حسین اکبری در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: به صورت کلی امید و ناامیدی همیشه نسبتی با آینده دارد؛ یعنی افراد چه نگاه و برداشتی نسبت به آینده یک پدیده دارند. این پدیده می‌تواند بر اساس شرایط کلی جامعه، شرایط فردی از نظر داشتن شغل و کار مناسب یا اتفاقاتی که قرار است در حوزه‌ای رخ دهد، باشد؛ در نتیجه از این منظر می‌توان ناامیدی را در حقیقت نسبت به آینده و هر پدیده‌ای که در آینده رخ می‌دهد، تعریف کرد.
وی با اشاره به اینکه ناامیدی نسبت به آینده پدیده‌ای تابع شرایط مختلف است که یک جامعه آن را پشت سر می‌گذارد، افزود: یعنی وقتی شرایط جامعه در جهت مثبت باشد، ساختارها و عملکردهای جامعه به گونه‌ای است که افراد با نگاه به عملکردهای کلی احساس می‌کنند آینده بهتری در انتظار آن‌هاست اما از طرف دیگر ممکن است این عملکردها و نوع اتفاقاتی که درون یک جامعه رخ می‌دهد، تصویر روشنی از آینده را برای دیگران ترسیم نکند؛ در این حالت افراد با ناامیدی نسبت به آینده مواجه هستند.
اکبری با تاکید بر اینکه مطالعات ما در حوزه اجتماعی نشان می‌دهد ناامیدی نسبت به آینده متغیری است که به شدت می‌تواند خیلی از عملکردهای فردی و اجتماعی را در یک جامعه تحت تاثیر قرار دهد، خاطرنشان کرد: عملکردهای کلی عملکردهایی است که همبستگی زیادی با انواع آسیب‌های اجتماعی و مشکلاتی دارد که افراد با آن مواجه هستند. اگر ناامیدی در جامعه گسترش پیدا کند، اساسا ما با جمعیتی ناامید مواجه خواهیم شد که عوارض زیادی از انواع بی تفاوتی‌ها تا امکان شرکت در انواع تجمعات و مواردی که به سمت شورش‌های اجتماعی و بقیه موارد پیش می‌رود، ایجاد خواهد کرد. در تحلیل‌های اجتماعی نظام حاکمیتی باید شرایطی را در جامعه فراهم کند که افراد نسبت به آینده امیدوار باشند. هرچقدر این امید بیشتر شود، شرایط جامعه می‌تواند بهتر باشد؛ یعنی رابطه متقابلی بین شرایط جامعه با امید، گسترش امید در جامعه و تاثیری که مجددا به شکل بازخورد روی شرایط جامعه خواهد داشت، وجود دارد.
این استاد دانشگاه در خصوص سایر عوامل تشدیدکننده ناامیدی تصریح کرد: ناامیدی یا امید به آینده پدیده‌ای تحت تاثیر شرایط کلی جامعه است؛ یعنی عوامل مختلفی در کنار هم قرار می‌گیرند که یک جمعیت را امیدوار یا ناامید کنند. باید دید شرایط کلی برای جامعه ترسیم‌کننده تصویری روشن و امیدبخش است یا اتفاقاتی در جامعه می‌افتد که افراد را بیشتر ناامید می‌کند.
هرچقدر تصویر روشن‌تری نسبت به آینده ساخته شود، امیدواری نسبت به آینده بیشتر می‌شود
وی با اشاره به اینکه کاری که از طریق رسانه‌ها انجام می‌شود، در ساخت این تصویر از آینده به شدت سهیم است، ادامه داد: فضاسازی‌هایی که در حوزه رسانه‌ای در شبکه‌های مجازی انجام می‌شود، بسیار حائز اهمیت است که تا چه اندازه واقعیت‌های جامعه برساخت می‌شود. علاوه بر شرایطی که در حوزه اقتصادی یا سیاسی در کشور وجود دارد، برخی شرایط در جامعه توسط رسانه‌ها به شکل خاصی ساخته و منتشر می‌شود که به شدت می‌تواند روی ادراکات افراد از جامعه و در نهایت شکل‌گیری امیدواری یا ناامیدی روی آن‌ها تاثیرگذار باشد. به عنوان مثال شما نمی‌توانید وقتی شرایط اقتصادی با تورم سطح بالا وجود دارد، انتظار امیدواری افراد نسبت به شرایط اقتصادی آینده را داشته باشید چون افراد در حال ملاحظه روندی هستند که نشان‌دهنده این است که هیچ توقفی در این شرایط وجود ندارد و عملا این شرایط به همین شکل در حال وضع شدن است؛ بنابراین عملکردهایی که نشانگرهای کلان اقتصادی بیان می‌کند، مباحثی که در حوزه رسانه مطرح می‌شود و جریانات فکری که در جامعه در حال شکل‌گیری است، گسترش پیدا می‌کند و همه باهم تصویری از آینده را می‌سازند و عملا افراد با توجه به آن، ادراکشان از آینده شکل می‌گیرد و حس امیدواری یا ناامیدی در آن‌ها ایجاد می‌شود. هرچقدر تصویر روشن‌تر و بهتری نسبت به آینده ساخته شود، قطعا میزان امیدواری نسبت به آینده در حوزه‌های مختلف بیشتر خواهد شد.
اکبری در رابطه با تاثیرات فردی و اجتماعی ناامیدی افزود: بسیاری از متغیرها و عملکردهایی که افراد دارند، بر ناامیدی تاثیرگذار است. یعنی توقع چندانی از فردی که ناامید است، نخواهیم داشت و او به شدت درگیر انواع آسیب‌ها و رفتارهای خاص خواهد شد؛ بنابراین تاثیر و ارتباط زیادی بین ناامیدی نسبت به آینده و عملکردهای نامطلوب اجتماعی افراد وجود دارد.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: نسل‌های جوان که عمدتا به دنبال تصویر خاصی از آینده هستند و نوعی آرمان‌گرایی دارند و آینده آن‌ها در حال ساخته شدن است، علی‌الظاهر بیشتر تحت تاثیر این فضا قرار می‌گیرند چون افرادی که سن بالاتری دارند، بسیاری از شرایط زندگی‌شان تثبیت شده است. در مورد جوانان نیز به دلیل اینکه آینده آن‌ها در حال ساخته شدن است، ناامیدی در ایشان بیشتر بروز دارد. جوانان آرمان‌گرا هستند و جامعه خود را با دیگر جوامع مقایسه می‌کنند. همه این‌ها باعث می‌شود نسل جوان بیشتر احساس ناامیدی را داشته باشند و عملا این احساس ناامیدی در نسل جوان می‌تواند پیامدهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بیشتری به همراه داشته باشد.
وی ادامه داد: نگاهی که آن‌ها نسبت به آینده دارند، به این دلیل است که آینده آن‌ها در حال ساخته شدن است. برای نسل جوان که کاملا درگیر آینده هستند، خیلی مهم است که در جامعه چه شرایطی وجود دارد و در حقیقت این شرایط برای آن‌ها چه آینده‌ای خواهد ساخت.
اکبری در خصوص ارتباط ناامیدی با سرمایه اجتماعی گفت: امید یکی از زیرمجموعه‌های سرمایه اجتماعی در یک کشور است. وقتی ما در سطح میانی و در سطح کلان سرمایه اجتماعی را مورد بررسی قرار می‌دهیم، یکی از مولفه‌های تشکیل‌دهنده سرمایه اجتماعی در یک جامعه امید به آینده است؛ یعنی اینکه افراد یک جامعه در سطح میانی و کلان چه امیدی نسبت به عملکردهای نهادی یا عملکردهای کلان در جامعه دارند. این سطح امیدواری روی میزان سرمایه اجتماعی که نهادها و کلیات جامعه دارد، تاثیرگذار است؛ بنابراین از نظر من امید به آینده یکی از مولفه‌های تاثیرگذار در سرمایه اجتماعی در یک کشور است و عملا جزء سازنده بسیار مهم سرمایه اجتماعی در یک کشور محسوب می‌شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه نهادهای حاکمیتی باید بتوانند تصویر روشنی از آینده نشان دهند، افزود: تثبیت شرایط و جلوگیری از فرسایش بیشتر سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی در جامعه و از طرف دیگر ارائه مواردی که بتواند به مرور تصویر روشن‌تری از آینده در ذهن افراد ایجاد کند، به شدت موثر است؛ یعنی هر اقدامی که تصویر روشن و بهتری از آینده بسازد، می‌تواند موثر باشد. ما نمی‌توانیم راهکار خاصی برای افزایش امیدواری پیشنهاد دهیم چون مجموعه‌ای از عملکردها باعث ایجاد احساس ناامیدی می‌شود؛ بنابراین باید مجموعه‌ای از عملکردها در حوزه‌های مختلف ایجاد شود تا افراد نسبت به آینده جامعه در بخش‌های مختلف و نسبت به آینده شرایط زندگی خود امیدوار شوند.
وی با اشاره به اینکه نهادهای حاکمیتی نسبت به خانواده‌ها نقش بیشتری در ایجاد امید و ناامیدی دارند، افزود: چون خانواده‌ها هم جزئی از جامعه‌ای هستند که احساس ناامیدی در آن‌ها وجود دارد، عملا وقتی در شرایط سختی باشند، نمی‌توانند به دیگران امید بدهند. هرچند خانواده‌ها می‌توانند به عنوان یک حمایتگر اجتماعی به ویژه در جوانان بتوانند عمل کنند و به نوعی یک پشتوانه برای آن‌ها باشند، این موضوع می‌تواند تا اندازه‌ای بر شرایط فردی موثر باشد اما در کلیت جامعه خانواده‌ها خیلی نمی‌توانند نقش پررنگی در امیدآفرینی داشته باشند.
اکبری ابراز عقیده کرد: وقتی شرایط ناامیدی در جامعه گسترش پیدا کند، عملا نمی‌توان افراد را نصیحت یا موعظه کرد که امیدوار باشند؛ باید شرایط به شکل عینی تغیر پیدا کند؛ بهبودهای خاصی حاصل شود تا شرایط بهتر شود. به نظر من شرایط کلی جامعه است که بیشترین تاثیر را در شکل‌گیری امیدواری یا ناامیدی می‌گذارد.
انتهای پیام
نظرات