سربیشه مرکز شهرستان سربیشه واقع در استان خراسان جنوبی است. شهر سربیشه در فاصله ۶۶ کیلومتری بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی واقع شده است. قدمت « شهرستان سربیشه » به زمان زرتشتیان بر می‌گردد. محوطه‌ها، تپه‌های باستانی، قلعه و خانه‌های قدیمی و غارها و روستاهای تاریخی آن، نشان گر سابقه تمدن طولانی در این دیار است.

به گزارش ایسنا، در مورد وجه تسمیه این شهرستان گفته اند که در قمست جنوبی این شهر زمین آبخیز و سرسبزی وجود داشته که مدخل ورودی این شهر بوده لذا به این شهرستان، سربیشه گفته‌اند.

شهرهای نهبندان، بیرجند و درمیان چون نگینی سربیشه را در برگرفته‌اند. همچنین دهستان‌های درح، مومن آباد، مود و ناهارجان نیز از توابع این شهرستان هستند.

مرکز مهم قالی بافی

مود یکی از توابع سربیشه است و این منطقه مرکزی مهم برای قالیبافی محسوب می شود که قالی این روستا از مرغوبترین نوع قالی در جهان است و شهرت جهانی دارد. قالی و قالیچه بافی، حوله بافی، برک بافی، نمد مالی، رنگرزی سنتی، گلیم بافی، پلاس بافی ، رودوزی‌های سنتی و لباس‌های محلی از جمله صنایع دستی شهر و شهرستان سربیشه است.

دکتر کاظم معتمدنژاد ( پدر علم ارتباطات ایران زمین ) و دکتر مهدی بلالی مود ( پدر علم سم شناسی ایران ) را می‌توان از مشاهیر شهرستان سربیشه نام برد. این شهرستان به خاطر داشتن آب و هوای مساعد و ییلاقی، مناسب کشاورزی اقلامی چون گندم، آلو، عناب، زرشک، زعفران، جو و پسته است و از این میان پسته به وجود آمدن صنایع غذایی منطقه شده و نیز آلوخشک هم در این شهرستان فرآوری می‌شود. انواع اشکنه، قروت بنه، پلو سبزی و گوشت داغ از جمله غذاهای محلی این شهرستان محسوب می‌شود.

قلعه باغ مود

قلعه باغ مود در فاصله ۳۰ کیلومتری بیرجند و در شهر مود واقع شده است. حصار این باغ دارای ۲۰ برج مدور با فواصل مشخص از یکدیگر است. علاوه بر این برج‌ها یک خندق به عرض تقریباً ۱۰ متر دور تا دور حصار حفر شده که دفاع از قلعه را آسانتر می نموده است. در داخل قلعه بقایایی از یک بنای قدیمی که عمارتی تشریفاتی بوده بر جای مانده و شامل چند ایوان، بقایای یک هشتی، راهروها و اتاق‌ها است. این مجموعه گنجینه ای ارزشمند از تزئینات وابسته به معماری را در خود جای داده است.

مسجد جامع پخت

این مسجد در داخل روستای پخت در فاصله حدود ۱۰ کیلومتری غرب سربیشه قرار دارد. مهم‌ترین عناصر معماری مسجد پخت عبارتند از سر در ورودی، دالان، صحن مرکزی و شبستان، سر در ورودی دارای طاق جناغی است که عرض دهانه آن ۳۱۰ سانتیمتر است و پوشش سقف آن از نوع گنبدهای کم‌خیز است.

مسجد جامع پخت با ۲.۵ قرن قدمت، در سربیشه واقع شده است؛ همان که دیوارهای قدیمی‌اش با تو سخن می‌گوید و تو را به داخل مسجد با حیاطی از درخت‌های سر به آسمان کشیده که گویی با خدا نجوا می‌کنند و ایوان‌های سقف کوتاه فرا می‌خوانند.

این بنای تاریخی ارزشمند که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد، در سال‌های اخیر بازسازی و مرمت شده و هنوز هم چون قرن‌ها پیش ملجأ نمازگزاران است.

قلعه برکوه

قلعه برکوه نیز در ردیف آثار تاریخی شاخص سربیشه قرار گرفته که با شماره ثبت ملی ۱۷۰۶۲ قدمت آن به دوران صفویه و قاجاریه برمی‌گردد. در حاشیه روستای برکوه در جنوب سربیشه، قلعه‌ای خشت و گلی با پلان چهار گوش و برج‌هایی در اطراف و حصار خارجی دیده می‌شود. فضاهای داخلی قلعه شامل اطاقهای متعدد به همراه حیاط مرکزی، راهروها و فضاهای ارتباطی بوده که بخش اعظم آن تخریب شده است. این قلعه در زمینی هموار ساخته شده وازنوع قلعه های بیابانی بانقشه چهار ضلعی است.

بازالت‌های منشوری؛ جاذبه‌ای طبیعی

بازالت‌های منشوری سربیشه در استان خراسان جنوبی قرار گرفته است. ستون‌های منشوری بازالتی ماکو ، یکی از نمونه‌های کم نظیر جهان است که حاصل انجماد گدازه‌های آتشفشانی در دوره سوم زمین شناسی است. انقباض ناشی از انجماد گدازه و نیروی کششی در سه جهت موازی با سطح گدازه و با فاصله زاویه ای ۱۲۰ درجه از یکدیگر اثر می‌کنند، در نتیجه تاثیر این نیروها، توده آذرین در جهت قائم به ستون‌های شش‌گوش مستقیم تبدیل می‌گردد . معمولا ردیف منشورهای عمیق‌تر ، منظم‌تر از ردیف منشورهای بالایی گدازه است.

چشمه آب ترش سربیشه

مجموعه آبدرمانی آبترش در فاصله ۳۴ کیلومتری شمال غرب شهر سربیشه قرار گرفته. دسترسی به این مکان از طریق جاده اصلی سربیشه به بیرجند وسپس جاده فرعی به سمت شمال به طول ۱۹ کیلومتر امکانپذیر است.

آب ترش این شهرستان به لحاظ داشتن آب معدنی و شرایط محیطی بکر و زیرساخت مناسب، یکی از مناطق شاخص گردشگری در سربیشه است.آب چشمه آبترش سربیشه یکی از این جاذبه‌های خدادادی و طبیعی است که گردشگران فراوانی را جذب کرده است.آبترش از شکاف سنگ‌های آندزیت بازالت از زمین خارج می‌شود و بالا بودن مقدار گاز دی‌اکسیدکربن و سیلیس نشان‌دهنده منشأ عمیق آب این چشمه است.

آبترش سربیشه در ردیف آب‌های کلروسدیم و سولفات کلسیم همراه با منیزیم ولرم بوده که دارای خواص درمانی برای بیماری‌های پوستی، گوارشی و سوء هاضمه است.

منطقه شکارممنوع جیک و زیدر

منطقه جیک و زیدر به استناد بند “و” ماده ۶ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست از تاریخ ۱۵ آبان ۹۰ به مدت ۵ سال به عنوان منطقه شکار ممنوع به تصویب سازمان حفاظت محیط زیست رسیده است. با توجه به اقلیم گرم و خشک منطقه، پوشش گیاهی نیمه بیابانی و کوهپایه ای در منطقه دیده می شود، گیاهان این منطقه عبارتند از درمنه دشتی، درمنه کوهی، سبد، پیچک بیابانی، گون، گز، بادامشک، بادام خاردار، بنه، مخلصه، بومادران، کاروانکش، کلاه میرحسن، کلاه میر حسن و هزار خار است.

جیگ و زیدر از تنوع زیستی مطلوبی برخودار است. گونه‌های جانوری متنوع در منطقه زیست می‌کنند چراکه ارتفاعات، ورزش باد و اشکال زمین شناختی بر میزان پراکنش و زیستگاههای گونه تاثیر گذاشته است.
از جمله پستانداران منطقه می‌توان گرگ، شغال، روباه، روباه شنی، قوچ وحشی ، خرگوش، خارپشت ایرانی، موش بزرگ، موش خانگی، خفاش بال سفید، کفتار، تشی نام برد.

قلعه تاریخی اسفزار

قلعه تاریخی اسفزار در شهرستان سربیشه برفراز تپه‌ای مشرف به روستای اسفزار قرار دارد. این قلعه از جمله قلعه‌های خشتی و گلی با حصار خارجی و برج‌هایی در چهارگوشه می‌باشد که به عنوان بنایی دفاعی در مقابل حمله مهاجمان و راهزنان بنا شده است.قلعه اسفزار دارای بارو و ۴ برج در چهار گوشه است و قدمت آن به اواخر صفویه تا اواخر قاجار برمی‌گردد.

روستای شواکند

روستای «شواکند» از توابع بخش مود شهرستان سربیشه استان خراسان جنوبی، در ۹ کیلومتری مود و ۳۸ کیلومتری شهر سربیشه قرار دارد. شواکند حدود ۶۵۰ سال قدمت علمی دارد؛ ولی عده‌ای معتقدند که این روستا از دوره ساسانیان بوده است چرا که قبرستان گبرها در این روستا وجود دارد که از این نظر قدمت این روستا به دوره زرتشت می‌رسد. وجه تسمیه روستای شواکند به معنی کف دست است، یعنی محلی که با زحمت و تلاش زیاد احداث شده است.

روستای لانو

روستای لانو در بخش درح شهرستان سربیشه و مرکز دهستان لانو است. این روستا از سمت شمال به روستای دهنه تنگل و از جنوب به روستای دربلوند و از شرق به رشته کوه خار درجان و از سمت مغرب به روستا های مرکه و تجشک و رشته کوه دیمه زار محدود است.

از آثار دیدنی و تاریخی لانو می‌توان به آسیاب روستا اشاره کرد که قدمت بیش از هزار سال دارد که با سیستم سنتی آرد مردم لانو و روستاهای همجوار را تامین میکرده است و از دیگر آثار تاریخی و گردشگری روستا می‌توان به قلعه لانو، پاسگاه قدیمی دهستان ، بافت قدیمی روستا، کشمان سرسبز و وسیع و اماکن زیارتی موجود در روستا اشاره کرد.

مزار بی‌بی زینب خاتون

مزار کاهی یا همان بقعه مبارکه بی‌بی زینب خاتون (س) در شهرستان سربیشه واقع شده‌است که از مهم‌ترین مکان‌های سیاحتی و زیارتی شهرستان به‌شمار می‌آید که همه ساله هزاران عاشق و شیفته اهل بیت (ع) از آن دیدن می‌کنند. این آرامگاه متعلق به خواهر امام رضا(ع) است.

روستای شیرگ آقا

«شیرگ آقا» روستایی است از توابع بخش مرکزی شهرستان سربیشه در استان خراسان جنوبی. روستای «شیرگ آقا» از شمال به درمیان، از شرق به آبترش سربیشه و از جنوب به بیرجند متصل می‌شود و فاصله آن تا مرکز استان ۷۰ کیلومتر است. شیرگ آقا در دامنه کوه مومن آباد پر جمعیت ترین روستا به حساب می‌آید و از سابقه زیادی برخوردار است.

روستای چنشت و یک غار طبیعی

چِنِشت، یکی از روستاهای دهستان نهارجان بخش مود شهرستان سربیشه در استان خراسان جنوبی است.این روستا به علت جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری در استان خراسان جنوبی شناخته می‌شود. چنشت در میان رشته کوه باقران قرار گرفته و فاصله آن تا بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی، ۶۰ کیلومتر است.

این غار اسرارآمیز در ۶۰ کیلومتری جنوب شهرستان سربیشه و غرب روستای چنشت بر دامنه کوه باقران قرار دارد. غار چنشت بر اساس متون تاریخی، ۶۱۴ سال پیش به وسیله «سیدمحمد مشعشع» کشف شده است.

مزار سید حامد علوی

واقع در روستای چنشت، دهستان نهارجان بخش مود، در فاصله ۶۰ کیلومتری سربیشه و ۸ کیلومتری مزار کاهی قرار دارد. بنابر روایات، سید حامد علوی از فرزندان امام جعفر صادق (ع) بوده که توسط عمال خلیفه عباسی در چنشت زخمی و در محل بیتوته خود ، یعنی" غار چنشت" فوت کرده. پس از کشف غار ، نسبت به انتقال اجساد سید حامد علوی و دو فرزندش به درون بقعه ای که به این منظور ساخته شده بود ، اقدام می شه. در مورد سرگذشت و نحوه شهادت این سید بزرگوار، بنا بر نقل از کتاب بهارستان آیت الله آیتی  در کتاب تاریخ حسامی چنین آمده که در عهد خلافت عبد الکریم عباسی با گروهی از مردمان خاندان خود که معروف به باقریه بودند، از یثرب به ری و از آنجا به خراسان آمده و در بعضی از نواحی خراسان، متوطن شدند و چندی نگذشت که به علت ظلم و ستم عباسیان و عداوت شدید آنها به خاندان عصمت و طهارت، به منظور تاسیس دولت علوی بر علیه عباسیان قیام کردند.

خانه یاوری سربیشه

خانه یاوری از دیگر بناهای تاریخی سربیشه است. این خانه در داخل شهر سربیشه درمیان اراضی کشاورزی بر فراز تپه‌ای بلند و در جوار بقایای قلعه کهنه سربیشه قرار گرفته مهمترین عناصر معماری آن عبارتند از سردرورودی، هشتی، دالان ارتباطی، حیاط مرکزی یا میانسرا، ایوانها، اتاق‌های متعدد، مطبخ و انبار. در داخل مطبخ هنوز عناصری نظیر اجاق، تنور و هیزم خانه وجود دارد و پوشش سقف از نوع گنبدی است. در کنار مطبخ پستویی وجود دارد که هنوز کندوک‌های مخصوص ذخیره آذوقه و غلات(خمره‌های بزرگ گلی) در آن به چشم می‌خورد. از مهم‌ترین عناصر تزئینی این اثر می‌توان به تزئینات هندسی آجری در نمای ورودی، رخبام‌های حیاط و همچنین نقاشی‌های دیوار در اتاق‌های ضلع جنوبی بنا اشاره کرد.

انتهای پیام