به گزارش ایسنا، دکتر حمیدرضا خانکه، رئیس مرکز تحقیقات و مدیر گروه آموزشی سلامت در حوادث و بلایا در وبینار «اجتماعی شدن علم و دسترسی آزاد به علم » که به صورت حضوری و آنلاین برگزار شد، اظهار کرد: open science یا علم باز، دانش در دسترس و شفافی است که از طریق شبکه‌های تعاملی به اشتراک گذاشته می‌شود و توسعه می‌یابد و در قرن ۱۶ و ۱۷ این موضوع آغاز شد و قبل از آن علم در اختیار گروه‌های خاصی بود.

وی افزود: علم باز (open science) جنبش در دسترس قرار دادن تحقیقات علمی، انتشارات، داده‌ها و نرم‌افزارها و ترویج تحقیقات علمی میان تمام سطوح پرسشگران جامعه در سطح ابتدایی یا حرفه‌ای و باز بودن دروازه‌های علم به روی همگان است.

مدیر مرکز تحقیقات سلامت در حوادث و بلایای دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، گفت: open science شامل شیوه‌هایی مانند انتشار پژوهش باز، مبارزه برای دسترسی آزاد و تشویق دانشمندان به عمل بازکردن یادداشت‌های علمی خود و به‌طور کلی آسان‌ترسازی انتشار و ارتباطات دانشی و علمی است.

وی افزود: با اجتماعی شدن علم و دسترسی آزاد به علم، می‌توان مردم را در تولید دانش سهیم کرد، در حال حاضر مردم در تولید دانش، سهمی ندارند یا تحقیقات در زمان طلایی و مناسب خودش به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد، در کشورهای توسعه‌یافته دیواری بین دانشگاه و جامعه نیست، ما نیز باید زبان علم را برای جامعه ساده بیان کنیم.

دکتر خانکه اظهار کرد: در اجتماعی‌شدن علم و دسترسی آزاد به علم، باید به این سوال‌ها که علم و یافته‌های علمی به چه میزان قابل اعتمادند؟، به چه میزان تکرار پذیر با نتایج مشابه است؟، میزان سهم و مشارکت مردم در تولید علم به چه اندازه‌ای است؟، میزان دسترسی آزاد به داده‌ها چقدر است؟، دسترسی به محصولات علمی با منابع ملی به چه میزان است؟، شفافیت در جریان تحقیق به چه میزان است؟، دسترسی رایگان به آموزش تحقیق رایگان چه میزان است؟، میزان نظارت اخلاقی بر نتایج که منجر به افزایش شفافیت و اعتماد و کاربرد می‌شود، به چه میزان است؟، پاسخ داد.

وی، چهار فاکتور سیاست، اقتصاد، فلسفه و فرهنگ را از عوامل تاثیرگذار بر open science عنوان کرد و افزود: باید به سمتی برویم که بر مبنای دانش، سیاست‌گذاری کنیم.

دکتر خانکه در جمع دانشجویان دکترای سلامت در حوادث و بلایا، گفت: مشکلات پیچیده با روش‌های سنتی حل نمی‌شود و باید بدانیم علم و روش‌های علمی نیز به خودی خود معنا ندارد، بلکه باید علم در کنار فناوری و نوآوری بکار گرفته شود تا شاهد زندگی بهتر باشیم.

وی، در علم آزاد، به پنج مکتب در دسترس بودن همگانی ابزارها، اپلیکیشن‌ها و ... و در گام دوم به در دسترس بودن مردم و اینکه مردم باید مردم دانش باشند، اشاره کرد و افزود:  به معاونت تحقیقات دانشگاه پیشنهاد دادم که روزی را برای حضور مردم در دانشگاه در نظر بگیرند و در آن روز، زبان علم و نتایج تحقیقات و تولیدات، به زبان مردم مطرح شود.

دکتر خانکه اظهار کرد: در گام سوم، به این نکته که روش‌های شاخص تعیین علم چه باشد، می‌پردازیم، در گام چهارم، دموکراسی مطرح می‌شود که می‌گوید، مردم باید از یافته‌های علمی بهره مند شوند، در مورد کووید دیدیم تازه ترین نتایج علمی به اطلاع مردم رسید، هر چند که باید به زبان مردم باشد.

رئیس بورد تخصصی سلامت در حوادث و بلایا کشور، تصریح کرد: در گام بعدی، ایجاد تعاملات و شبکه‌سازی علم با تیمی از محققان و استادان است که باید با تشکیل تیم و تقسیم کار علم را ارائه کنیم، انتفاع از یافته‌های علمی حق همه انسان‌هاست و باید به واسطه علم، ارتقای کیفیت زندگی جامعه را شاهد باشیم و علم باید بر اساس تقاضای صحیح جامعه باشد و نیازهای صحیح، تقاضا شود.

وی گفت: علم به مردم آگاهی و بینش می‌دهد، یکی از گرفتاری‌هایی که با مردم داریم، این است که مطالبات آگاهانه ندارند، تقاضای واکسن دارند، اما تقاضای غربالگری تنبلی چشم ندارند. ضمن آنکه خدمات توانبخشی ما هم نباید گران و دور از دسترس باشد.

دکتر خانکه افزود: استقلال رای دانشگاه‌ها و اینکه دانشگاه با منابع عمومی ساخته شود، بدهکار جایی و تابع قوانین محدودکننده نباشد نیز از دیگر مصادیق علم باز است. خیریه‌های متفاوت داریم که کار ارزشمند ساخت مدارس، ساخت مساجد، ساخت درمانگاه و رسیدگی به معلولان را انجام می‌دهند که کار خیلی خوب و مایه مباهات است، اما چند خیریه داریم که دانشگاه و پژوهشکده بسازد یا پول برای تحقیقات مورد نیاز جامعه بدهد، چند خیریه داریم که پولی برای تحقیقات ژنتیک که موجب کاهش موالید بیمار و برخی معلولیت‌ها می‌شود، در نظر می‌گیرد یا چند خیریه پولی برای تولیدات توانبخشی هزینه می‌کند، آزادی دانشگاه، از مفاهیم بزرگ است و وجود هیات امنای دانشگاه از اتفاقات خوب در  استقلال دانشگاه‌هاست.

عضو دائم فرهنگستان علوم پزشکی کشور در ادامه به بررسی وضعیت علم در ایران و سایر کشورها پرداخت و گفت: در سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ میلادی، وضعیت دانشجویان تحصیلات تکمیلی رو به رشد بود و در کل جمعیت دانشجویی به دلیل نرخ جمعیت روند کاهشی داشت.

دکتر خانکه با مقایسه میزان تولیدات حوزه علوم پزشکی و سایر رشته‌های دانشگاهی گفت: باید تغییرات سیاستی حاصل شود که رشته‌های مهندسی و علوم انسانی جاذبه پیدا کنند تا در سال‌های بعدی شاهد افت این گروه‌ها نباشیم.

وی افزود: با افزایش مشارکت مردمی، علم سرعت انتشار بیشتری پیدا می‌کند و به هدف خود نزدیک می‌شود، با سخنرانی‌هایی که در فرهنگستان علوم پزشکی داشتم، چندین دانشجو علاقه‌مند شدند که رساله دکترای خود را در  مباحث open science انجام دهند و امیدواریم که بتوانیم چندین رساله به سمت اینکه چگونه می‌توان علم باز را در ایران رقم زد، ارائه کنیم.

بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی؛ پرسش و پاسخ دانشجویان دکترای سلامت در حوادث و بلایا، برخی از اعضای هیات علمی و شرکت کنندگان آنلاین با دکتر خانکه، پایان بخش این وبینار بود.

انتهای پیام