گشت‌وگذار در پیچ و خم جنگل‌های هیرکانی شیرینی نوروزگردی گردشگران و مسافران در سفر به گلستان را دوچندان می‌کند؛ جنگلی که میلیون‌ها سال سختی‌های طبیعت را پشت سر گذارده و همچون فسیل زنده بازگوکننده تاریخ طبیعت است.
عمر جنگل‌های هیرکانی، حتی از جنگل‌های آمازون، گینه و سوماترا که برای بسیاری از افراد نام‌آشنایند هم بیشتر است. مشابه جنگل‌های هیرکانی در اروپا وجود داشت که براثر عصر یخبندان دوران چهارم از میان رفتند و هم‌اکنون عموم جنگل‌های کنونی اروپا دست‌کاشت هستند.
از آنجایی که شواهد علمی نشان می‌دهند سابقه تاریخی جنگل‌های هیرکانی به دوران سوم زمین شناسی(ژوراسیک) یا همان عصر دایناسورها مرتبط است این جنگل‌ها به فسیل زنده یا موزه طبیعی شهره شده‌اند.
جنگل‌های هیرکانی گلستان نوار سبزی است که از جلگه گرگان تا قسمتی از کشور آذربایجان کشیده شده‌اند. نام این جنگل‌ها از نام قدیم گرگان که در گذشته هیرکان خوانده می‌شد، گرفته شده است، حدود ۲۵ درصد جنگل‌های هیرکانی در استان گلستان واقع است و متنوع‌ترین گونه‌های گیاهی و جانوری در این محدوده واقع شده است.
جنگل‌های هیرکانی؛ منطقه‌ای جنگلی در کرانه جنوبی دریای خزر و شمال رشته‌کوه‌های البرز که غنا و تنوع زیستی، گونه‌های بومی، نادر و منحصربه‌فرد گیاهی و جانوری و زیبایی حیرت‌انگیز طبیعی‌اش چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.
از جنگل‌های هیرکانی با نام فسیل زنده یا موزه طبیعی نیز یاد می‌شود زیرا بسیاری از گونه‌های گیاهی موجود در این جنگل‌ها امروز به‌صورت فسیل در اروپا یافت می‌شود؛ اهمیت این سابقه طولانی زمانی آشکار می‌شود که بدانیم همزمان با عصر یخبندان، به‌غیر از جنگل‌های هیرکانی که به دلیل قرار گرفتن بین رشته‌کوه‌های البرز و دریای خزر از اقلیم معتدل‌تری برخوردار بودند، تمامی جنگل‌های پهن‌برگ به‌جز تعداد معدودی نابود شدند از همین رو جنگل‌های هیرکانی را مادر جنگل‌های جوان اروپا و شمال آمریکا می‌دانند.
تنوع گونه‌های گیاهی در جنگل‌های هیرکانی بسیار بالا است و تاکنون بیش از ۸۰ گونه درختی پهن‌برگ، چهار گونه سوزنی‌برگ و ۵۰ گونه درختچه‌ای در این منطقه شناسایی‌شده است؛ از مهم‌ترین گونه‌های گیاهی در جنگل‌های هیرکانی در بین درختان می‌توان به راش، ممرز، بلوط، توسکا، انجیلی، افرا، نمدار، بارانک، نارون، زبان‌گنجشک، انجیر، لرگ وسرخدار و در بین گونه‌های درختچه‌ای به آلوچه وحشی، انار، شمشاد، ولیک، ازگیل، جل، خا س، گالش، انگور، سیاه تنگرس طبی و... اشاره کرد.
در میان گونه‌های جانوری می‌توان به پلنگ، خرس، کل ، بز، گرگ، مارال، شوکا ، گربه وحشی، روباه، شغال، سمور، سیاه‌گوش ، خرگوش، موش جنگلی، راسو، قوچ، سنجاب، و در میان ساکنان آسمانی زیباترین جنگل‌های زمینی، بهشت هیرکان، یعنی پرندگان به توکا، سنقر سفید، انواع پرندگان شکاری، دارکوب، سار، سینه‌سرخ ،سسک، چرخ ریسک خزری، قرقاول، سهره، بلدرچین، قوش، دال(کرکس)، کبک، اردک نوک پهن و اردک اره، کبوتر جنگلی، عقاب و جغد اشار ه کرد.
ثبت جنگل‌های هیرکانی در لیست میراث جهانی یونسکو
جنگل های هیرکانی به عنوان دومین اثر بزرگ طبیعی ایران پس از بررسی در چهل‌وسومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در باکو آذربایجان، در تاریخ ۱۰ جولای ۲۰۱۹ مصادف با ۱۹ تیرماه ۱۳۹۸ با شماره ۱۵۸۴ در فهرست جهانی به ثبت رسید.
ثبت جنگل‌های هیرکانی در لیست میراث جهانی یونسکو که از مدت‌ها قبل موردتوجه بوده به یکی از اولویت‌های کشور در سال ۲۰۱۷ تبدیل شد.
درمجموع تعداد ۱۵ سایت در استان های گلستان، سمنان، گیلان، مازندران و خراسان شمالی با همکاری سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، سازمان محیط‌زیست، سازمان جنگل‌ها و مراتع و دانشگاه تربیت مدرس برای ثبت در لیست میراث جهانی یونسکو پیشنهاد شده است.
از دو میلیون هکتار مساحت جنگل هیرکانی حدود ۲۵ درصد در استان گلستان واقع شده است.
سه سایت استان گلستان پارک ملی گلستان، منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما و منطقه ابر(بخش گسترده‌ای شامل درختان سوزنی‌برگ، سرخدار در دره پونه آرام علی‌آبادکتول و جنوب رامیان را شامل می‌شود.
پارک ملی گلستان
سایت گلستان بزرگ‌ترین، قدیمی‌ترین و غنی‌ترین پارک جنگلی ایران است که در شمال ایران و جنوب شرقی دریای خزر قرار گرفته است. این سایت مساحتی برابر با ۸۷ هزار و ۲۴۱ هکتار دارد. قرار گرفتن در مرز بین دو اقلیم نیمه مرطوب خزری و خشک و نیمه‌خشک ایران تورانی و پستی و بلندی‌های شدید باعث تنوع اقلیمی در این سایت شده که تأثیر زیادی در ایجادجنگل‌های پهن‌برگ در غرب، جنگل‌های سوزنی‌برگدر ارتفاعات و مراتع و درختزارها در شرق و شمال سایت دارد.
این پارک با وجود اینکه درصد کمی از مساحت ایران را در برگرفته اما یک‌هشتم گونه‌های گیاهی، یک‌سوم پرندگان و بیش از پنج درصد از گونه‌های پستانداران ایران را در خود جای داده است.
این سایت همچنین دارای بزرگ‌ترین جمعیت گونه در معرض خطر انقراض پلنگ ایرانی است. مهم‌ترین گونه‌های جانوری پارک شامل پلنگ ایرانی، گرگ، گوزن مارال، شوکا، قوچ اوریال، بز وحشی و غزال است.
منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما
سایت جهان‌نما در محدوده سیاسی استان گلستان و در جنوب و جنوب شرقی شهرستان‌های گرگان و کردکوی در سلسله جبال البرز واقع شده است.
به دلیل وجود حیات‌وحش ارزشمند و چشم‌اندازهای بی‌نظیر همچنین وجود زیستگاه‌های مختلف کوهستانی تپه‌ای و دشتی وجنگل‌های انبوه و متراکم، پهنه‌ای کم‌نظیر و منحصربه‌فرد در لیست سایت‌های پیشنهادی برای ثبت جهانی قرارگرفته است. واقعیتی که به‌خودی‌خود آشکارا می‌تواند تنوع اقلیمی کم‌نظیر این زیستگاه ارزشمند را نشان دهد لذا می‌توان به‌صورت همزمان جنگل‌های پهن‌برگ بلوط، راش و ممرز را در نیمه شمالی و رویشگاه‌های درختانی سوزنی‌برگ ارس و متراکم را در نیمه جنوبی منطقه مشاهده کرد.
در منطقه جهان‌نما ۵۹ گونه پستاندار شناسایی شده که این تعداد گونه‌ها حدود ۴.۳۰ درصد از پستانداران خشکی‌زی ایران را شامل می‌شوند . از پستانداران شاخص منطقهمی‌توان به مرال، بز و پاز ن، گوسفند وحشی، شوکا، پلنگ ایرانی و ... اشاره کرد.
تاکنون حدود ۶۰۷ گونه گیاهی نیز در این منطقه شناسایی‌شده و ازنظر تنوع گیاهان دارویی نیز بسیار غنی است.
جنگل ابر
ابر قسمتی از قدیمی‌ترین و زیباترین جنگل‌های هیرکانی است و با گونه‌های گیاهی و جانوری نادر، یکی از زیباترین نقاط ایران و شمال شرق کشور است . جنگل ابر به دلیل اینکه در اغلب مواقع فضای آن را اقیانوسی از ابر فراگرفته به این نام مشهور است.
ویژگی‌های شاخص این زون به دلیل وجود درختان سرخدار و رویشگاه درختان و سوزنی‌برگ در محدوده دره زرین‌گل و پونه آرامعلی‌آبادکتول و روستاهای افراتخته و سیاه رودبار است که قدمت رویشگاه درختان سرخدار به ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون سال قبل می‌رسد.
دامنه تغییرات ارتفاعی سایت از ۱۲۹ تا دو هزار و ۹۰۲ متر و اقلیم منطقه نیمه مرطوب تا نیمه مرطوب سرد است به دلیل تنوع ارتفاعی منطقه و قرار داشتن این سایت در محل تقاطع دو ناحیه رویشی هیرکانی و ایران و تورانی سیمای زیستگاهی و رویشگاهی منطقه بسیار متنوع است. خرس قهوه‌ای، گرگ، پلنگ، خوک وحشی، مرال، شوکا، شغال، روباه، خرگوش، کل و بز، کبک، بلدرچین، عقاب جنگلی، کرکس، شاهین،فاخته و قرقاول از جمله گونه‌های جانوری موجود در این منطقه هستند.
به گزارش ایسنا، قدمت زمین‌شناسی بیش از ۴۰ میلیون سال، ارزش دیرین‌شناسی درختان با بیش از یک میلیون سال، تنوع زیستی بسیار بالای گیاهی و جانوری و زیباشناختی که در واقع به عنوان یک فسیل زنده منحصربه‌فرد در جهان مطرح است، اهمیت جنگل‌های هیرکانی را دوچندان می‌کند.
در کنار ارزش‌های زیست‌محیطی این جنگل،توسعه گردشگری با تبلیغ یونسکو می‌تواند گامی مؤثر در اقتصاد کشور و استان گلستان باشد.
همچنین ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی به‌عنوان سومین اثر جهانی استان در کنار سایر ظرفیت‌های میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی، گوناگونی اقلیمی و تنوع اقوام، بستر مناسبی را در استان گلستان برای جذذب گردشگر گرد هم آورده که می‌توان با بهره‌مندی مناسب از این پتانسیل‌ها این استان را به مقصدی برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کرد.
انتهای پیام
نظرات