با دریافت این گزارش، خبرنگار ایسنا به روستاهای سینک، خرم‌آباد، مجدآباد و سعدآباد که در حدود ۳۵ کیلومتری بخش مرکزی ساوه و در دهستان طرازناهید قرار دارند، عازم شد تا به صورت میدانی موضوع را بررسی کند.

به بستر رودخانه که وارد می‌شوی ناگزیر به برداشتن گام‌های کوتاه و آهسته هستی نه به این خاطر که ممکن است که خیس بشوی یا روی سنگ های جلبک زده لیز بخوری، چرا که اینجا دیگر از آب خبری نیست خشک خشک است و با هر بار پا بر زمین گذاشتن علاوه بر اینکه تا بالاتر از مچ پا درخاک فرو می‌روی موجب برخاستن گردوغبار از بستر رودخانه‌ای می‌شوی که صدها روستانشین در مجاورت آن زندگی می‌کنند و مشغول به فعالیت دامداری، کشاورزی و پرورش ماهی هستند چه رسد به اینکه این گردوخاک با جولان کامیون و لودر بر سر مردم سراریز شود.

در واقع مشاهدات خبرنگار ایسنا حاکی از این بود که گردوغبار حاصل از برداشت شن و ماسه، مهمان ناخوانده جوامع روستایی این منطقه شده و علاوه بر تهدیدی که برای سلامت روستانشینان به شمار می‌رود موجب نشستن ذرات بر روی محصولات کشاورزی باغی و زراعی و نیز خانه‌های روستایی در این منطقه شده و آرامش و آسایش آنان را سلب کرده است.

آنچه در مشاهدات اولیه دیده شد اقدام غیرکارشناسانه‌ای است که توسط عده‌ای بهره‌بردار(قانونی یا غیرقانونی) موجب تخریب یکی از خوش اقلیم‌ترین مناطق روستایی ساوه به لحاظ دامپروری و کشاورزی شده و موجب شده تا اهالی روستا به سختی نفش کشیده و حتی نفس کم آورند.

در حال حاضر بستر خشک این رودخانه با کنده شدن درختچه‌های گز رشد کرده در نقاط مختلفش و برداشت شن و ماسه، به یکی از کانون‌های تولید گرد و غبار در این منطقه تبدیل شده و این مسئله به لحاظ زیست محیطی خطرات جبران ناپذیری برای زیست بوم و اکوسیستم منطقه به حساب آمده و علاوه بر مخاطرات زیست محیطی تهدیدی جدی برای سلامت عمومی مردم تلقی می‌شود، موضوعی که در گفت‌وگو با تنی چند از روستانشینان این منطقه با خبرنگار ایسنا، بدان تاکید شد.

لودرها به جان درختان گز افتاده اند/درآمدهای کلان از فروش منابع طبیعی!

"ولی‌اله فلاح" از ساکنین روستای خرم‌آباد در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: افزون بر سه سال است که عده‌ای اقدام به برداشت شن و ماسه از بستر مجاور این روستا کرده و درآمد کلانی را بابت فروش آن برای مصارف ساختمان‌سازی و نیز باغات پسته به جیب می‌زنند.

وی افزود: قطعه زمینی در روستای سعدآباد و خرم‌آباد با سند ملکی دارم که پنج اصله درختچه گز در آن وجود دارد و هر وقت تصمیم گرفتم که درختچه‌های گز زمین شخصی خودم را از زمین درآورم فرزندانم ممانعت کردند و گفتند که قطع اشجار علاوه بر اینکه جرم است ممنوعیت قانونی دارد، اما در این رودخانه سه سال است که با لودر به جان درختان گز افتاده‌اند و درختان را از ریشه درآورده اند تا بتوانند شن و ماسه برداشت کنند.

فلاح گفت: فعالیت این بهره‌برداران که گویا از شهرهای جعفریه و باقرآباد استان قم اقدام به برداشت شن و ماسه می‌کنند، موجب شده است که هر روز ابری از خاک در آسمان این روستاها پراکنده و وارد منازل مردم شود به گونه‌ای که نفس کشیدن برای روستائیان که اکثرا سالمند هستند سخت و دشوار شده است.

نامه نگاری های بی نتیجه و اعتراضات بی پاسخ!

وی بیان کرد: سزاوار نیست که اهالی این چهار روستا هر روز با گردوغبار دست و پنجه نرم کنند و مشکلات تنفسی برای آنها بوجود آید. چرا مسئولان رسیدگی نمی‌کنند. بارها نامه‌نگاری شده و اعتراضات خود را به مسئولان اعلام کردیم اما متاسفانه هیچ پیگیری صورت نگرفته و مسئولان حتی حاضر نیستند از نزدیک این وضعیت اسفبار را مشاهده کنند.

گزارش کتبی و تلفنی هم جواب نداد!

"رضا حسین‌خانلو" از دیگر اهالی این روستا نیز از ارسال نامه‌ای با امضای مردم خطاب به مسئولان خبر داد و گفت: متاسفانه روز به روز شاهد تخریب منابع طبیعی و رودخانه "وفرقان" توسط عده‌ای هستیم و با وجود اعلام گزارش کتبی و تلفنی هیچ رسیدگی نمی‌شود.

وی بیان کرد: تجمع اعتراضی خود را تا زمان متوقف شدن برداشت شن و ماسه ادامه خواهیم داد و از خبرگزاری ایسنا درخواست داریم صدای اعتراض ما را که آغشته به گردوغباری ناشی از برداشت شن و ماسه است به گوش مسئولان برساند و به آنها بگوید که مردم این منطقه به سختی نفس می‌کشند و سلامت آنان در خطر است.

او گفت: برابر قانون باید هرگونه فعالیت صنعتی و معدنی با رضایت اهالی ساکن در مجاورت واحدهای تولیدی صورت گیرد در حالی که افزون بر سه سال است از این رودخانه برداشت شن و ماسه می شود و علاوه بر اینکه هیچ نظارتی بر نحوه فعالیت آن صورت نگرفته حتی برای یکبار هم شده از اهالی این چند روستا سوال نشده که این نوع فعالیت آیا موجب اعتراض و نارضایتی شما نیست.

تاثیر منفی گردوغبار بر کشاورزی و دامداری منطقه

حسین‌خانلو افزود: گردوغباری که هر روز در هوا پخش می‌شود زراعت و کشاورزی روستائیان را از بین برده است، به صیفی‌جاتی که کشت می‌شود خسارت وارد کرده و دام‌های دامداران را بیمار می‌کند و به دلیل آلودگی هوا نمی‌توان دام‌ها را برای چرای دام به طبیعت روانه کرد.

"محمدحسین فلاح" از اهالی این منطقه نیز گفت: سه سال است که به مردم این چند روستا ظلم می‌شود و کسی نیست مانع از اجحاف و ظلم به این اهالی شود.

وی افزود: هر روزی که عملیات برداشت شن و ماسه از این رودخانه صورت می‌گیرد، باید روزانه یک کیلو گردوخاک از داخل منازل مردم جمع آوری شود. محصولات زراعی کشت شده نظیر یونچه، ذرت و ... به دلیل نشست گردوغبار رنگ خاکستری به خود گرفته اند.

نابودی بالغ بر 5 هکتار پوشش مرتعی و درختان گز

فلاح بیان کرد: بالغ بر پنج هکتار از پوشش مرتعی و نیز درختان گز که سالیان گذشته در این رودخانه وجود داشته از بین رفته و چه جرمی بالاتر از این که این افراد بخواهند به بهانه برداشت شن و ماسه پوشش مرتعی و گیاهی منطقه را با لودر نابود کنند.

تهدید در مقابل اعتراض!

وی با اشاره به اینکه این چهار روستا در منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارند، افزود: از زمانی که درختان گز با لودر از ریشه درآورده شده اند، حتی وقتی که برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه صورت نمی‌گیرد هم شاهد انتشار ذرات معلق گردوخاک در منطقه هستیم و وقتی هوا طوفانی شده یا باد بر می‌خیزد تحت هیچ شرایطی نمی‌توان در فضای باز تردد کرد. هر وقت هم اعتراض کردیم توسط این افراد تهدید شدیم.

رئیس شورای اسلامی روستای سینک نیز گفت: درختان گز داخل رودخانه بدون هیچ نظارتی از ریشه درآورده می‌شود بدون اینکه کسی مانع از انجام این کار غیرقانونی شود.

"محمد بسطام" افزود: بخشی از شن و ماسه برداشت شده از این رودخانه دپو شده و برای تامین خاک مورد نیاز باغات به باغداران فروخته شده و بخش دیگری نیز در حوزه ساختمان سازی عرضه می‌شود.

وی بیان کرد: مردم این منطقه نسبت به این اقدامات اعتراض دارند و علاوه بر آن مدعی هستند که هرگونه درآمدزایی از محل فروش شن و ماسه توسط بهره برداران باید بطور دقیق مشخص شده و سهم روستا هم از عوارض آلایندگی و هم از درآمد حاصله از فروش برای اجرای طرح‌های عمرانی هزینه شود.

بسطام گفت: وقتی اهالی این روستا از کمترین زیرساخت‌ها بهره‌مند هستند و محور مواصلاتی به این چهار روستا از شهر ساوه خراب بوده و از یک جاده خاکی بدتر و تردد در آن بسیار سخت و دشوار است، چرا نباید درآمدی که در این چندسال از محل فروش شن و ماسه بدست آمده صرف بهسازی و مرمت این جاده شود.

پس از شنیدن صحبت‌های اعتراضی اهالی این چندروستا در جریان بازدید میدانی از برداشت شن و ماسه رودخانه‌ای در این منطقه، در خصوص قانونی بودن و یا نبودن این فعالیت، تبعات زیست محیطی و آلودگی هوا و نیز نارضایتی مردم از مسئولان مربوطه توضیح خواستیم که در ادامه گزارش منتشر می‌شود.

تیم بازرسی اعزام می کنیم، در اولین فرصت

رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان ساوه گفت: صدور مجوز برای هرگونه برداشت شن و ماسه از رودخانه‌ها بر عهده منابع طبیعی و امور منابع آب است و اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان تنها وظیفه دریافت حقوق دولتی ناشی از این برداشت را دارد.

"اکبرحجازی" افزود: اداره صنعت، معدن و تجارت در فرآیند برداشت شن و ماسه از ادارات مذکور استعلام می‌کند و پس از مشخص شدن محدوده، بر نحوه فعالیت بهره‌بردار نظارت می‌کنند.

وی در خصوص برداشت شن و ماسه از نقطه‌ای که توسط حوزه مدیریتی شهرستان ساوه مجوز صادر شده است، گفت: بهره بردار شن و ماسه اعلام می‌کند که براساس مجوز اقدام به برداشت کرده است و برداشت فعلی، در نقطه‌ای خارج از محدوده مجوز صادره است که احتمالا در حوزه استحفاظی شهرستان ساوه نبوده و مربوط به استان قم است.

حجازی افزود: به منظور بررسی دقیق‌تر نحوه برداشت شن و ماسه، در اولین فرصت تیم بازرسی مشترکی با حضور کارشناسان اداره صنعت، معدن و تجارت و نیز منابع طبیعی به محل اعزام و موضوع را پیگیری و رسیدگی خواهیم کرد.

اگر آلایندگی اثبات شود، اخطاریه صادر می شود

رئیس اداره حفاظت از محیط زیست شهرستان ساوه نیز گفت: فعالیت‌هایی که اگزوز خروجی نداشته و آلایندگی داشته باشد باید از طریق شورای اسلامی و دهیاری به محیط زیست اعلام شود که در این صورت موضوع مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.

"سیدعلی دعایی‌لنگرودی" افزود: با دریافت گزارش و اثبات آلایندگی هوا با اندازه‌گیری دقیق از سوی محیط زیست، خطاب به بهره بردار اخطار صادر می‌شود و مهلت ۱۰ الی ۲۰ روزه برای رفع آلودگی مشهود داده خواهد شد و چنانچه در این بازه زمانی فرآیند رفع آلودگی انجام نشود در لیست واحدهای آلاینده قرار گرفته و برابر مقررات با او رفتار خواهد شد.

وی افزود: اداره امور منابع آب و منابع طبیعی متولی نظارت بر نوع فعالیتی است که در این منطقه با برداشت شن و ماسه و قطع درختان گز صورت می‌گیرد و با صدور دستور توقف کار، آلودگی هوا ناشی از انتشار ذرات گردوغبار از بین خواهد رفت.

رسیدگی به موضوع برعهده اداره امور منابع آب است

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان ساوه نیز گفت: براساس قانون توزیع عادلانه آب، متولی هرگونه فعالیت در حریم و بستر رودخانه‌ها حتی در اراضی ملی، امور منابع آب است.

"کامیار گراوند" با اشاره به اقدامات صورت گرفته از سوی منابع طبیعی در راستای برداشت‌های غیرقانونی در حریم و بستر رودخانه‌ها گفت: از آنجاکه منابع طبیعی در این خصوص وظیفه و تکلیفی ندارد، لذا ارائه گزارش از سوی این مرجع برای پیگیری به دستگاه قضائی مورد رسیدگی قرار نمی‌گیرد و باید گزارش از سوی امور منابع آب ارسال شود.

منابع طبیعی هم کارشناس اعزام می کند

وی در پاسخ به پرسش ایسنا در خصوص پیگیری منابع طبیعی به منظور جلوگیری از تخریب پوشش مرتعی و قطع درختچه‌های گز این منطقه گفت: با اعزام کارشناسان اداره منابع طبیعی به این منطقه موضوع تخریب پوشش مرتعی و قطع درختچه‌های گز بررسی و گزارش تخلفات صورت گرفته به دستگاه قضائی ارسال خواهد شد.

اتمام مهلت مجوز/هرگونه برداشت در سال جاری، خلاف قانون است

مدیر امور منابع آب ساوه نیز گفت: فعالیت بهره‌برداران از این رودخانه با صدور مجوزی در قالب ساماندهی حریم و بستر رودخانه انجام می گیرد و امور منابع آب مکلف به نظارت فنی بر نحوه اجرای مجوز و اداره صمت نیز متولی دریافت حقوق دولتی و عوارض آن است.

"مجید امیرحسینی" با اشاره به اینکه اعتبار مجوز صادره برای برداشت شن و ماسه از این رودخانه تا پایان سال ۱۴۰۰ بوده است، افزود: برداشت شن و ماسه از این رودخانه توسط دو گروه جداگانه با اخذ مجوز از استان‌های مرکزی و قم صورت گرفته و هر گروه در حوزه استحفاظی خود اقدام به برداشت می‌کند.

وی بیان کرد: با پایان گرفتن مهلت مجوز صادره، با دستور دادستان فعالیت بهره برداران در حوزه استحفاظی شهرستان ساوه در فروردین ماه سال جاری متوقف شد و هرگونه برداشت در سال جاری برخلاف قانون و ممنوع است و هیچ مجوز جدیدی برای برداشت صادر نشده است.

امور آب هم بررسی می کند/پلیس و دستگاه قضا کمک کنند

امیرحسینی افزود: هرگونه فعالیت از ابتدای سال جاری در حوزه استحفاظی شهرستان ساوه غیرقانونی است و قطعا پس از بازدیدهایی که صورت خواهد گرفت با متخلفین برخورد قانونی خواهد شد. انتظار می‌رود دستگاه قضائی و پلیس برای برخورد قانونی نهایت همکاری را با امور منابع آب بعمل آورند.

به گزارش ایسنا، موارد برداشت قانونی یا غیرقانونی شن و ماسه رودخانه‌ای به دلیل تعداد زیاد رودخانه‌ها در ساوه بوفور دیده می‌شود و بالا بودن قیمت خاک و مصالح موجب شده است که افراد بسیاری که بدنبال درآمدهای اسان هستند به این کار روی آورند و با فروش خاک به باغداران و ساختمان‌سازان امرار معاش کنند.

کارشناسان معتقدند که برداشت غیر اصولی شن و ماسه در رودخانه‌ها باعث فرسایش خاک و گودافتادگی بستر، ناپایداری و ریزش کناره‌ها و تغییر بستر رودخانه می‌شود و اکوسیستم منطقه را به هم می‌زند و در صورتی که نظارت فنی بر نحوه برداشت صورت نگیرد، با فاجعه‌ای نظیر تخریب پوشش گیاهی و مرتعی و نیز نابودی درختچه‌های گز روبرو می شویم، معضلی که هم اکنون در ۳۵ کیلومتری ساوه شاهد انجام آن هستیم و در این شرایط آهنگ نابودی طبیعتی رقم خواهد خورد که به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک، دلش به وجود درختچه‌های گزی خوش است که علاوه بر غنی کردن پوشش گیاهی منطقه عاملی برای جلوگیری از جولان ریزگردها و گردوغبار و همچنین جلوگیری از تخریب بیش از حد سیلاب های احتمالی است.

۱۵ مردادماه سال ۱۳۹۳ بود که خبرگزاری ایسنا با انتشار گزارش "چرا رودخانه‌ها می‌میرند؟ " نسبت به برداشت‌های بی‌رویه غیرقانونی شن و ماسه از رودخانه‌های منطقه گزل‌دره و دشت لوئین ساوه واقع در مجاورت محور قدیم ساوه به همدان هشدار داد.

در این گزارش گفته شد که متأسفانه بستر خشک رودخانه‌ها مورد تجاوز نابخردانه بشر قرار گرفته و این تعرض و تعدی غیراصولی و غیرقانونی ضمن تشدید فرسایش خاک و بوجود آمدن مخاطرات زیست‌محیطی، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را بر پیکره‌ طبیعت وارد می‌کند، به طوری که شاید صدها سال سپری شود تا این صدمات جبران شوند. انجام هرگونه عملی در اکوسیستم، قطعا با عکس‌العمل طبیعت مواجه خواهد شد و اثرات آن به مرور زمان پدیدار می‌شود.

در تمام دنیا برداشت خاک، شن و ماسه از رودخانه‌هایی انجام می‌شود که زنده هستند و توان خودپالایی داشته و برداشت از آنان خللی در طبیعت ایجاد نمی‌کند. در واقع در رودخانه‌هایی که زنده بوده و روان هستند این گونه برداشت‌ها مشکلی بوجود نیاورده و به لحاظ پویایی و روان بودن رودخانه‌ها منابع استخراج شده جایگزین می‌شود.

براین اساس این سوال پیش می‌آید که حتی با داشتن مجوز قانونی می‌توان در رودخانه‌ای که به دلیل خشکسالی سالهاست حیات نداشته و آبی در آن روان نشده است، اقدام به برداشت شن و ماسه‌ای کرد که ریزگرد حاصل از آن سیستم تنفسی ساکنین منطقه را با مشکل مواجه کرده و تبعات منفی بر جای بگذارد.

سوال دوم اینکه اگر فعالیت بهره‌برداران از این رودخانه قانونی است پس چرا بلافاصله به محض اطلاع از حضور خبرنگار ایسنا و تهیه گزارش و تصویربرداری از این اقدام، رانندگان لودر و کامیون کار را تعطیل کرده و بلافاصله در کوتاهترین زمان ممکن متواری شدند.

باید گفت که نبود نظارت بر اجرای هرگونه مجوزی موجب تضعیف قانون و در نتیجه رواج بی قانونی در جامعه شده و هر کسی به خود اجازه می‌دهد که دست به هر کاری آنهم در شکل مجرمانه اش بزند.

ایسنا همچنین در ۱۴ شهریورماه ۱۴۰۰ با انتشار گزارش دیگری با عنوان " فرونشست زمین در ساوه، یک معادله و پنج مجهول" به بررسی موضوع فرونشست بیش از یک متری در منطقه "سینک" و در مجاورت حوزه استحفاظی بین قم و ساوه پرداخت چراکه وقوع این پدیده نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است.

در این گزارش نیز دکتر "محمد درویش" رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور گفته بود که در حال حاضر تقریبا اکثر قنوات و چشمه‌ها در شهرستان ساوه به دلیل کاهش بارندگی‌ها خشک شده و غیرقابل استفاده هستند و سطح آب‌های زیرزمینی نیز به شدت افت پیدا کرده و این میزان افت تقریبا دو دهه است که ادامه دارد و منجر به فرونشست زمین در منطقه دشت مرکزی ساوه تا سلفچگان و دشت قم شده است. میزان این فرونشست تا ۱۵ سانتیمتر در سال گزارش شده و زمین در حال فرورفتن است.

وی بیان کرده بود: در تصاویری که از دشت مرکزی ساوه به سمت قم در منطقه "سینک" گرفته شده مشخص است که پدیده فرونشست زمین در این نقطه اتفاق افتاده و در حوزه استحفاظی ساوه فعلا با این پدیده مواجه نیستیم، اما وقوع این فرونشست در مجاورت ساوه بیانگر آن است که این شهرستان نیز با این پدیده در آینده نه چندان دور مواجه خواهد شد و این خطر ساوه را نیز تهدید می‌کند.

در این گزارش همچنین دکتر "جعفر خوشروزاده" از فعالان محیط زیست کشور، بخش کشاورزی و اداره جهاد کشاورزی را مجهول اول معادله، مدیریت منابع آب، را مجهول دوم معادله، بخش صنعت و بزرگترین شهر صنعتی خاورمیانه را مجهول سوم، آبخیزداری و اداره منابع طبیعی را مجهول چهارم معادله و سازمان محیط زیست را مجهول پنجم معادله پدیده فرونشست زمین در ساوه دانسته بود.

با مرور مجدد بر این گزارش از یک سو و نیز اتفاق اخیری که در روستای سینک و سه روستای همجوار با برداشت شن و ماسه رودخانه‌ای و فقیر شدن پوشش گیاهی و مرتعی و نیز قطع درختچه‌های گز در جریان است و به گفته اهالی سه سال است که جریان دارد، زنگ خطر دیگری را در این منطقه می شنویم و آلارم فاجعه‌ای دیگر شنیده می‌شود.

ذکر این نکته نیز ضروری است که اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی با کاشت گونه‌های مختلف گیاهی نظیر آتریپلکس توسط اداره منابع طبیعی در این منطقه و همچنین با مشارکت کمیسیاریای عالی سازمان ملل در مجاورت روستای طرازناهید و اردگاه افاغنه شهیدناصری به منظور جلوگیری از فرسایش خاک و پیشگیری از بیابانی شدن منطقه صورت گرفته است ولی قضیه وقتی خنده دار می شود که در مجاورت اجرای این طرح، طرح نابودی طبیعت، گونه‌های گیاهی و مرتعی و درختان گز خودرویی در جریان است که بدون هیچ هزینه ای برای دستگاه های متولی در منطقه رشد کرده اند و عاملی برای جلوگیری از بیابانی شدن و انتشار ذرات معلق گرد و خاک هستند.

بدیهی است که مدیریت امور منابع آب در خصوص بهره‌برداران مجاز یا غیرمجاز از بستر و حریم رودخانه‌ها و اداره صنعت، معدن و تجارت در خصوص اراضی ملی و معادن کوهی و نیز مجموعه‌های محیط زیست، جهاد کشاورزی و منابع طبیعی در حوزه وظایف خود مکلف هستند با ارسال گزارش و تنظیم شکوائیه نسبت به جلوگیری از اقدامات متخلفین برخورد قانونی انجام دهند، هرچند همچنان این وسال مطرح است که چرا پیگیری های روستائیان منطقه تا امروز نتیجه ای نداشته و مسئولان حالا در پاسخ خبرنگار قول بررسی و اقدام می دهند؟!

هرچند تعادل چند میلیون ساله‌ طبیعت در یکی دو قرن اخیر به لطف بشر دستخوش نابسامانی شده اما، اگر زیاده‌خواهی‌ها و رفتارهای ناآگاهانه بشر با طبیعت ادامه پیدا کند آنچه برای آیندگان نزدیک و نه دور، باقی خواهد ماند چیزی جز تشنگی، گرسنگی و سختی معیشت نخواهد بود.

ایسنا وعده های مسئولان درخصوص معضل یاد شده را پیگیری خواهد کرد.

انتهای پیام