هادی وکیلی در جلسه گفت‌وگویی که ۲۶ بهمن‌ماه با موضوع بعثت پیامبر(ص) در دانشکده داروسازی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد اظهار کرد: در ۴۰ سالگی و پس از نزول وحی پیامبر اکرم(ص) به مدت ۲۳ سال واسطه وحی خدا به انسان‌ها شد. ما به عنوان مسلمان نیز باید نسبت به ابعاد مساله آگاه باشیم، زیرا میان معرفت نظری و کارکرد عملی نسبتی وجود دارد.
وی‌افزود: واژه مبعث، بعث و بعثت به معنای حرکت و انگیزه‌ای برای حرکت و تغییر است. بعثت یعنی کسی از سوی خدا به میدان می‌آید و حرکتی ایجاد می‌کندو این حرکت اگر انبیاء نباشند رخ نمی‌دهد. برای بشر مهم است که حرکت کند و تحولی در زندگی‌اش ایجاد شود و این هم کار انبیاء است. بعث نیز معادل عربی حرکت و تحرکی در راستای به هم ریختن اوضاع کنونی برای ایجاد شرایطی بهتر است.
بشر نیازمند حرکت و تحول است
این پژوهشگر تاریخ بیان کرد: بشریت نیازمند حرکت جدی است و اکر این کار درست انجام شود بشر از آن استقبال می‌کند و انبیا نیز مبعوث شدند تا بزرگترین طرح زندگی را برای بشر بیاورند.
وی عنوان کرد: جاری شدن وحی نشانه مبعوث شدن است و بعد بعثت مبنا بر اینکه نبی است یا رسول وظایفی دارد. نبی از خبر می‌آید و به کسی اطلاق می‌شود که خبری از منبع وحی دریافت می‌کند و رسول کسی است که موظف است پیام را در قلمرویی که برایش معین شده پخش کند.
وکیلی با اشاره به اینکه نزول وحی به ۳ روش صورت می‌گیرد گفت: این ۳ روش در آیات ۵۱ و ۵۲ سوره شوری آمده است. هیچ راهی جز جاری شدن وحی برای صحبت کردن خداوند با انسان نیست و این در کتب عهد عتیق نیز بیان شده است. اولین مسیر وحی این است که کلام خدا مستقیم به قلب فرد برسد، دومین شیوه نزول وحی از طریق ابزار دیگر است و سومین شیوه فرستادن فرشته وحی برای ابلاغ وحی است. پیامبر خاتم نیز از هر سه روش وحی را دریافت کرد.
بعثت به اراده خداوند رخ می‌دهد نه فرد
وی تصریح کرد: در بحث وحی و بعثت امر یک طرفه است به این معنا که با اراده خداوند وحی صورت می‌گیرد نه شخص؛ کسی نمی‌تواند اراده کند و مسیری را طی کند تا وحی دریافت کند. همه این‌ها به حکمت خداوند مربوط است و خوب است بشر به دنبال یافتن حکمت وقایع باشد.
این پژوهشگر تاریخ بیان کرد: یکی از حکمت‌هایی که در انتخاب رسول و پیامبر وجود دارد پیشینه فرد است. خداوند کسی را برمی‌گزیند که پیشینه‌اش متکی بر خلوص، زلالی، عبودیت محض و امین بودن باشد. خداوند امانت مهمی را به پیامبران سپرده است پس باید فرد امینی مبعوث شود.
امین بودن یکی از صفات مهم پیامبران است
وکیلی با بیان اینکه امین بودن همه پیامبران پیش از نبوتشان نیز پذیرفته شده است، گفت: پیامبر ۴۰ سال پیش از بعثت در جامعه‌ای بدهنجار زندگی می‌کند و در این مدت چنان رفتار می‌کند که مردم او را امین و صادق می‌دانند. لقب امین را عرب جاهلی به پیامبر(ص) داده است نه قرآن.
وی با اشاره به اینکه اگر مشخص شود کسی امین نیست نبوت او منتفی است، عنوان کرد: پیشینه صداقت، امانتداری و پاکی پیامبر(ص) عاملی می‌شود که عده بسیاری دین اسلام را بپذیرند. زمانی که پیامبر(ص) قصد علنی کردن دعوت را داشت ابتدا از مردم پرسید که آیا از ایشان دروغش شنیدند یا نه که همه صداقت او را تایید کردند.
این پژوهشگر تاریخ افزود: زمانی که وحی بر حضرت محمد(ص) نازل شد برای خودش روشن و یقین‌آور بود و زمانی که پیامبر(ص) مبعوث شدند فقط یک شاهد حضور داشت و او هم علی ابن ابی‌طالب بود. بعد از یقین به وحی زمان ابلاغ وحی به بشریت است و پیامبر(ص) مامور شد تا به بشر بگوید خدا را بپرستید و بت‌ها را نپرستید. بت فقط به معنای مجسمه نیست و گاهی نفس انسان بت او می‌شود. بشر در مواجهه با این پیام ابزاری برای سنجش آن دارد که اولین آن فطرت بشر است. یعنی سخن پیامبر(ص) بر جان انسان مینشیند.
عقل موید وحی است
وکیلی گفت: خداوند برای انسان فطرتی آفریده و مبتنی بر آن فطرت پیامبرانی مبعوث کرده است. پیامبران دروغین از کلمات و سخنانشان مشخص می‌شوند و از سویی صدای توحید نیز در همه عالم وجود دارد.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از ابزاری که انسان در مواجهه با وحی دارد عقل است که موید وحی است، تصریح کرد: تنها متن مقدس تحریف نشده قرآن است که بارها انسان را به عقل ارجاع می‌دهد. باور ما مسلمانان خلاف مسیحیان فعلی این است که هر چیزی که عقل تایید می‌کند مورد تایید شرع است و هر چه شرع تایید می‌کند عقلانی است.
مفاهیم قرآن ضدعقلی نیست
این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: علمی که در عالم امروز وجود دارد یا عقلی، ضدعقلی یا فراعقلی است که هر چه در قرآن آمده ضدعقلی نیست. بخشی گفته‌های قرآن فراعقلی است و از حکمت ما خارج است. انواع ابزارهای معرفتی نیز در دسترس انسان است و هر کدام قلمرویی دارد و تا جایی قادر به پیشروی است.
وکیلی بیان کرد: عقل به بخش بزرگی از سوالات ما پاسخ می‌دهد اما بخشی را نمی‌تواند پاسخ دهد. برخی از مسائل نادیدنی است که با ادله‌ای می‌پذیریم وجود دارند. عقل به تنهایی پاسخگو نیست و باید از منابع معرفتی کمک گرفت. وحی پاسخ‌هایی را که عقل در آن محدودیت دارد به ما می‌دهد.
وی در خصوص معجزات اظهار کرد: در قرآن به معجزه بینه گفته می‌شود که به معنای روشن‌کننده است. هر چند وحی فطری و عقلانی برای استحکام بخشیدن به ایمان کسانی است که شک دارند و بر آن اساس خداوند معجزاتی را به پیامبران داده است.
این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: پیامبران کار خود را با معجزه پیش نمی‌برند بلکه معجزه راهی برای استحکام قلب‌ها است. معجزه در معنا به امری گفته می‌شود که بشر از آوردن امر مشابه‌ش عاجز است.
وکیلی تصریح کرد: پیامبر(ص) در بدترین محیط و شرایط دینش را عرضه می‌کند. حال سوال این است که آیا ایشان موفق بودند؟ آیا در ارزیابی تاریخی حضرت محمد(ص) شکست خوردند یا پیروز شدند؟ ارزیابی بدبینامه می‌گوید شکست خوردند چون پس از رحلت پیامبر(ص) مسیر منحرف شد و خلفای ظالم و فاسد روی کار آمدند و در حال حاضر نیز وضعیت مسلمانان در دنیا خوب نیست. این نوع ارزیابی سلبی و انکاری است.
وی با بیان اینکه این‌گونه نتیجه‌گیری منصفانه نیست، افزود: در مرور کارکرد تاریخی و تعریف مفهوم کامیابی یا ناکامی خطا رخ داده است. ارزیابی از کامرانی مبنی بر هدف هر پروژه است. هدف پیامبر(ص) این بوده که پیام هدایت را برساند نه اینکه همه به اجبار مسلمان شوند و بشر به هر اندازه که می‌شود رشد کند. در این مسیر افرادی مانند حضرت علی(ع)، ابوذر، سلمان و... تربیت شدند.
انبیاء بشر را از عصر خرافه به عصر خرد بردند
این پژوهشگر تاریخ اضافه کرد: در صورتی که از این دیدگاه به ماجرا نگاه کنیم ارزیابی تغییر می‌کند. در حال حاضر اسلام در جهان وجود دارد و مسلمانان بسیاری در جهان هستند. از سویی کل بشر رشد کرده و تغییرات چشمگیری ایجاد شده است. یکی از اندیشمندان خارجی معتقد است انبیا بشر را از عصر خرافه به عصر خرد برده و عامل رشد بشر شدند. در واقع انبیا بهترین راهکار را برای زندگی بشریت عرضه کردند و قرار نیست تمام بشر مومن واقعی شوند. خداوند به بشر اختیار داده است و انسان با عقل و آگاهی خویش آموزه‌های الهی را می‌پذیرد یا نه. قرار نیست همه هدایت شوند و در مسیر زندگی افراد نفس اماره و شیطان نیز موثر است.
وکیلی با تاکید بر اینکه که قرار نبوده است همه بشریت مسلمان شوند، عنوان کرد: برترین انسان‌های تاریخ مسلمان هستند و این بزرگان محصول آموزه‌های پیامبر(ص) هستند. پس نمی‌توان گفت ایشان در ماموریتشان ناکام ماندند. در تاریخ تمدن اسلامی بیشترین دانشمندان را دارد. دین اسلام برای امروز نیز حرف دارد و با فطرت، معنویت و عقل هر دو دنیا را همراه با هم به انسان می‌دهد.
انتهای پیام
نظرات