وجود خانه‌های گاه‌گلی که در برابر باران‌هایی که قدیم ترها بیشتر هم می‌بارید، مقاومت چندانی نداشته و همواره نمور بودند ازطرفی جوندگانی همچون موش نیز به راحتی دیوار خانه را سوراخ و وارد خانه و انبارها شده و چه بسا آذوقه‌ گندم یا جو یک ساله مردم در معرض خطر بود، از همین رو نگهداری گندم ، جو ، برنج و...در گذشته‌های نه‌چندان دور کارسختی بود.

به هر روی  در آن دوران و شرایط سخت که نیاز به نگهداری گندم و جو برای مصرف سالیانه خانواده و پخت نان در تنورهای قدیمی و یا آذوقه جوی دام‌ها وجود داشت می بایست دنبال راه چاره‌ای اساسی برای نگهداری آذوقه سالیانه خود بود.

با تدبیر و درایت مردمان کویر، ساخت کندوهایی از جنس گل سفال، راهگشا و چاره ساز این مشکل بود و ساخت کندوهایی با ارتفاع تقریبا دو متر یا کمی بیشتر به خانواده در نگهداری گندم وجو کمک می‌کرد، کندوهایی که امروز کمتر از آن‌ها نشانی هست.

مردم سخت‌کوش روستای بکران، از جمله مردمانی هستند که در گذشته به فراوانی از این کندوها استفاده می‌کردند. اگرچه امروزه اثری از آن کندوها باقی نمانده اما در حال حاضر تنها یکی-دو کندوی قدیمی از آن نسل در این روستا به یادگار مانده است .

 قربان پورصالح صاحب این کندو در این باره در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: این کندو حدود هفت-هشت دهه پیش از این به دست پدر مرحومش ساخته شده است.

این کشاورز بکرانی در خصوص ساخت اینگونه کندوها گفت: در گذشته و حدود هفتاد –هشتاد سال پیش از این پدر مرحومم با استفاده از گل مخصوص به کار ساخت این کندوها مشغول بود.

وی با بیان اینکه کندوهای زیادی به دست ایشان ساخته شده افزود: طریقه ساخت این کندوها به این ترتیب بود که ابتدا به صورت پالانه‌ای و لایه لایه، گل را آماده کرده و با طرز خاصی آن را به حالت دیوار لوله‌ای می‌پیچیدند.

پورصالح افزود: در ادامه چند لایه که ساخته و خشک می‌شد آنها را روی هم گذاشته و با یک نوع گل مخصوص که حالت چسبندگی بالایی داشت درزهای لایه ها و پالانه‌ها را به هم می‌آوردند.

وی با بیان اینکه برای کندو هم یک درب در بالا برای ریختن گندم و یک سوراخ یا درب کوچک در بخش تحتانی کندوها برای برداشت گندم تعبیه می‌شد خاطرنشان کرد: این کندوها زمانی که خشک می‌شد به خاطر چسبندگی و مرغوبیت گلی که در ساخت آن به کار رفته بود مانع از ورود و نفوذ آب و یا دستبرد جوندگانی چون موش به آن می‌شد.

این کشاورز کهنسال بکرانی یادآوری کرد: این کندوها با سرد نگه‌داشتن گندم و جو مانع از خراب شدن آذوقه‌ها و از جمله گندم و جو و دیگر غلات می‌شد.

پورصالح گفت: معمولا پس از ریختن گندم از درب بالایی به داخل کندو، درب آن را با یک لایه نازک از گل می‌پوشاندند و گندم ذخیره‌شده در داخل کندو تا زمانی که نیاز به مصرف آن بود در همانجا می‌ماند. ضمن اینکه در موعد نیاز از دربی که در قسمت تحتانی کندو تعبیه شده بود گندم و یا جو به مقداری که نیاز بود برداشته و دوباره درب آن را می‌بستند.

وی داشتن یک سه پایه گلی را از دیگر ویژگی‌های این کندوها برشمرد و خاطرنشان کرد: کندوها معمولا دارای سه پایه بودند که این پایه‌ها سبب می‌شد کندو قدری از زمین بالاتر قرار گرفته و به این ترتیب از دسترس مور و حشراتی که ممکن بود در زمین به آن آسیب برساند، دور می‌ماند.

این کشاورز با بیان اینکه هر خانواده در گذشته معمولا یک کندو داشته اند افزود: در حقیقت هر خانواده در آن زمان به برکت این کندوها، یک سیلوی گندم کوچک در کنج منزل خود داشته است.

وی در پاسخ به پرسشی در خصوص گنجایش این کندوها گفت: این کندوها گنجایش بیش از ۶۰۰ کیلوگرم گندم که تقریبا آذوقه و نیاز سالانه یک خانوار است را دارند.

این کهسال بکرانی با بیان اینکه در گذشته نانوایی به شکل امروزی بوده افزود: در گذشته هر خانواده نان مورد نیاز خود را در منزل می پخت از همین رو نگهداری گندم و آرد و دورنگهداشتن آنها از حیوانات موزی و خطراتی مثل نم و رطوبت همواره یک جدی بوده که این کندوها دقیقا این مشکل را مرتفع می کرده اند.

وی با بیان اینکه درگذشته اکثر مردم روستا، دارای کندو بودند افزود: متاسفانه با راه افتادن نانوایی و ساخت وسائل مختلف برای انبار و نگهداری گندم و آرد استفاده از این کندوها کم کم به فراموشی سپرده شد و کندوها نیز به مرور از بین رفتند.

پورصالح با بیان اینکه در حال حاضر تنها دو کندو در بکران وجود دارد که هر دو از سازه های پدر مرحوم من هستند گفت: ما در حال حاضر هم از این دو کندو استفاده و گندم مورد نیاز برای پخت برخی غذاهای محلی و...را در این کندوها نگهداری و ذخیره می کنیم.

وی در پاسخ به پرسشی در خصوص نگهداری و جابجایی این کندوها، گفت: خوشبختانه این کندوها به گونه ای ساخته شدند که برای جابجایی آنها می توان آنها را تکه تکه کرد و در محل جدید دوباره تکه ها و لایه ها را روی هم گذاشت و درزهای آنها را با گلی خاص پر و به اصلاح ما بکرانی ها درزها را کور کرد.

حسین رنجبر عضو شورای روستای بکران و از معلمان این روستا نیز ، کندوهای خانواده پورصالح را آخرین بازمانده های این کدوهای سفالین دانست و گفت: قدیم ترها اکثر خانواده های بکرانی این کندوها را داشته و گندوم و غلات مورد نیاز قوت خود را در آنها نگهداری می کردند.

وی با بیان اینکه این کندوها با از بین رفتن کاربردشان به مرور از بین رفتند افزود: در گذشته کسانی در روستا به ساخت این کندوها می پرداختند اما امروزه دیگر کسی که بتواند چنین کندوهایی بسازد متاسفانه وجود ندارد.

وی به وجوه مشترک در ساخت تنور و کندوهای ذخیره غلات اشاره و خاطرشان کرد: در ساخت تنورهای محلی نیز از شیوه های مشابه ساخت کندو استفاده می شود چرا که هر تنور یز مثل کندوها از چند "دا" یا ردیف ساخته می شود لذا اگر اراده ای برای احیای این کندوها باشد شاید بتوان از طریق استادکاران تنورهای محلی به ساخت دوباره این کندوها نیز پرداخت.

وی با بیان اینکه این کندوها از یک نوع خاک خاص ساخته می شوند افزود: در ساخت کندو از یک نوع گل خاص استفاده می شود که خاک مورد نیاز آن نیز در منطقه وجود داشته است.

به هر روی "کندوهای ذخیره گندم" تنها سازه های سفالین و یا صنایع دستی مردمان هنرمند این دیار نیست که در گذر از زندگی سنتی به دوران مدرنیته، گرد فراموشی بر چهره آن نشسته است بلکه کم نیستند صنایع دستی و سازه های هنرمندانه ای که با گذر زمان در لای چرخ های زندگی ماشین زده امروز جا مانده اند، سازه های فراموش شده ای که هر کدام تاریخ و خاطره ای از گذشته های دور با خود دارند خاطره هایی که اگر گرد فراموشی از چهره آنها زدوده شود چه بسا بتوانند این بار از زاویه ای دیگر زیبایی های پنهان خود را به مردمان این دوره نشان دهند.
انتهای پیام