دکتر وحید جعفریان در گفت و گو با ایسنا، درباره راهکارهای مقابله با بیابان‌زایی اظهارکرد: بادشکن‌های غیر زنده در اشکال مختلف با استفاده از مواد مختلف که غالبا از پسماندهای بخش کشاورزی همچون ساقه‌ برنج، ساقه گندم، پنبه، نی و... هستند از دیر باز برای تثبیت ماسه‌های روان مورد استفاده قرار گرفته و یک بخش از دانش بومی مردم ساکن در مناطق کویری ایران است.

وی ادامه داد: یک سند همکاری با دانشگاه تهران درباره موضوع بادشکن‌ها تنظیم شده است و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی دانش مرتبط را سعی کردیم به اشتراک بگذاریم. از جمله نتایج و دستاوردهای آن تنظیم معاهده‌نامه سه‌جانبه بین سازمان منابع طبیعی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران و یکی از نهادهای تحقیقاتی کشور چین بوده است که در قالب این اقدام چندین روش بادشکن‌های غیر زنده را در حوزه‌های مختلف در پهنه‌های ماسه‌ای عملیاتی می‌کنیم و ازجمله برنامه‌های سال ۱۴۰۲ است.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری تاکید کرد: از سال گذشته توسعه بادشکن‌های غیر زنده را به عنوان یکی از موثرترین و سازگارترین پروژه‌ها با محیط زیست و مشارکتی‌ترین پروژه به عنوان جایگزین مالچ نفتی در دستور کار قرار داده‌ایم. این پروژه می‌تواند زمینه‌های بهبود معیشت جوامع محلی جهت جمع‌آوری مصالحی که برای بادشکن‌های غیرزنده در مزارع وجود دارد را فراهم می‌کند. افراد محلی در قالب تشکل‌ها و تعاونی‌ها می‌توانند این بادشکن‌ها را در جهت اقدامات مشارکتی ایجاد کنند.

وی ادامه داد: حدود ۵۰۰۰ کیلومتر از عرصه‌های پهنه‌های ماسه‌ای که بر اساس مجوز سازمان حفاظت محیط زیست مقرر بود در آن‌ها مالچ نفتی استفاده شود را با بادشکن‌های غیرزنده، شطرنجی و... جایگزین کردیم و امیدواریم که با بهره‌مندی از دانش این کار و تلفیق دانش نوین که با همکاری کشورهای پیشتاز در دست انجام است بتوانیم در تمامی عرصه‌های مرتبط احداث بادشکن‌ها را جایگزین مالچ‌های نفتی وشیمیایی کنیم.

جعفریان اضافه کرد: یکی از بهترین سایت‌ها در منطقه «آران و بیدگل» در جوار روستای حسین‌آباد است که توسط شرکت تعاونی و محلی در آن بادشکن‌های شطرنجی غیرزنده ایجاد شده است. استفاده از ساقه‌های برنج در تثبیت ماسه‌های روان اتوبان گرمسار نمونه‌ای از اقدامات سازمان در سال گذشته است که اقدامی زیربنایی برای تعریف کار مشارکتی و  تلفیق دانش بومی با دانش نوین و استفاده از آخرین یافته‌های علوم جهانی محسوب می‌شود.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با اشاره به سابقه استفاده از مالچ نفتی اظهارکرد: در سال‌های گذشته مالچ نفتی به عنوان یکی از گزینه‌های تثبیت ماسه‌های روان و تقویت پوشش گیاهی در مناطق فوق بحرانی - که آسیب‌ها و خسارت‌های جدی به منابع زیست انسانی وارد می‌کرده - در کشور مورد استفاده قرار گرفته است و سابقه آن به حدود ۶۰ سال گذشته بازمی‌گردد.

وی افزود: در دهه ۶۰ و ۷۰ مالچ‌های نفتی یکی از بزرگترین پروژه‌های اجرایی کشور محسوب می‌شدند و اقدامات گسترده‌ای نیز دراین زمینه انجام شد. بسیاری از جنگل‌های دست‌کاشت مناطق بیابانی و عرصه‌های تثبیت شده در اطراف شهرهای بزرگ همچون جنگل‌های کهور و تاغ در عرصه‌های مالچ پاشی شده سنوات گذشته قرار دارند.

به گفته جعفریان با توجه به افزایش دانش سازمان منابع طبیعی و اداره بیابان در حوزه مواد جایگزین، ارتقای استانداردهای زیست‌محیطی و تاکید بر رویکردهای مشارکتی و کم‌هزینه، روش‌های سالم‌تری از جمله بادشکن‌ها جایگزین مالچ‌های نفتی در یک بازه زمانی کوتاه شدند و تا دو سال آینده ایران می‌تواند جزو صادرکنندگان دانش و تکنیک بادشکن‌ها به کشورهای منطقه از جمله سوریه‌، عراق، امارات و کویت باشد. این یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌ها چه در قالب فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی و چه درحوزه فعالیت‌های اجرایی است.

وی ادامه داد: از جمله اقداماتی که در سنوات گذشته صورت گرفته است می‌توان به جایگزین شدن مالچ‌های نفتی و قیری مبتنی بر «وکیوم باتوم» یا مالچ‌های سنگین که فاقد ترکیبات فرّار و آلاینده هستند همچون موادی که درجاده‌ها استفاده می‌شوند تحت عنوان مالچ‌های سنگین نفتی با مالچ‌های نفتی مبتنی بر مازوت یا نفت کوره که به لحاظ وجود مواد آروماتیک و واکسی اثرات مخرب زیست محیطی بسیار بالایی دارند اشاره کرد.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری افزود: طی دو سال گذشته با همکاری موثر پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان یکی از معتبرترین مراجع متخصص در حوزه مالچ‌های نفتی اقدام گسترده‌ای آغاز شد و مالچ‌های نفتی مبتنی بر نفت کوره را به‌صورت ۱۰۰ درصد از دستور کار خارج کردیم.

وی تاکید کرد: استفاده از دانش مبتنی بر مالچ‌های سنگین نفتی تنها در سطح بسیار محدود چند صد هکتاری و در مناطق استراتژیک همچون اطراف فرودگاه، صنایع ویژه نفتی و یا مناطق مرزی و امنیتی الزام دارد.

جعفریان افزود: استفاده ازمالچ‌های نفتی طی سال گذشته و سال جاری به کمتر از یک درصد فعالیت‌های اجرایی بیابان از نظر سطح رسید و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۱۴۰۳ با تکیه بر اقدامات گسترده‌ای که در خصوص تحقیق و توسعه بادشکن‌ها با شرکت‌های دانش‌بنیان و همکاری دستگاه‌های اجرایی دیگر و تبادل دانش با سایر کشورهای عضور کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی بتوانیم به‌طور کلی مالچ‌های نفتی را جایگزین کنیم و به یکی از صادرکنندگان دانش بادشکن غیر زنده تبدیل شویم. 

وی درباره همکاری دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با شرکت‌های دانش‌بنیان اظهار کرد: یکی از سیاست‌های اصلی و راهبردی دفتر امور بیابان تعامل با شرکت‌های دانش بنیان است. روش‌های اجرایی پایداری فعالیت‌ها برای اولین‌بار در کشور ما تحت عنوان تله‌های رسوب‌گیر ابداع شد و به عنوان یک ابتکار در آخرین نشست منطقه‌ای کشورهای کارگروه مقابله با بیابان‌زایی، آن را به کشورهای اطراف ارائه دادیم که نتیجه اقدامات و فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان است.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ادامه داد: به‌طور مثال هنگامی که تله‌های رسوب‌گیر پس از دوسال پر از رسوب می‌شوند، بهترین عرصه برای کاشت نهال هستند چرا که بافت خاک را طبیعت تغییر داده است و سخت لایه‌هایی که اجازه رشد به نهال را نمی‌دهند از خاک خارج شده‌اند و بسیار حاصلخیز است و توانایی دریافت رسوبات را دارد و این استفاده از ظرفیت‌های طبیعت برای مهارسازی آسیب‌های ناشی از فرسایش بادی است.

وی افزود: در ارتباط با مالچ‌های جایگزین، با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و شرکت‌های تحت پوشش آن‌ها پروژه‌های همکاری تعریف کردیم که یکی از نتایج آن استفاده از مالچ‌های بنتونیت یا مالچ رسی در سیستان و بلوچستان طی سال گذشته بود. روش‌های مالچ‌های سنگ‌ ریزه‌ای - که ابداع مرحوم پروفسور کردوانی بود- در گرمسار از آن استفاده شد. این پروژه را با همکاری شرکت‌های دانش بنیان  به‌روز رسانی کردیم و امسال نیز از این  روش بهره‌مند می‌شویم.

جعفریان در پایان تصریح کرد: رویکردهای علمی یکی از مهم‌ترین و اولویت‌دارترین سیاست‌های راهبردی مدیریت بیابان است. ما با حدود ۳۵ دانشگاهی که رشته‌های مرتبط با حوزه بیابان را دارند در ارتباط هستیم و چندین مشاور از اساتید دانشگاه در این دفتر به عنوان مشاور فنی با ما ارتباط دارند.

انتهای پیام