برای افزایش حافظه و تقویت فعالیت مغزی به ویژه در زمان برگزاری امتحانات، ورزش منظم و مداوم از جمله مواردی است که باید رعایت شود. 

انتهای پیام