هرچند بسیاری از شهرهای تاریخی و مذهبی خراسان رضوی نیز از این قاعده مستثنی نبوده، اما زیباسازی شهر در حوزه‌های مختلف بصری، نقاشی دیواری، نصب المان‌های زیبا و مفهومی گاها به واسطه اجرای پروژه‌های عمرانی به باد فراموشی سپرده شده‌اند.
باوجود اهمیتی که در انتخاب و ساخت المان‌ها وجود دارد، اما بر اساس آنچه گفته می‌شود در بسیاری از شهرها قرارداد ساخت المان‌ها به خصوص المان‌های نوروزی از سوی شهرداری با کسانی منعقد می‌شود که از رابطه خوبی با مسئولان امور فرهنگی یا سایر کارمندان صاحب نفوذ برخوردار هستند.
رابطه به جای تخصص
در همین خصوص یکی از هنرمندان رشته هنرهای تجسمی در جنوب خراسان رضوی به ایسنا گفت: متأسفانه در بسیاری از شهرستان‌ها هنرمندان به خصوص از سوی شهرداری‌ها هیچ حمایتی نمی‌شوند.
سعید ابراهیم‌زاده که از ۲۰ سال قبل وارد حرفه ساخت المان‌های شهری شده است، اظهار کرد: برای اغلب متولیان حوزه شهری تخصص و نوع طرح مهم نیست بلکه این رابطه است که حرف اول را می‌زند، حتی اگر رابطه نداشته و قیمت طرح از همه هم پائین‌تر باشد شاید اصلاً طرح را انتخاب نکنند.
وی تصریح کرد: اشخاصی که اغلب با شهرداری‌ها در ارتباط هستند می‌بینیم چند توپ رنگی در سایزهای متفاوت دارند که هر سال با آنها چند حیوان و عروسک را طراحی می‌کنند و سال بعد آنها را تغییر می‌دهند و بابت همان‌ها دستمزدهای بسیاری دریافت می‌کنند.
این هنرمند با انتقاد از اینکه کپی‌برداری از طرح‌ها بسیار زیاد شده است، بیان کرد: باوجود اینکه تاکنون برای فراخوان‌های مختلف طرح‌های بسیاری دادم و برخی از آنها اول هم شده‌اند، اما به گفته خود متولیان برخی فراخوان‌ها صوری هستند و طرح‌ها را از قبل انتخاب نموده‌اند.
وی مدعی شد: متأسفانه کیفیت اصلاً برای متولیان حوزه شهری مهم نیست و برای اینکه طرح را بپذیرند فقط باید رابطه داشته باشید، اغلب المان‌ها را کسانی که رابطه بیشتری با قسمت فرهنگی شهرداری‌ها دارند می‌سازند.
ابراهیم‌زاده با اظهار تأسف از اینکه هنرمندان واقعی در زیباسازی شهری جایگاهی ندارند، عنوان کرد: امیدوارم مسئولان فرهنگی شهرداری‌ها رابطه‌ها را کنار بگذارد و بیشتر به دنبال کیفیت و طرح‌های خلاقانه باشند هرچند اکنون این گونه نیست.
نگاه‌های سلیقه‌ای را حذف کنید
در ادامه یکی از کارشناسان هنرهای زیبا و هنرهای تجسمی در گفت و گو با ایسنا گفت: هر بخش و حتی نوع رنگ المان‌ها مفهوم خاص خود را دارد و نمی‌توان به راحتی از کنار آن گذشت.
او که برای جلوگیری از بروز مشکل در کارش توسط شهرداری‌هایی که با آنها تا حدودی ارتباط دارد ترجیح می‌دهد نامی از وی برده نشود، گفت: اگرچه بسیاری از شهرستان‌ها هنرمندان توانمندی در ساخت المان دارند اما برخی مواقع شهرداری‌ها به دلیل بی‌اعتمادی که به هنرمندان دارند المان‌ها را از سایر شهرها از جمله کرج تهیه می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه برخی از این المان‌ها برای شهرها به خصوص شهرهای خراسان رضوی وجهه خوبی ندارد و باید تعویض شوند، عنوان کرد: بسیاری از المان‌هایی که در شهرهای مختلف اجرا می‌شود با هویت شهر همخوانی ندارد، قطعاً برای ساخت المان باید از نظر نیروهای متخصص استفاده نمود نه اینکه هر فرد بی‌تجربه‌ای طرحی ارائه داد آن را قبول کرد.
این کارشناس هنرهای تجسمی گفت: متأسفانه برخی مواقع در انتخاب المان‌ها نگاه تخصصی وجود ندارد و به طور سلیقه‌ای انتخاب می‌شود در صورتی که باید در جلسه‌های انتخاب طرح‌ها نیروهای متخصص حضور داشته باشند.
وی افزود: بیشتر همکاری‌های هنرمندان با شهرداری‌ها مناسبتی و برای نوروز هستند، اینکه بخواهیم کار فاخر و ماندگاری را انجام دهیم تاکنون حمایتی صورت نگرفته است.
وی با اظهار تأسف از اینکه بیشتر کارهایی که انجام می‌شود کپی‌برداری بوده و ایده آنها از دیگر کارها گرفته می‌شود، افزود: چون شهرداری برای کارهای ماندگار هزینه واقعی طرح را پرداخت نمی‌کند به همین دلیل کپی‌برداری می‌شود.
این کارشناس هنرهای تجسمی تصریح کرد: برای انجام یک کار ماندگار باید تحقیق، مطالعه، طراحی و وقت گذاشته شود ولی شهرداری‌ها کمتر چنین هزینه‌هایی را متقبل می‌شوند به همین دلیل اغلب کارهای سطحی و معمولی ارائه می‌شود.
وی عنوان کرد: قطعاً نمی‌شود با تغییر رنگ و شکل و ظواهر المان‌های تکراری نوآوری ایجاد نمود، این معضل و مشکل که به المان‌ها سطحی نگاه می‌شود در کل ایران وجود دارد، متأسفانه در شهرهای کوچک به انتخاب طرح‌ها نگاه حرفه‌ای وجود ندارد و به تغییر رنگ و مکان المان‌های موجود و تکراری اکتفا می‌کنند.
این کارشناس هنرهای زیبا ادامه داد: در بسیاری از شهرداری‌ها برای اینکه اثر هنرمند واقعی را انتخاب کنند رابطه دخیل است، در واقع هر کس رابطه قوی‌تری داشته باشد در اولویت قرار دارد تا زمانی که پشت سر المان‌ها به جای نگاه‌های تخصصی نگاه‌های سلیقه‌ای و سطحی وجود داشته باشد نمی‌توان انتظار المان‌های فاخر و ماندگار داشت.
وی با اظهار تأسف از اینکه به هنرمندان اعتمادی نیست و در تمامی مسائل از جمله طرح، ساخت آن، جانمایی و ... دخالت‌هایی وجود دارد، افزود: در ساخت المان‌ها و زیباسازی شهری باید تیم تخصصی تشکیل شود اما اکنون این گونه نیست.
وی مدعی شد: بعضاً در شهرهای مختلف اگر شهرداری بخواهد طرح هنرمند را قبول کند و حمایت کند در قبال آن ابتدا باید یکسری رانت‌ها و هزینه‌هایی را پرداخت کنیم.
این هنرمند بیان کرد: متأسفانه تمامی آثار فاخری که اکنون به عنوان آثار ماندگار و تاریخی از آنها نام برده می‌شود مربوط به قبل از انقلاب هستند، طی این سال‌ها به دلیل برخوردهای سلیقه‌ای ضربه جدی به این حوزه وارد شد.
وی با انتقاد از اینکه نگاه زیباشناسی به آثار به فراموشی سپرده می‌شود، گفت: برخی بناها و آثار آبروی شهرها هستند اما بعضاً می‌بینیم برخی اماکن فرهنگی از نمای رومی و غربی ایده گرفته و ساخته شده‌اند.
بی‌توجهی به منظر شهری
مهدی خزایی، یکی از متخصصین و کارشناسان ساخت المان‌ها در جنوب خراسان رضوی معتقد است؛ اگرچه منظر شهری امری مهم است اما متأسفانه به این مقوله مهم بی‌توجهی می‌شود.
وی با بیان اینکه بسیاری از کارها مناسب با فضا و فرهنگ منطقه نیست، اظهار کرد: بهتر است هر کاری که از سوی شهرداری‌ها برای المان و دیوارنگاره‌ها می‌خواهد انجام شود ابتدا به تائید گروه کارشناسی که صاحب‌نظر هستند برسد.
وی با تأکید بر اینکه نگاه‌های سلیقه‌ای را باید در خصوص المان‌ها و نگاره‌ها حذف نمود، افزود: اِلمان‌ها یکی از مهمترین روش‌ها برای معرفی فرهنگ و رسوم در شهرها هستند و به هیچ عنوان نمی‌توان منکر تأثیر مثبت المان‌های شهری در زیبایی و افزایش جذابیت‌های شهر شد.
انتخاب طرح‌ها و المان‌ها سلیقه‌ای است
در همین رابطه عضو شورای شهر کاشمر به ایسنا گفت: هرچند برای ساخت المان‌های شهری در کاشمر ابتدا فراخوان‌هایی داده می‌شود و هنرمندان طرح‌ها و ایده‌های خود را به شهرداری ارائه می‌دهند اما در انتخاب طرح‌ها و المان‌ها سلیقه‌ای عمل می‌شود.
محمد صادقی افزود: افرادی که طرح‌های هنرمندان را برای اجرا و ساخت انتخاب می‌کنند از تخصص لازم برخوردار نیستند همین موجب شده بعضاً طرح‌هایی را انتخاب کنند که متناسب با اقلیم و هویت شهر نباشند.
وی خاطرنشان کرد: هرچند برای انتخاب طرح‌های هنرمندان ابتدا گروهی تشکیل می‌شود ولی در ادامه این افراد بر اساس سلیقه و نگاه شخصی به آثار رأی می‌دهند.
این عضو شورای شهر کاشمر گفت: برخی مواقع حتی دیده می‌شود افراد به طرح‌های دوستانشان رأی می‌دهند و نگاه تخصصی و کارشناسی شده‌ای در انتخاب‌هایشان وجود ندارد.
وی تصریح کرد: باوجود اینکه برخی المان‌ها با فرهنگ منطقه در تضاد هستند و هیچ جایگاهی ندارد، اما به دلیل روابط دوستانه، سلیقه‌ای و رفاقتی که وجود دارد انتخاب می‌شوند.
صادقی وجود رابطه در انتخاب المان‌ها را بی‌تأثیر ندانست و گفت: برای حذف این نوع نگاه‌ها و انتخاب المان‌ها بر اساس نظرات کارشناسی شده توسط شورای شهر تاکنون اقدامی انجام نشده است.
وی بیان کرد: نه تنها این نوع نگاه موجب می‌شود نتوانیم فرهنگ، هویت و تاریخ شهر را به گردشگران و مسافران بشناسانیم بلکه حتی با این نوع نگاه شهر را زیر سؤال هم می‌بریم.
بودجه فرهنگی برخی شهرداری‌ها کارشناسی شده هزینه نمی‌شود
یک کارشناس حوزه معماری در همین خصوص به ایسنا گفت: اگرچه شهرداری‌ها متولی المان‌ها هستند و فراخوان‌هایی می‌زنند، اما گرافیست‌ها و افرادی که در حوزه زیباشناسی تخصص دارند کمتر مشارکت می‌کنند.
احسان فخرایی خاطرنشان کرد: باوجود اینکه در برخی شهرهای خراسان رضوی بهترین گرافیست‌های ایران را داریم اما به دلیل بدعهدی‌ها و بی‌مهری‌هایی که از سوی شهرداری‌ها دیده‌اند حاضر نیستند محصول و طرح خود را ارائه دهند.
این کارشناس حوزه معماری تصریح کرد: اغلب برای داوری آثار هنرمندان و اینکه آیا این طرح‌ها با هویت، سنت، آئین و مذهب شهر همخوانی دارد یا نه کمیته‌ها و هیأت‌هایی تشکیل می‌شود که هیچ تخصصی از هنر ندارند.
وی با بیان اینکه اغلب افراد حاضر در کمیته‌ها طرح‌هایی را انتخاب می‌کنند که با ذائقه خودشان همخوانی دارد، بعضاً کسانی به هیات داوری دعوت می‌شوند که به هیچ عنوان سررشته‌ای از هنر و مسائل تخصصی این رشته ندارند، افزود: این شرایط موجب شده افراد و هنرمندان متخصص حاضر به همکاری نباشند و از سویی کارهای ضعیف با رابطه انتخاب می‌شوند، متأسفانه تخصص در المان‌ها اصلاً جایگاهی ندارد و فقط رابطه است که حرف برای گفتن دارد.
این کارشناس حوزه معماری بیان کرد: هرچند المانی که می‌خواهد تولید شود باید دارای مفهوم بوده و با دیدن آن حس خوبی به فرد دست دهد اما در حال حاضر بسیاری از المان‌هایی که داریم فاصله بسیاری با هویت دارند.
وی افزود: برخی مواقع در نوروز از نمادهایی استفاده می‌شود که هر ساله فقط شکل و ظاهرشان تغییر می‌کند و المان و طرح جدیدی نداریم، در صورتی که در این خصوص هر شهرداری بودجه خاص دارد ولی بودجه فرهنگی به درستی و کارشناسی شده هزینه نمی‌شود.
فخرایی با انتقاد از اینکه در انتخاب المان‌ها توسط شهرداری‌ها رابطه نقش بسیار پررنگی دارد، عنوان کرد: در بسیاری از شهرها این اتفاق بسیار می‌افتد، بعضاً هنرمند ابتدا با حضور در شهرداری رابطه را پیدا می‌کند ارتباط که برقرار شد حتی قبل از اینکه طرح و ایده در هیات داوری به تصویب برسد می‌بینیم که شروع به ساخت نموده است.
بدون نظر هنرمندان المانی ساخته نمی‌شود
اما در همین رابطه رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر نیشابور به ایسنا گفت: برای طراحی اولیه و ساخت المان‌های شهری نیشابور فقط از توان هنرمندان استفاده می‌شود و هیچ گونه نگاه سلیقه‌ای وجود ندارد.
سید مؤمن حسینی با بیان اینکه بدون نظر هنرمندان المانی ساخته نمی‌شود، خاطرنشان کرد: اغلب المان‌ها و حتی دیوارنگاره‌ها در نیشابور توسط دانشجویان و اساتید دانشگاه هنر طراحی و ساخته می‌شود.
وی بیان کرد: ساخت المان یک کار اجرایی است و در شورای شهر نیشابور اصلاً اعضاء نظر نمی‌دهند که کدام المان خوب یا بد است بلکه طرح اولیه المان‌ها در کمیته فنی که در سازمان فرهنگی تشکیل شده با حضور کارشناسان فنی تهیه و مورد تائید قرار می‌گیرد و خودشان هم می‌سازند.
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر نیشابور گفت: شورای شهر فقط اعتباری را برای ساخت المان‌های شهری مصوب می‌کند ولی ادامه کار را خود هنرمندان و کارشناسان انجام می‌دهند، حتی جانمایی نصب المان در شهر توسط خود کارشناسان تائید می‌شود.
قطعاً اگر بخواهیم هر شهر نمادی را به نام خود معرفی کند نیاز به مطالعه دارد، می‌طلبد شهرداری‌ها با استفاده از افراد متخصص در بخش نمادسازی که در جذب توریست تأثیر بسیاری دارد ورود کنند.
اگرچه بسیاری از شهرهای خراسان رضوی دارای هنرمندان و متخصصین بسیاری هستند و شهرداری از نظر منابع مالی هم مشکلی ندارد ولی آن‌گونه که به نظر می‌رسد عزمی برای پرداختن به این مقوله نیست و کارهای کپی و معمولی را ترجیح می‌دهند. بدون شک المان‌ها بخش تفکیک‌ناپذیر مبلمان شهری هستند که باید به آنها بیشتر توجه شود.
انتهای پیام
نظرات