معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان گفت: رواناب‌ها و سیلاب‌های اخیر حاصل بارندگی‌های روزهای گذشته بوده و سبب رسیدن آب به تالاب بین‌المللی گاوخونی شده است.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون)، محمود چیتیان، اظهار کرد: در پی افزایش خروجی سد زاینده‌رود برای تخصیص آب برای آبیاری کشت کشاورزان و پس از آن بارش‌های گسترده در منطقه، رواناب‌های متعددی در منطقه ایجاد شد که توانست بخشی از تالاب را تَر کند. میزان آب وارد شده به تالاب هنوز محاسبه نشده است، اما مقدار آن حدود چهار میلیون مترمکعب برآورد می‌شود.
تالاب بین‌المللی گاوخونی واقع در شرق اصفهان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین تالاب‌های ایران شناخته می‌شود. این تالاب به وسعت ۴۷۶ کیلومتر مربع، در ۱۶۷ کیلومتری جنوب شرق اصفهان و در کنار شهر ورزنه قرار دارد.
حقابه‌ای نداده‌اند
اما فرماندار ورزنه با تکذیب سخنان معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان به ایسنا گفت: این حجم آبی که اعلام شده به تالاب نرسیده است و تالاب یکی دو درصد همیشه زهاب رودخانه می‌رفته و این سیلاب در حد یک روز و آن هم در حد چند متر جاری شد و هیچ حقابه‌ای ندادند.
رضا رحیمی افزود: امسال بارندگی‌های بسیار خوبی در بالادست داشتیم، سیلابی از طرف رودخانه شور در زاینده‌رود حرکت کرد که مقدار کمی از آن به تالاب گاوخونی رسید. نمی‌دانم آماری که مهندس چیت چیان اعلام کرده از کجاست، اما واقعیت‌های میدانی نشان نمی‌دهد و همان‌طور که به‌صورت هوایی تصویربرداری کردید در حال حاضر ۲ تا ۳ درصد از تالاب فقط آب دارد آن هم زهابی است که در طول سال به مقدار بسیار کمی در رودخانه زاینده‌رود جاری است و به تالاب می‌رود.
وی ادامه داد: سیلاب به مدت یک روز و به مقدار خیلی کم در تالاب جاری شد، درحالی که به تالاب گاوخونی باید حقابه تخصیص دهند. با توجه به چند سال خشکسالی و عدم تخصیص حقابه تالاب، اگر ریزگردهایی که در تالاب در اثر فلزات سنگین مجتمع‌های صنعتی در تالاب رسوب کرده، به‌صورت ریزگرد منتشر شود زندگی در این منطقه و حتی شهرستان‌های هم‌جوار تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و سلامت مردم به خطر می‌افتد به همین دلیل باید هرچه زودتر تصمیم عاجل گرفته شود و حقابه تالاب تخصیص یابد.
برای فصل بهار حقابه گاوخونی لحاظ شود
فرماندار ورزنه تصریح کرد: با توجه به اینکه بارش‌ها به‌صورت برف بوده و هنوز پشت سد آورد این بارش‌ها خودش را نشان نداده، فعلاً برای کشت پاییزه دوم استاندار اصفهان تصمیم به رهاسازی آب گرفت. انتظار داریم در فصل بهار که هم برف آب می‌شود و هم بارندگی و آورد خوبی پشت سد می‌آید حقابه تالاب گاوخونی دیده شود در بهار در یکی دو مرحله ۱۷۶ میلیون متر مکعب حقابه تالاب رهاسازی شده و کام تالاب تر شود.
رحیمی ادامه داد: با توجه به اینکه تالاب بین‌المللی گاوخونی در کنوانسیون رامسر و شهر ورزنه هم به‌صورت شهر تالابی قید شده حتماً باید از این زیست بوم محافظت کنیم. اگر حقابه به همین منوال داده نشود دچار مشکلات جدی خواهیم شد و باید به این نتیجه برسیم اگر می‌خواهیم کنار تالاب زندگی ادامه یابد حقابه تالاب در کنار آب شرب و کشاورزی دیده شود.
وی افزود: از صبوری و همراهی کشاورزان با وجود مشکلات معیشتی که داشتند سپاسگزاریم. سرانجام در کشت پاییزه دوم در بهمن‌ماه حقابه‌ای برای کشاورزان رهاسازی شد که انتظار داریم وزارت نیرو و آب منطقه‌ای این آب را زمان خودش رهاسازی کنند تا به درد کشاورز بخورد، اما اگر این آب زودتر رهاسازی شده بود شاید می‌توانستیم کشت بهتری داشته باشیم و از برکات بارندگی‌های اخیر بهتر استفاده کنیم.
بی‌تدبیری برخی مسئولان عامل وضعیت امروز گاوخونی است
همچنین امام جمعه ورزنه به ایسنا گفت: در نتیجه بارندگی‌هایی که امسال داشتیم کشاورزان توانستند از این آب استفاده کنند، اما حقابه‌ای که از قدیم حق مردم منطقه بوده به دلایلی به نقاط دیگر فرستاده شد. بی‌تدبیری‌هایی که برخی مسئولان در گذشته داشتند این مردم را دچار مشکلات عدیده‌ای کرد.
حجت‌الاسلام محمد شیاسی با بیان اینکه در ورزنه از صنعت خبری نیست و شغل بیشتر مردم کشاورزی است، افزود: بدون آب زندگی مردم این منطقه مختل است و با مشکلات زیادی روبرو هستند. معیشت مردم به کشاورزی گره خورده و نیاز به آب دارند. موضوع دیگر تالابی است که چند سالی می‌شود خشک است و مشکلات زیادی به وجود آورده و از نظر محیط زیست اگر تالاب خشک باشد برای کل استان مشکلات زیادی به دنبال دارد، بنابراین می‌طلبد مسئولان تدبیری بیندیشند تا آب همیشه در زاینده‌رود جاری باشد تا تالاب خشک نشود.
وی ادامه داد: اکنون که آب تخصیص یافته چند مرتبه باید آب رهاسازی شود تا کشت به ثمر برسد در غیر این صورت کشاورزان دچار خسارت می‌شوند. بخش بن رود در سال ۱۳۷۳ به مرکزیت شهر ورزنه افتتاح شد و در ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان واقع‌شده است، بنابراین از نظر جغرافیایی در آخر این بخش قرار داریم در نتیجه آبی هم که تخصیص می‌یابد به درستی به ما نمی‌رسد و به ناحق حق مردم از بین می‌رود. این گله را همیشه داشته‌ایم و در آینده باید با تدبیری پلیسِ آب وجود داشته باشد تا از آن حراست کنند.
سه دهه است حقابه گاوخونی را نداده‌اند
سعید حیدری‌زاد، رئیس شورای اسلامی شهر ورزنه نیز در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: با وجودی که تالاب گاوخونی ثبت جهانی شده، اما این تالاب خشک است که این خشکی شرایط بدی برای اکوسیستم منطقه به وجود آورده و آن را به هم ریخته است. نزدیک به ۳۰ سال است حقابه تالاب را نداده‌اند و حقابه تالاب باید محقق شود چون محیط زیست را تحت شعاع قرار داده است.
وی افزود: آبی که اکنون وجود دارد مربوط به سیلاب‌های حاشیه زاینده‌رود یا زایش‌های زاینده‌رود بوده و حقابه‌ای تخصیص پیدا نکرده است که دوستداران محیط زیست از نزدیک باید این وضعیت را ببینند. باتوجه به بارش‌ها و شرایط جوی خوبی که امسال داشتیم امیدواریم حقابه تالاب محقق و شاهد رونق تالاب بین‌المللی گاوخونی باشیم، چراکه عدم تخصیص حقابه باعث می‌شود تالاب خشک شود جدا از اینکه می‌تواند منافعی داشته باشد، خشکی آن ضرر و زیان زیادی برای اصفهان و مناطق هم‌جوار دارد.
رئیس شورای اسلامی شهر ورزنه تصریح کرد: کارشناسان اعلام می‌کنند اگر این تالاب خشک بیدار شود، ریزگردهای آن بر اثر وزش بادهای موسمی شروع به پراکنده شدن می‌کند و به اصفهان یا استان‌های هم‌جوار منتقل می‌شود که در این صورت شاهد بیماری‌های صعب‌العلاج خواهیم بود.
اراده‌ای برای احیای گاوخونی وجود ندارد
حیدری‌زاد با بیان اینکه جای تأسف دارد مسئولان به فکر این مسئله حیاتی نیستند، گفت: حقابه در طومار شیخ بهایی مشخص شده، نباید این تفکر امروز وجود داشته باشد که در بالادست به هر اندازه بخواهند می‌توانند آب برداشت کنند. هنوز این اراده وجود ندارد که تالاب احیا شود و تا این اراده وجود نداشته باشد اتفاقی نخواهد افتاد. رودخانه زاینده‌رود زایش‌های آبی داشته و اگر حقابه کشاورزان محقق شود و آب به زمین‌های کشاورزی برسد و این آب بر اثر زهاب به تالاب برسد هیچ مشکلی ندارد.
وی افزود: اما امروز پساب فاضلاب به تالاب می‌رسد که خودش تبعات بدی دارد چراکه در مسیر زاینده‌رود روستاها و شهرها پساب فاضلاب را به زاینده‌رود می‌ریزند که به مرور زمان تالاب را نابود می‌کند. امروز هیچ پرنده و موجود زنده‌ای در این تالاب نیست، چراکه به جای آب، فاضلاب به تالاب گاوخونی هدایت شده است.
فقط با رودخانه تالاب سیراب می‌شود
همچنین رضا خلیلی ورزنه، کارشناس محیط زیست و رئیس انجمن دوستداران میراث طبیعی ورزنه گفت: با توجه به بارندگی‌های اواخر بهمن‌ماه سال جاری مقداری سیلاب به تالاب گاوخونی رسید که به قول معروف تالاب لب تر کرد و نمی‌توان آن را حقابه تلقی کرد. از سال ۱۳۸۵ تاکنون حقابه‌ای که مربوط به گاوخونی بوده به آن تعلق نگرفته است، اما حداقل بستر رودخانه زاینده‌رود شسته شد و از محل اژیه تا ورزنه پساب‌ها و فاضلاب‌هایی که مانده بود را با خودش برد و وضعیت مطلوب‌تر شد.
وی افزود: با هر دستی با طبیعت برخورد کنیم با همان دست بر می‌گردد. فاضلاب به تالاب دادیم که فعلاً بارش‌ها کف این رودخانه را شست، اما باید منتظر باشیم در طوفان‌های گرد و غبار به ما پس داده شود، چراکه قانون عمل و عکس‌العمل حاکم است. اولویت دوم پس از تأمین آب شرب، محیط زیست است. ۱۷۶ میلیون متر مکعب حقابه گاوخونی در نظر گرفته شده، اما بیش از ۹۵ درصد تالاب خشک است. با اینکه امسال رطوبت و بارندگی بهتر بود، اما کافی نیست و این موارد حقابه تلقی نمی‌شود و همچنان منتظر رسیدن حقابه گاوخونی و سیر شدن کام گاوخونی هستیم.
این کارشناس محیط زیست و رئیس انجمن دوستداران میراث طبیعی ورزنه، ادامه داد: ۴ روز فاصله اصفهان تا گاوخونی را آب زاینده‌رود طی کرد به خصوص بالاتر از اژیه رودخانه کاملاً خشک و خالی بود و تا سرازیر شدن آب به تالاب زمان زیادی طول کشید. اگر فاضلاب‌های صنعتی عناصر کادمیوم و سرب که وزن کمی دارند با ذرات میکرونی رُس قاطی و ریزگرد سمی تولید کنند می‌تواند خطرناک باشد و تا زمانی که گاوخونی در اثر بارندگی یا سیلاب مرطوب است خطری ندارد، اما اگر کاملاً خشک شود خطرناک است. هرچند نیزار تالاب به عنوان یک فیلتر طبیعی بسیاری از آلایندگی‌ها به خصوص شوری را کم می‌کند اما کافی نیست و ممکن است روزی به خود ما برگردد.
خلیلی ورزنه تصریح کرد: فقط با رودخانه تالاب سیراب می‌شود و باران‌ها ممکن است یکی دو روز باشد و با اولین وزش باد تبخیر و تمام شود، چون گاوخونی ۴۷ هزار هکتار وسعت دارد و عمق آن شاید نیم متر بیشتر نیست. حالا صاف دارد آب پخش می‌شود و با نسیمی خشک می‌شود. آبرسانی به گاوخونی کار سختی است و اینکه هیچ کشتی در رودخانه نشود پایش رودخانه را سخت می‌کند و محیط زیست می‌گوید وظیفه ما نیست، وظیفه وزارت نیرو و آب منطقه‌ای است که آن هم یا نیرو ندارد یا نمی‌خواهد با مردم درگیر شود.
وی افزود: بنابراین حتی در بهترین حالت اگر حقابه‌ای تخصیص یابد، پایش این آب و رساندن آن به گاوخونی سخت است، چون معیشت مردم به خطر افتاده و این باور را هنوز ندارند که گاوخونی در زندگی آنها تأثیرگذار است. راهکار این است که مثل یک موجود زنده تالاب را در نظر بگیریم. گفته می‌شود گاوخونی، بیواندیکاتور(ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ) حوضه آبریز زاینده‌رود است، یعنی شاخص زیستی است که حالش خوب نیست و مثل انگشت پا عفونت کرده است و اگر درمان نشود امکان دارد به پا و زانو برسد و زمانی کل بدن را عفونی کند. این تالاب دارد فریاد می‌زند حال من خوب نیست و اگر به فریاد آن نرسیم می‌تواند خسارت جبران‌ناپذیری داشته باشد.
حسین اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان چندی پیش به ایسنا گفت: تلاش می‌شود از طریق احیای زاینده‌رود و پایداری جریان آب در زاینده‌رود، تالاب گاوخونی هم احیا شود.
وی طرح جامع احیای زاینده‌رود که در دست تهیه است را راهکار اصلی برای نجات تالاب گاوخونی دانست و گفت: اگر این طرح در ستاد هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور به تصویب برسد، طرح و سندی است که بر اساس آن بودجه‌هایی که دستگاه‌های مختلف نیاز دارند احصا و اقداماتی برای پایداری جریان زاینده‌رود و نجات و احیای تالاب گاوخونی شروع می‌شود.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان، خاطرنشان کرد: در تلاش هستیم هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف در استان به وجود آید و طرح جامع احیای زاینده‌رود هر چه زودتر کلید بخورد و به ستاد هماهنگی مدیریت تالاب‌های کشور ارجاع شود، چراکه تصویب این طرح نقشه راهی است که بر اساس مدل مشخص و طی یک بازه زمانی می‌توان در جهت حفظ و احیای تالاب گاوخونی تلاش کرد.
انتهای پیام
نظرات