«تعزیه» در لغت به معنای سوگواری و عزاداری و در تعریف عام‌تر به تئاترهای مذهبی که درباره واقعه کربلاست، گفته می‌شود؛ به تعزیه، شبیه خوانی یا شبیه‌گردانی هم می توان گفت، زیرا افراد اجراکننده، خود را شبیه شخصیت‌های اصلی داستان در می‌آورند.

هر چند تعزیه لزوما درباره امام حسین(ع) و واقعه کربلا نیست، اما چون در این هنر نمایشی - مذهبی خیر و شر به مبارزه می پردازند و موضوعات دینی و حماسی دارد و برای بیان غم فراق عزیزان از دست رفته اجرا می‌شود، برای ما یادآور عاشورا و صحنه‌های آن روز جانسوز است.

سابقه این هنر نمایشی که سال ۲۰۱۰ در میراث فرهنگی و معنوی یونسکو ثبت شده به سال‌ها قبل از عاشورا و ورود اسلام به ایران بازمی‌گردد و نمونه آن را در "سووشون‌خوانی" می‌بینیم که نمایش بی‌گناهی سیاوش و به سلامت آمدن او از آتش است، اما طی سال‌های اخیر گویی این هنر که با تار و پود خاطرات ما از روز دل شکن عاشورا عجین شده، کمرنگ می‌شود و در لابه‌لای بی توجهی مسئولین امر، رنگ می‌بازد.

در همین رابطه حسن عنبری، مسئول گروه تعزیه روستای آبکنار شهرستان بندرانزلی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: تعزیه هنری است که باید به صورت‌ گروهی انجام شود و نیاز به دو نقش اصلی مقابل هم دارد که به یک طرف موافق‌خوان یا مظلوم خوان گفته می‌شود و در واقعه عاشورا نقش امام حسین یا یکی از یارانشان را بر عهده دارد و نقش مقابل نیز مخالف‌خوان یا اشقیاخوان است که نقش منفی مانند یزید و سپاهیان او را بازی می‌کند.

وی با اشاره به نقش روتخت خوان، گفت: اینها افراد با تجربه و ماهر هستند که روی تخت می‌نشینند و مطالب تعزیه را می خوانند و از دیگر نقش‌های مهم تعزیه معین‌البکا را می‌توان نام برد؛ او کسی است که نسخه‌های اجرا را دارد و تشخیص می‌دهد که چه کسی می‌تواند روی تخت برود و آن بالا اجرا کند. هاتف‌خوان یا پشت صحنه‌خوان هم برخی از متن‌های صحنه را می‌خواند و ندا می‌دهد.

عنبری با بیان اینکه تعزیه در واقع هنری است که علاوه بر کلام و موسیقی، رنگ لباس نیز در آن بسیار مهم است و باید مورد توجه قرار گیرد، افزود: موافق‌خوان معمولا لباس‌های به رنگ سبز و سفید همچنین مخالف‌خوان لباس‌های قرمز و یا مشکی می‌پوشند.

این هنرمند تعزیه تصریح کرد: قبلا خودمان پارچه می‌خریدیم و لباس‌های مورد نیاز تعزیه را با توجه به نقش‌ها می‌دوختیم ولی الان لباس و لوازم جانبی از جمله شمشیر، زره و کلاه خود را می‌خریم.

وی با بیان اینکه هر چند تولیدکنندگان این لباس‌ها و لوازم زیاد شده ولی این محصولات گران هستند، اضافه کرد: در شهرهایی از جمله اراک، تهران، محلات و کاشان تولیدکنندگان زیادی در این زمینه فعالیت دارند و معمولا از این شهرها خریدهای گروه را انجام می‌دهیم.

عنبری که بازنشسته آموزش و پرورش است، از گرایش بیشتر تعزیه خوان‌ها به مداحی اشاره کرد و افزود: مداحی کردن در مراسمات سختی تعزیه را ندارد.

این هنرمند که تعزیه را از پدرش آموخته و راه او را ادامه داده، تاکید کرد: در حال حاضر هنر تعزیه متولی ندارد و ما نمی‌توانیم به عوامل گروه حقوق بدهیم و درآمدی که از شبیه‌گردانی تهیه می‌شود، کفاف هزینه‌های تعزیه را نمی دهد، اما این کار از روی عشق و علاقه است.

وی با اشاره به استقبال خوب مردم از تعزیه، خاطرنشان کرد: شب و روز عاشورا در روستای آبکنار تعزیه‌خوانی داریم؛ ضمن اینکه در زیکسار فومن و خمیران نیز اجرا هایی خواهیم داشت.

عنبری با تاکید بر اینکه تعزیه‌خوانی بسیار سخت است و نیاز به تمرین و تسلط فراوان دارد، تصریح کرد: در کنار تعزیه‌خوان‌های بزرگ گیلان از جمله ملا اسمی سنگری و مرحوم صمصام بودم و برای آنها پاتخت‌خوانی می‌کردم که الان آنها به رحمت خدا رفته اند.

مسئول گروه تعزیه آبکنار ادامه داد: از معروف ترین گروه های تعزیه استان می توان آقای دهقانی، آقای تیغ نورد و برادران اوسان را نام برد؛ هرچند تعزیه خوان‌های جدید هم با گروه‌های خودشان همراه هستند و اجرای برنامه دارند.

این تعزیه‌خوان در پایان، عاشورا را هنر ایستادگی، مقاومت و غیرت دانست و یادآور شد: امروزه ابزار هنر می‌تواند نقش قابل توجهی در انتقال مفاهیم والای عاشورا داشته باشد و تعزیه‌خوانی یکی از این هنرهاست و انتظار داریم مسئولان و دست‌اندرکاران با جدیت بیشتری فعالان این عرصه را مورد حمایت قرار دهند.

انتهای پیام