به گزارش ایسنا، متن کامل گفت‌وگوی اختصاصی حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس جمهور ایران در امور افغانستان و سرپرست سفارت تهران در کابل با خبرگزاری صدای افغان(آوا) به شرح زیر است:
سوال: این نخستین مصاحبه و گفت‌وگوی مستقیم جنابعالی با یک رسانه افغانستان از زمانی است که رئیس جمهور ایران مسئولیت پرونده افغانستان را به شما واگذار کرد و متعاقب آن مسئولیت سفارت ایران در کابل را نیز بر عهده گرفتید. با این مقدمه مایلم پرسش نخست خود را درباره نقش و موقعیتی که برای افغانستان قائل هستید، در میان بگذارم. از نظر شما جمهوری اسلامی ایران و جامعه ایران سرزمین ما را چگونه ارزیابی می‌کنند؟
کاظمی قمی: این پرسش مهمی است که باید پاسخی روشن به آن داده شود. در یک کلام؛ از نگاه من که قریب به سه دهه اخیر با مسائل افغانستان در ارتباط بودم، افغانستان کنونی از معدود همسایگان ماست که افق‌نمایِ تصویری بلند از همه تاریخ و هویتی را ساخته که امروز بخشی از ایران را نمایندگی می‌کند.
وی ادامه داد: این یک تعارف نیست، چرا که وقتی به تنوع و تمایز کنونی مردمان، گویش ها، مذاهب، مناسک و باورهای مردم افغانستان می نگریم و به هر قلمرویی وارد می شویم، گویی به تاریخ یگانه و پیوسته قرون سوم تا ششم هجری، عصر طلایی و تمدن سازی باز می گردیم که ما در یگانگی با هم یک پیکره را در غرب آسیا تشکیل داده بودیم. گاه حتی به تاریخی قدیمی‌تر هم توجه می‌کنم؛ زمانی که اقوام هندوآریایی در فلات ایران ساکن شدند و دولت‌های بزرگی را برپا ساختند. به‌عنوان مثال، به باور پشتون شناسان بزرگی چون آکادمیسین کوشف، همین زبان پشتو یکی از شاخه‌های زبان‌های آن اقوام بود. حتی بسیاری از قبایل پشتو زبان که به مناطق کوهستانی کوچ کردند، همان کسانی بودند که در زمان حمله اسکندر مقدونی بنای مقابله با اشغال فلات ایران را گذاشتند و کشورگشایی یونانیان را در شرق ایران متوقف ساختند.
سوال: اما واقعیت امروزی انطباقی با آن پیشینه درخشان و تاریخ تمدن ساز ندارد. لذا باید پاسخی برای شرایط تلخ، سخت و ناگوار کنونی داشت. با این نگرش واقعیت کنونی را چگونه تحلیل می‌کنید؟
کاظمی قمی: شما چند صفت درباره شرایط کنونی برشمردید که من می‌توانم به آنها اضافه کنم و هم ده‌ها قید برای آن تعیین کنم. لیکن نظر من این است که اگر بنا را بر واژگان بگذاریم، ناخواسته در مسیر ناامیدی پیش خواهیم رفت. باید منصفانه به مسائل نگریست؛ ما قرن هاست در غرب آسیا در برابر دستبردها و دست اندازی بیگانگان و قدرت های بزرگ، همچنین آرا و عقاید واپس گرایان که از لباس دین سود جستند و یا آنانی که رفتارهای هنجارشکنانه همراه با لحن نوگرایانه و غربی داشتند، ایستاده‌ایم. بله، در کلیت شرایط تلخ، سخت و ناگوار است اما بخش عمده آنچه روی داده ناشی از چشم‌داشت بیگانگان بوده که این شرایط برای افغانستان رقم زده است.
سوال: بخش اندک باقیمانده آن را حاصل کدام عوامل می‌دانید؟
کاظمی قمی: شک نداشته باشید که تعداد زیادی از دول و ملل غرب آسیا نیز بی تقصیر نبوده و نیستند. یک صد سال است سروده عالمه بزرگ شرق، محمد اقبال لاهوری که همه ما را مخاطب ساخت تا از خواب سنگین بیدار شویم در گوش مردمان این منطقه طنین انداخته اما هنوز به یک بیداری فراگیر منتهی نشده است. او به روشنی فراخوانی برای اتحاد و همبستگی ملل شرق، یعنی همان مردم یگانه‌ای داد که قرن‌ها با هم زیستند. اقبال از شهرها و زبان ها، نژادها و اقوام مصادیقی را برشمرده است. اما با کمال تأسف اینک فقدان آن پیوستگی، همدلی، یکپارچگی و یگانگی آزاردهنده شده است. بنابراین، معتقدم این کم دقتی و ستیز بی جهت درونی میان مجموعه‌های یکپارچه‌ای که همبستگی آنان می‌تواند زمینه اعتلای دوره ما را رقم بزند، باید از میان برچید.
سوال: الگوی شما برای تحقق چنین آرمانی چیست؟ تحقق این اندیشه در بستر واقعیت امروزی چگونه ممکن است؟
کاظمی قمی: نخست ببینیم الگوی یک جامه سعادت‌مند که با اقتضای شرایط امروزی انطباق داشته باشد و ریشه در بوم‌زیست ما پیدا کند را در کجای تاریخ و سرزمین مشترک پهناور و تمدن ساز ما باید یافت. هزار سال پیش فارابی از یک مدینه فاضله سخن گفت. عصری که او در آن زیست کم از امروز نداشت اما او به حق معلم ثانی نام گرفت چون برای ما یک تصویر مفهومی ساخت. فارابی همه عناصر انسانی را در بستر یک جامعه فراگیر با حق مشارکت و ایفای نقش اجتماعی و سیاسی برای یکایک قطعات آن پذیرفت. این همان الگوی مناسب و پاسخ به صورت مسئله ای است که امروز ما برای افغانستان به عنوان سرزمینی در قلب آسیا می جوییم. پیشنهاد برپایی یک دولت فراگیر که جمهوری اسلامی ایران از آغاز دوره حکومت سرپرستی طالبان به آن توجه داد، آرمان و رویا نیست، بلکه کوششی است در جهت استخدام همه ظرفیت های افغانستان در مسیر آبادانی و ثبات.
سوال: امارت اسلامی افغانستان می‌گوید به این سطح از مشارکت رسیده است، پس چه ضرورتی است که این موضع پیوسته بیان شود؟
کاظمی قمی: واقعیت را نمی‌توان کتمان کرد. ببینید باید پذیرفت که امروز به همان میزان که فقه رایج حنفی زمینه ساز اجرای احکامی اسلامی برای بخش مهمی از جامعه است، مناسب است آرای فقهی دیگران نیز محترم شمرده شود. همان‌گونه که قرآن کریم می‌فرمایند: «انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا»؛ مبنای ما در به رسمیت شناختن و تعامل با سایرین، پذیرش تنوع است. حتی به صراحت خداوند معیار برتری را نیز در میان این تنوع جنسیتی و قومیتی مشخص کرده و فقط پرهیزگاری و تقوا را اسباب کرامت تعیین فرموده است. لذا اگر قصد بر این قرار گیرد که خود را از این تنوع محروم سازیم و نگرشی همه شمول و فراگیر را به سطح تقسیم چند منصب اداری در ساختار حاکمیت مختصر کنیم، ظرفیت و سرمایه بزرگی را که در جامعه وجود دارد از میان برداشته‌ایم.
وی افزود: امروز یک حکومت اسلامی موفق؛ حکومتی است که منزوی نشود و از همه امکانات و تنوع و ظرفیت ملی خود برای مشارکت در نظام بین‌الملل بهره گیرد. امروزه بیگانگانی هستند که مصمم به انزوا و حصارکشی پیرامون اسلام هستند، برچیدن این حصار بیرونی با حصارکشی در داخل ناممکن است.
سوال: امارت اسلامی به این دیدگاه ایران چگونه باید بنگرد؟ آیا این گونه انتقادات در تنظیم روابط دو کشور اسلامی سازنده است؟
کاظمی قمی: ما انتقاد نمی‌کنیم، ادبیات ما در مقایسه با کشورهایی که رفتارهای داخلی را محکوم می‌کنند یا هشدار می دهند، متمایز است. ما با نزدیک به نیم قرن تجربه جمهوری اسلامی با بیانی دلسوزانه، تجارب خود را بیان می‌کنیم. ما می‌گوئیم که مردم افغانستان مثل هر کجای دنیا بر اساس اجماعی عمومی و جلب مشارکت اکثریت در مسیر تثبیت نظام مطلوب خود موفق شوند. بیان این نگرش پیشنهادی از سر صدق است که ریشه در متن کلام باری تعالی دارد. انسانی که در دو ماهیت زن و مرد آفریده شده، از نظر خالق خود دارای حقوقی است و ما باید نخست به این حقوق اذعان کنیم، سپس بیاندیشیم با کدامین الزامات می‌توان حقوق را بدون برهم زدن تعادل در مناسبات اجتماع و سنن رایج میان اقوام برقرار کرد. تصور کنید ما چنین دیدگاهی را مورد توجه قرار ندهیم. آن گاه همان ماهیت استعماری قرون گذشته با ابزار و سازوکارهای تازه یک جهان را علیه ما بسیج می‌کند و با تمسک به این اغراض، قوانین و الزامات مطلوب خود را به بهانه فصل هفت منشور ملل متحد وضع می‌کنند.
سوال: این دقیقاً همان فضایی است که الان بر سر نشست سازمان ملل در دوحه طی هفته بعد سایه انداخته است. جمهوری اسلامی ایران هم یکی از مدعوین به این نشست است، بنابراین گویی یک سیاست یکپارچه در حال شکل گیری است تا با موضوع زنان و آموزش یک جبهه جهانی علیه طالبان ایجاد کنند. آیا مواضع ایران در این موضوع با دیگر کشورها همراه شده است؟
کاظمی قمی: شما فضا را بسیار خوب تشخیص دادید، به نظرم دریافت شما بی راه نیست. دقت نماییم؛ در موضوعات انسانی رقابت‌های ژئوپلتیک و نگرش‌های سیاسی دولت ها بی تاثیر است. درباره موضوع زنان و دختران و آموزش و حقوق اجتماعی آنها امروز دامنه انتقاد را در بستر سازمان هایی چون الازهر و سرزمین های اسلامی، که نمی‌خواهم فهرست کنم، آن هم در قلمرو فقاهتی خود برادران اهل سنتِ مسلمان به وضوح می بینیم. جمهوری اسلامی ایران یک دولت پذیرفته شده در جامعه جهانی است و ملزم است توافقات و تعهدات پذیرفته شده خود را محترم شمارد، لذا حضورش در این نشست علاوه بر موقعیت همسایگی و منطقه‌ای، متاثر از ایفای مسئولانه تعهداتش نیز هست.
این دیپلمات ارشد ایرانی خاطر نشان کرد: البته شاهد خواهید بود، موضع جمهوری اسلامی ایران در نشست دوحه مستقل و مبتنی بر درک عمیق واقعیات و الزاماتی است که منافع مردم و حکومت افغانستان توامان در آن مستتر است. ما به نحوه اجرای رویکردهای یک‌جانبه از سوی دولت‌های بزرگ و سازمان‌های جهانی سخت و صریح انتقاد داریم. باور ما آن است؛ نگاه به مسائل انسانی از سوی سازمان ملل نباید جنسیت زده شود. همچنین بی نهایت بیم‌ناک از آن هستیم این مسیر سبب شود تا شورای امنیت در پاییز و زمستان امسال در نوبتی تازه و با بهانه‌ای متفاوت به اتکای فصل هفت منشور ملل متحد عقوبات و تحریم‌های بیشتر را اعمال کند. آن‌گونه که مشاهده خواهید کرد، موضع ما در دوحه مبتنی بر نگرش به واقعیات و اصولی است که الزاماً مطلوب قدرت‌های بزرگ نیست اما سخنگوی یک جهت خاص هم نخواهیم شد.
وی تاکید کرد: ما معتقدیم که هر دولتی باید مستقل از حقوق مشروع ملت خود با استدلال و مسئولانه منطبق بر تفسیر حقوق و قوانین بین‌الملل دفاع کند. این سیاست ما را جامعه جهانی در دفاعی که از حقوق هسته‌ای خود ذیل معاهده ان‌پی‌تی داشتیم، مشاهده کرد. بدیهی است امیدواریم افغانستان هم مسیر دفاع مشروع با موضعی مستقل و ایفای نقشی مسئولانه موفق گردد. ما در این زمینه همچنان که پیشنهاد دهنده هستیم، حامی و مشورت دهنده نیز خواهیم بود.
سوال: نقطه کانونی مشکل همین است که اشاره کردید. امروز کشورهای جهان و منطقه، حتی همسایگان در شناسایی امارت اسلامی افغانستان تعلل می‌ورزند، لذا تا وقتی که این مهم محقق نشود چه انتظار و امیدی برای طالبان است که بتواند مدافع حقوق افغانستان باشد؟
کاظمی قمی: مردم افغانستان برای اخراج اشغالگر و مقاومت سرمایه بزرگی را طی قرن اخیر صرف کردند. آنها مسئولانه از کیان و استقلال افغانستان دفاع کردند. امروز دفاع از کیان افغانستان به عنوان عضوی از جامعه جهانی می‌طلبد که در نظام بین الملل عضو فعال، مسئول و تعهدپذیری بود. اینجا مایلم تاکید کنم که ارزیابی متخصصان و دانشگاهیان، اهل رسانه و تحلیلگران در جمهوری اسلامی ایران که افکار عمومی کشور را نمایندگی می‌کنند نسبت به موضوع کلیدی شناسایی در پی تحولات یکسال و اندی اخیر مبتنی بر مشاهده دو پیش نیاز بود. بدیهی است دولت جمهوری اسلامی ایران نیز باید بسته به انتظار افکار عمومی و خواست ملت خود سیاست‌هایش را تدوین کند. یکی از آن دو پیش نیاز مورد انتظار افکار عمومی، مداقه در قانون اساسی حکومتی است که در همسایگی ایران مسئولیت قدرت را به دست گرفته است.
نماینده رئیس جمهور ایران در امور افغانستان در ادامه گفت: متاسفانه به رغم ماه‌ها انتظار چنین متنی تاکنون انتشار نیافته تا مورد بررسی و تصویب فراگیر مردم افغانستان شود و نخبگان در ایران با بررسی آن افکار عمومی را متوجه نگرش و سیاست مسئولانه طالبان کنند. شما امروز برای معرفی خود در یک تجارت ساده نیز باید آئین نامه و اصول شرکت خود را در دسترس قرار دهید. استانداردها، تعهدات و ضمانت های الزمی که متقاضی برای پذیرش اصالت و کیفیت محصول نیاز دارد را باید معلوم کنید. وجود یک قانون و میثاق پذیرفته شده از سوی اکثریت، نکته اول است.
وی افزود: عامل بسیار مهم دوم که موجب قناعت افکار عمومی خواهد شد، مشاهده ملموس پایبندی حکومت‌ها به تعهدات و عهدنامه‌های بین‌المللی است. نادیده انگاشتن این تعهدات بزرگ‌ترین لطمه برای وجاهت حکومت‌هاست. البته حکومت سرپرستی طالبان مجموعاً مواضعی گرفت که نشان دهد به تعهدات و توافقات بین‌المللی و دوجانبه پایبند است اما اثر ملموس مواضع اعلامی طالبان بر روی زمین با سیاست‌های اعمالی کمتر همراه شده و زمینه نارضایتی افکار عمومی مردم ایران را فراهم آورده است.
سوال: مردم ایران کدام تعهد و موضع امارت اسلامی طالبان را نشانه عدم پایبندی می‌دانند؟
کاظمی قمی: من نمی خواهم سخنگوی مردم باشم. شما به عنوان رسانه این پرسش با مردم ایران در میان بگذارید، کافی است این سوال را از خود مردم داشته باشید، رفتار اجتماعی آنان را مشاهده کنید. من تجربه‌های زیاد و ناگفته‌ای دارم، روشن‌ترین نمونه موضوع آب است. در یک محیط اجتماعی میان طیفی از نخبگان تصمیم ساز که دانشجویان هم این جمعیت را همراهی می‌کردند برای تبیین شرایط افغانستان دعوت شدم. سخنرانی من به‌طور قطع متعاقباً انتشار پیدا می‌کند. آنجا من بر الزامات کمک به افغانستان امروز و ارزش‌های مقاومت برای استقلال و اخراج اشغالگر تاکید کردم. فضای جلسه بی نهایت مثبت بود. وقتی به پرسش و پاسخ رسید، جوانی برخاست و با نشان دادن چند تصویر ماهواره ای از رها شدن آب در اراضی لم‌یزرع در شرایطی که یک تعهدنامه تاریخی میان دو کشور وجود دارد، سخن گفت. مستندات او و استدلالش چنان قوی بود که فضای جلسه را دگرگون ساخت.
وی ادامه داد: من از تجربه‌های دیگر که درباره قاچاق مواد مخدر، جرائم حاصل از ورود غیرقانونی اتباع از مرزهای تحت کنترل حکومت سرپرستی طالبان، ورود عناصر تروریست و تسلیحات آنها، برخورد غیرمسئولانه یک کارگزار در گمرک با یک تاجر یا راننده و یا زندانی و... سایر مصادیق ریز و درشت، سخن نمی گویم. من طی یکسال اخیر با مصادیق بسیاری از پرسش‌گری افکار عمومی درباره رویکرد کشورشان ایران نسبت به طالبان روبرو هستم. ما برای ساماندهی روابط پایدار و مشروع سازی مناسبات به افکار عمومی نیاز داریم. افکار عمومی آگاه و بینا هستند، لذا باید در کنار مواضع اعلامی، مستندات عینی هم از ناحیه خود مسئولان امر در طالبان اجرا و مشخص گردد تا مردم باور کنند با یک حکومت مسئولیت پذیر در افغانستان روبرو هستند.
سوال: به نظر شما چه باید کرد؟
کاظمی قمی: ما دو وظیفه داریم. در بعد خارجی؛ ما متعهد به اجرای تعهدات خواهیم ماند، چون مسئولیت پذیری در نظام بین الملل موجب مشروعیت ماست. بنابراین پایبندی به اجرای تعهدات از سوی مسئولان امر در افغانستان، خواسته اصلی برای تنظیم روابطی پایدار است. دلیل هم روشن است، ما باید پاسخگوی افکار عمومی باشیم اما در زمینه داخل؛ بی ثباتی و کم دقتی رفتار دولت قبل افغانستان در همین موضوع آب ما را به این وضعیت رساند که یک سیاست ملی هم در پیش بگیریم. ما تجربه چاه نیمه‌ها را برای مدیریت آب های سطحی روی اراضی خود داشتیم. اینک با استفاده از دانش‌های نو و توان علمی داخلی جمهوری اسلامی در حال مطالعه یک طرح بزرگ هستیم. با بهبود تکنیک آبیاری و بهینه سازی آن، الگوی کشت گلخانه‌ای و به کارگیری روش‌های پایدار، مصمم شدیم منابع آب موجود را مدیریت کنیم. روندهای آموزشی به کشاورزان و اهالی منطقه را برای مدیریت منابع به کار خواهیم گرفت. از ظرفیت انرژی های نو و تجدیدپذیر برای اجتناب از تبخیر آب و شیرین سازی منابع استفاده خواهیم کرد، کشت گیاهان مقاوم که کمک به امنیت غذایی ما کند را جایگزین می کنیم، مانیتورینگ منابع آب، آبیاری هوشمند، بازیافت آب با تکنیک و کاربرد علوم نوین که فیلترهای تصفیه آب برای بازگشت و بازیافت آب های آلوده به چرخه حیات را به عنوان برنامه های ملی و جایگزین شروع می کنیم. اجرای این برنامه ها در صحنه داخلی مانع از بازیگری دیگران خواهد شد. البته متاسفیم که برخی از همسایگان ما در شرق و غرب صرف نظر از عدم اجرای تعهدات دوجانبه گاه از ابزار آب برای امتیازگیری هم استفاده کردند. در یک جمله ما در مسیر پایدارسازی شرایط زیست مردمان خود به همان میزان مصمم هستیم که در تنظیم مناسبات همسایگی به اجرای تعهدات و تکالیف پذیرفته شده با عزمی تازه و محکم نظر خواهیم داشت.
سوال: آخرین پرسش من درباره آینده امارت اسلامی است؛ دشمن و تهدید اولی که ممکن است متوجه این حاکمیت گردد را در قالب چه احتمالی می‌دانید؟
کاظمی قمی: صادقانه باید گفت که افغانستان با دو تهدید بالفعل داخلی و خارجی که تصادفاً به هم نزدیک شده‌اند، روبروست. نامعلوم ماندن تصمیم رهبران حکومت سرپرست درباره حقوق اجتماعی بخشی از جامعه که حاصل فقدان یک قانون اساسی مشروع و پذیرفته شده توسط اکثریت است، سبب شده تهدید بالقوه خارجی طی ماه های قبل با تهدید بالفعل قریب الوقوع قابل پیش‌بینی، سرنوشت و مشروعیت حکومت فعلی را به گروگان گیرد و آن‌گاه افغانستان تحت فشار سیستماتیک همه جانبه‌ای واقع شود. ترسم آن است که افغانستان از این پنجره در حال بسته شدن زمان عبور نکند.
انتهای پیام
نظرات