شاید بسیاری از جوانان امروز درباره دلیل به وجود آمدن چنین آیینی در تاریخ فرهنگ ایرانی چیزی ندانند و صرفا آن را به عنوان آخرین چهارشنبه سال و شبی برای گرد هم آمدن خانواده‌ها و پریدن از آتش و ترقه بازی مختصر کنند، اما اگر پای صحبت پدربزرگ و مادربزرگ‌هایمان بنشینیم، متوجه می‌شویم که چهارشنبه سوری چه تاریخ باعظمت و چه معنای با مفهومی دارد.

به گزارش ایسنا، برای شناختن این آیین ملی باید به گذشته سفر کرد. دورانی که ادبیات، معنای عمیقی داشت و نامگذاری این آیین نیز برگرفته از همان معنای عمیق بود. «سور» در زبان و ادبیات فارسی و برخی گویش‌های ایرانی به معنای "جشن"، "مهمانی" و "سرخ" در طول تاریخ به کار رفته است. به این اعتبار که در شب چهارشنبه آخر سال، ایرانیان جشن می‌گیرند و شادی و سرور می‌کنند و آتش می‌افروزند و با شعله‌های سرخ آتش، دل تاریک شب را سرخ و روشن می‌کنند، از این رو می‌توان شب چهارشنبه سوری را جشن شب چهارشنبه یا شب چهارشنبه سرخگون و سرخ فام دانست.

کوزه شکنی، بخت گشایی، قاشق زنی، فالگوش نشینی، آب پاشی و آب بازی و بوته افروزی تنها گوشه‌ای از رسوم این شب به یاد ماندنی در ایام قدیم ایران بود که به بیان امروزی تفریحات سالم برای خوشگذرانی خانواده‌ها به شمار می‌رفت. شاید هنوز هم وقتی در شب چهارشنبه سوری در جمع خانوادگی حضور می‌یابید و بگو بخندها گرم می‌گیرد، یکی از کهنسالان مجلس به شوخی می‌گوید، آرام صحبت کنید که همسایه‌ها فالگوش ایستاده‌اند.

تبریز و خطه آذربایجان نیز آداب و رسوم مخصوص به خود را در این شب داشت. مثلا مردم، عصر روز سه شنبه برای خرید به چهارشنبه بازاری می‌رفتند و آجیل و شیرینی تهیه می‌کردند که به آن آجیل نیز «چهارشنبه یمیشی» می‌گفتند.

خرید لباس نو برای بچه‌ها، فرستادن چهارشنبه لیخ به خانه عروسی که تازه به خانه بخت رفته و یا فرستادن چهارشنبه لیق از طرف داماد به عروسی که هنوز به بخت نرفته از رسوم رایج آن دوران بود. 

از رسوم قدیمی دیگر نیز می‌توان به آتش روشن کردن در پشت بام خانه‌ها اشاره کرد که بچه‌ها هنگام پریدن از آتش می‌خواندند: «آتیل ماتیل چرشنبه، بختیم آچیل چرشنبه »که معادل فارسی آن زردی من از تو سرخی تو از من است.

وقتی به زمان حال بازگردیم، می‌بینیم هیچ اثری از این آداب و رسوم باقی نمانده است و آن آدابی که هنوز بر جا مانده هم‌چون فرستادن چهارشنبه لیخ گرفتار زیاده خواهی‌ها و تجمل گرایی‌ها برخی شده است. در حالی که هدف از چهارشنبه سوری پاک کردن دل‌ها از کدورت و ناپاکی‌ها و آماده برای نو شدن با فصل جدید است. 

از این موارد که بگذریم به بحث اصلی مسئله چهارشنبه سوری هر ساله یعنی مصدومان و فوتی‌های این شب می‌رسیم که برای برخی نحسی به بار آورده است.

آمارهایی که همه ساله از مراجع ذیصلاح و اورژانس منتشر می‌شود، نشان از افزایش تعداد مصدومان چهارشنبه سوری و به خصوص در سنین زیر ۱۸ سال دارد. وضعیتی که شاید اگر پدران و اجدادمان می‌دانستند آن رسوم پرمعنا جای خود را به چه تفریحاتی داده است، از بنا کردن این آیین پشیمان می‌شدند.

مصدومیت ۴۳۸ نفر در چهارشنبه سوری ۱۴۰۰

اصغر جعفری روحی، رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با ایسنا، در تشریح وضعیت آمارهای حادثه دیدگان چهارشنبه سوری در طول سال‌های اخیر، اظهار کرد: در پنج سال گذشته، بیشترین مصدومان و فوتی‌های چهارشنبه سوری را در سال ۱۴۰۰ داشتیم به طوری که تعداد ۴۳۸ نفر در این سال مصدوم شده و هشت نفر نیز فوت شده‌اند.

وی افزود: از مجموع مصدومان چهارشنبه سوری سال گذشته، ۶۲ نفر بستری شده و ۳۲۶ نفر نیز در محل حادثه تحت درمان قرار گرفتند. در این سال، ۶۹ نفر دچار بریدگی و ۲۷ نفر دچار قطع عضو شدند.

وی ادامه داد: هم‌چنین ۷۵ نفر دچار سوختگی درجه یک، ۱۰۱ نفر دچار سوختگی درجه دو و ۴۶ نفر دچار سوختگی درجه سه بودند و ۱۳ نفر نیز شکستگی داشتند.

جعفری در خصوص سنین حادثه دیدگان چهارشنبه سوری نیز اظهار کرد: در سال ۱۴۰۰ تعداد ۲۱۴ نفر در بازه سنی شش تا ۱۸ دچار حادثه شده بودند که بیشترین آمار در طول پنج سال گذشته محسوب می‌شود. در این میان، ۲۱ نفر از مصدومان نیز زیر شش سال داشتند.

وی خاطرنشان کرد: نکته جالب این است که از مجموع حادثه دیدگان چهارشنبه سوری سال ۱۴۰۰ تعداد ۱۷۶ نفر عابر و فقط تماشاکننده و ۲۶۰ نفر استفاده کننده مواد محترقه بودند. در سال ۱۳۹۹ نیز ۱۳۹ نفر از حادثه دیدگان جزو عابران و ۱۳۷ نفر (کمتر از عابران) جزو استفاده کنندگان بودند.

توصیه‌های ایمنی در چهارشنبه سوری

آتش‌پاد علیرضا زبردست، مدیر عامل سازمان آتش نشانی شهرداری تبریز نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به این‌که موادمحترقه و هر نوع آن، عامل انفجار از سطح کوچک تا بزرگ هستند و قدرت تخریب و خسارات جانی و مالی دارند، افزود: هر دو دسته‌ی استفاده کنندگان و تماشاچیان در معرض آسیب قرار دارند و حضور به‌ عنوان تماشاگر به اندازه استفاده کنندگان از مواد محترقه، خطرناک است.

وی ادامه داد: در صورت بروز حادثه، توصیه می‌شود که با حفظ آرامش از محل حادثه دور شده و با سامانه‌ی ۱۲۵ سازمان آتش نشانی تماس گرفته شود. هم‌چنین سعی شود تا کودکان و افراد کهنسال  سریعا از محل حادثه خارج شوند.

وی با تاکید بر این‌که باید از حضور در اماکن خطرناک و محل‌هایی که ترقه بازی انجام می‌گیرد، اجتناب کرد، گفت: سازمان آتش نشانی تبریز امروز با توان عملیاتی بیشتری در سطح شهر، میادین، مراکز مختلف تجاری و صنفی و تجمعی مستقر بوده و در حال آماده باش کامل خواهد بود و آتش نشانان موتورسیکلت سوار حامل تجهیزات انفرادی اطفاء حریق در حال گشت زنی در سطح شهر خواهند بود.

گفتنی است، چهارشنبه سوری، شبی برای سور و شادی و اندکی دلخوشی در کنار خانواده‌ها است. نباید شادی این شب را صرف برای یک لحظه دلخوشی خاطرناک، به غم و اندوه تبدیل کرد.

انتهای پیام