حجت الاسلام و المسلمین ایمان شکیبایی در پاسخ به شبهه سند و اعتبار نهج البلاغه در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: قرن چهارم هجری قمری، قرن تولد نهج‌البلاغه بود که ابوالحسن، محمد بن حسین موسوی (۳۵۹ - ۴۰۶ هجری) معروف به سید رضی، این کتاب شریف را در سه بخش خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌ها تنظیم و تولید کرد.

وی بیان کرد: قرن چهارم، قرن آغاز غیبت کبری است و شیعیان با غیبت امام خود مواجه شدند به همین خاطر برای ایستادن روی پای خود و حفظ مذهب، اقداماتی برای حفظ گنجینه‌های گران‌قدر و میراث‌های عظیم ائمه طاهرین (ع) انجام دادند. حرکت شیعیان در این عصر به قدری چشمگیر بود که قرن چهارم به قرن تألیف، ترجمه و تدوین کتب اسلامی مشهور شده است.

وی اظهار کرد: در این دوران حوزه‌های علمیه فراوانی در کشورهای اسلامی تشکیل شد و علمای برای پرورش افراد مستعد و نشر علوم اهل‌بیت (ع) دست به کار شدند. قرن چهارم شاهد تشکیل اولین حکومت شیعی در جهان اسلام بود. آل بویه در سال ۳۳۴ قمری بغداد را فتح کردند و علمای شیعه در بغداد با تمام توان به فعالیت و نشر افکار تشیع پرداختند.

شکیبایی اضافه کرد: قرن چهارم دوران شکوفایی شعر و ادب شیعی هم بود و سید رضی از جمله چهره‌های آشنا و برجسته قرن چهارم هجری است. در این قرن کتابخانه‌ها رونق گرفت و تنها در کتابخانه سید مرتضی در بغداد ۸۰ هزار کتاب وجود داشت، کتابخانه دار الحکمه بغداد نیز ۱۰ هزار نسخه خطی نفیس و هزاران جلد کتاب دیگر داشت.

این استاد حوزه علمیه یادآور شد: آزادی شیعیان به حدی رسید که در تشییع جنازه شیخ مفید (استاد سید رضی) حدود ۸۰ هزار نفر شرکت کردند که این رقم در تاریخ آن روز بی‌سابقه بود. در این شرایط زمینه کاملاً مساعدی برای سید رضی مهیا شده بود تا دست به تألیف مهم‌ترین و ماندگارترین اثر شیعه پس از قرآن بزند.

سندیت نهج‌البلاغه

کارشناس نهج البلاغه تصریح کرد: سید رضی با نهایت حوصله و دقت از منابع بسیار ارزشمندی که در اختیار داشت کتاب نھج البلاغه را جمع‌آوری کرد؛ سید رضی در تألیف نهج‌البلاغه از کتابخانه شخصی خود، کتابخانه‌های بزرگ سید مرتضی و دار الحکمه بغداد و دیگر کتابخانه‌های موجود استفاده کرده است، گرچه سید رضی جز در مواردی اندک، نام منابع خود را در متن کتاب ذکر نکرده، اما آنچه از منابع مورد استفاده او به دست آمده در کتب شرح نهج‌البلاغه مفصلاً بیان شده است؛ از جمله منابع: البیان و التبیین از جاحظ، المقتضب از مجرد، مغازی از سعید بن یحیی اموی، الجمل از واقدی، المقامات فی مناقب امیرالمؤمنین(ع)از ابوجعفر اسکافی، تاریخ طبری و...

وی عنوان کرد: اشکالی که از دیرباز به نهج‌البلاغه می‌کردند این بود که سید رضی سندهای روایات خود را حذف کرده، بنابراین این کتاب از نظر علمی اعتبار چندانی ندارد و تنها در حد یک کتاب ادبیات می‌توان از آن بهره برد. با توجه به این اشکال، از قرن‌ها قبل، بزرگان علماء درصدد جمع‌آوری مصادر نقل سید رضی بوده‌اند و خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار نهج‌البلاغه را از منابعی قبل از سید رضی جمع‌آوری کرده‌اند.

شکیبایی ادامه داد: هم اکنون چندین جلد کتاب موجود است که تمام منقولات سید رضی را با ذکر طرق گوناگون مسندا نقل کرده‌اند، در بعضی موارد نیز برای یک خطبه ده‌ها سند و منبع آورده‌اند. تفصیل آن را می‌توان در کتب مصادر نهج‌البلاغه مانند مصادر نهج البلاغة و أسانیده از سید عبد الزهراء حسینی، مدارک نھج البلاغه از هادی کاشف الغطاء، مصادر نهج‌البلاغه از سید هبة الدین شهرستانی، اسناد و مدارک نهج البلاغه (فارسی) از محمد دشتی و ده ها عنوان دیگر در این زمینه...ملاحظه کرد.

وی افزود: در عصر معاصر ما هم به همت حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید صادق موسوی، کتابی ۸ جلدی، با عنوان تمام نهج‌البلاغه تألیف شده است که به تعبیر این مولف، متن سخنان امیرالمؤمنین (ع) در نهج‌البلاغه از حالت مرسل بودن خارج شده و دیگر منابعی هم که سید رضی، متونی از آن‌ها استخراج کرده است نیز سنددار شده‌اند. برای این کتاب، به حدود ۶۰ یا ۷۰ کتابخانه مهم دنیا رفته‌ و از ۸۰۰ عنوان منبع ارزشمند در این مجموعه بهره بردند و در کنار ذکر منابع، سلسله سند تمام روایاتی که ذکرشده هم آمده است.

انتهای پیام