به گزارش ایسنا، امروز دهم شهریور چهل‌ویکمین سالروز تشکیل کابینه موقت توسط آیت الله محمدرضا مهدوی‌کنی در سال ۱۳۶۰ است.
شورای موقت ریاست جمهوری کشورمان طی چهل و چهار سال عمر نظام جمهوری اسلامی ایران دو بار تشکیل جلسه اضطراری داد. بار اول پس از رای اولین مجلس شورای اسلامی به عدم کفایت سیاسی سیدابوالحسن بنی‌صدر و خلع او از ریاست جمهوری در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ و بار دیگر پس از ترور محمدعلی رجایی و محمدجواد باهنر دومین رییس‌جمهور و نخست‌وزیر جمهوری اسلامی ایران در هشتم شهریور ۱۳۶۰.
البته قبل از این دو واقعه تاریخی، شورای انقلاب اسلامی که در ۲۲ دی ۱۳۵۷ با تدبیر امام خمینی تشکیل شد، دکتر مهدی بازرگان را به عنوان اولین نخست‌وزیر موقت ایران انتخاب کرد و به بنیانگذار جمهوری اسلامی پیشنهاد داد ایشان هم با تایید او، اولین نخست‌وزیر موقت ایران را انتخاب کردند.
ترور و نشست اضطراری
جلسه شورای عالی دفاع روز یکشنبه هشتم شهریور ۱۳۶۰ با حضور رییس‌جمهور و نخست‌وزیر، وزیر کشور، رییس کل شهربانی کشور، فرمانده ژاندارمری، معاون وزیر کشور، معاون اطلاعاتی نخست‌وزیر به همراه نمایندگان اطلاعات سپاه پاسداران، کمیته انقلاب اسلامی و نمایندگان ستاد مشترک و نیروی زمینی ارتش و مسعود کشمیری، که آن زمان جانشین دبیر شورای عالی دفاع بود و دقایقی بعد دفتر نخست‌وزیری را منفجر کرد، تشکیل شد.
این جلسه در ساعت ۱۵ بعدازظهر با انفجار دو پوند تی‌ان‌تی و چند گرم منیزیم بهم ریخت و محمدعلی رجایی و محمدجواد باهنر رییس‌جمهور و نخست‌وزیر در جا به شهادت رسیدند و تیمسار هوشنگ وحید دستجردی رییس کل شهربانی کشور نیز بر اثر شدت جراحات وارده شش روز بعد در بیمارستان، جان به جان آفرین تسلیم کرد.
به دنبال این اتفاق شورای موقت ریاست جمهوری با حضور رییس مجلس شورای اسلامی و رییس دیوان عالی کشور و بدون حضور نخست‌وزیر که در این حادثه به شهادت رسید، تشکیل جلسه داد و حجت‌الاسلام محمدرضا مهدوی‌کنی، وزیر کشور دولت باهنر را به دلیل تجربه موفق در برگزاری انتخابات ریاست جمهوری با حفظ سمت به عنوان کفیلِ نخست‌وزیر، مامور تشکیل کابینه موقت کرد.
شورای موقت ریاست
شورای موقت ریاست جمهوری طبق اصول ۱۳۰ و ۱۳۱ ویرایش اول قانون اساسی مصوب سال ۱۳۵۸ در صورت عزل، کناره‌گیری، غیبت، بیماری یا مرگ رییس‌جمهور موظف به انجام موقت مسوولیت‌های رییس‌جمهور بود.
این شورا اول بار پس از عزل سید ابوالحسن بنی‌صدر از ریاست جمهوری تشکیل جلسه داد. اعضای این شورا مرکب از محمدعلی رجایی نخست‌وزیر، آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی رییس مجلس شورای اسلامی و آیت‌الله دکتر سید محمد بهشتی رییس دیوان عالی کشور بود.
شورای موقت ریاست جمهوری برای تشکیل کابینه انتقالی و فراهم کردن زمینه برگزاری دومین انتخابات ریاست‌جمهوری ایران، حجت‌الاسلام محمدرضا مهدوی‌کنی سرپرست وقت وزارت کشور را به عنوان کفیل رییس‌جمهور انتخاب کرد و ایشان از تاریخ ۳۱ خرداد تا ۱۲ مرداد ۱۳۶۰ همزمان عهده‌دار وظایف رییس‌جمهور و فراهم کردن مقدمات برگزاری دومین انتخابات ریاست جمهوری در مقام وزارت کشور بود.
با آغاز اقدامات تروریستی عناصر سازمان مجاهدین خلق – منافقین – و شدت بخشیدن حذف فیزیکی کارگزاران طراز اول نظام در ماه‌ها و سال‌های اول استقرار نظام جدید سیاسی، محمدعلی رجایی و محمدجواد باهنر به شهادت رسیدند.
فاجعه هشتم شهریور ۱۳۶۰ موجب برگزاری دومین نشست اضطراری شورای موقت ریاست جمهوری شد اما این نشست به دلیل شهادت آیت‌الله دکتر سید محمد بهشتی رییس دیوان عالی کشور در دفتر حزب جمهوری اسلامی در هفتم تیر ۱۳۶۰ و شهادت محمدعلی رجایی و محمدجواد باهنر در دفتر نخست‌وزیری در ۸ شهریور ۱۳۶۰ با تغییراتی در دو عضوش روبرو بود.
این شورا که در فقدان دو عضو فقیدش، آیت‌الله بهشتی و محمدعلی رجایی عزادار بود با جایگزین کردن آیت‌الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی رییس جدید دیوان عالی کشور، دومین نشست اضطراری خود را با حضور آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی رییس مجلس شورای اسلامی برگزار کرد.
شورای موقت ریاست جمهوری، به دلیل تجربه موفق محمدرضا محمدرضا مهدوی‌کنی در برگزاری دومین انتخابات ریاست جمهوری او را به عنوان کفیل نخست‌وزیر، مامور تشکیل کابینه‌ای جدید کرد.
او که در کابینه شهید محمدجواد باهنر، وزیر کشور بود، کابینه ایشان را با دو تغییر به عنوان کابینه خودش معرفی کرد. تغییر اول جایگزین کردن آیت‌الله علی‌اکبر ناطق‌نوری به جای خودش در پست وزارت کشور بود. مهدوی‌کنی برای پر کردن جای خالی وزیر راه و ترابری، سید هادی نژادحسینیان را به عنوان وزیر به اولین مجلس شورای اسلامی معرفی کرد و با رای مجلس به او، کابینه موقت مهدوی‌کنی از ۸ شهریور ۱۳۶۰ تا ۱۷ مهر ۱۳۶۰ عهده‌دار وظایف کشور شد.
خواب نجات‌بخش
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا مهدوی‌کنی در کسوت وزیر کشورِ دولت باهنر، عضو شورای عالی دفاع هم بود اما او در نشست این شورا که یکشنبه هشتم شهریور ۱۳۶۰ در دفتر نخست‌وزیری برگزار شد، شرکت نداشت.
به دنبال جاساز کردن بمب توسط مسعود کشمیری، جانشین دبیر شورای عالی دفاع، محمدعلی رجایی و محمدجواد باهنر به شهادت رسیدند.
او خود در خاطراتش از چرایی حضور نیافتن در آخرین نشست شورای عالی دفاع، گفت: «در وزارت کشور هر وقت خسته می‌شدم قدری استراحت می‌کردم. روز انفجار پس از ادای نماز ظهر و عصر و صرف ناهار در اتاق بالا کمی استراحت کردم. وقتی بلند شدم ساعت ۱۴:۲۵ دقیقه بود جلسه شورای امنیت ملی قرار بود حدود ساعت ۱۴:۳۰ دقیقه در محل نخست‌وزیری تشکیل شود.
خیلی خسته بودم گفتم پنج دقیقه دیگر هم بخوابم و بعد بلند شوم. ساعت ۱۴:۳۵ دقیقه بود بلند شدم و آمدم پایین و سوار ماشین زرهی شدم که در آن بی‌سیم و تلفن و وسائل ارتباطی وجود داشت.
از خیابان بهشت که وزارت کشور قبلا در آنجا بود به طرف خیابان حافظ حرکت کردیم. همین که وارد خیابان حافظ شدیم، شنیدم بی‌سیم داد می‌زند: مرکز مرکز نخست وزیری انفجار، انفجار در نخست وزیری ... . به وزارت کشور برگشتیم و به دفتر خودم آمدم که رو به روی نخست وزیری هم بود. دیدم اتفاقا از همان اتاق دارد آتش بالا می آید. بعد با کمیته تماس گرفتم گفتند بله آنجا انفجار رخ داده و آقایان را به بیمارستان بردند. نگفتند که اینها شهید شده‌اند. من توفیق نداشتم شهید بشوم پنج دقیقه خواب بنده سبب شد که از این شهادت بی نصیب بمانم.»
مشروح ماجرا
پس از عزل سید ابوالحسن بنی‌صدر از ریاست جمهوری توسط اولین دوره مجلس شورای اسلامی، محمدعلی رجایی نخست‌وزیر وقت به عنوان نامزد دومین انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد. علاوه بر رجایی، سیدعلی اکبر پرورش، عباس شیبانی و حبیب‌الله عسگراولادی هم از سوی وزارت کشور و شورای نگهبان تایید صلاحیت شدند.
او حمایت اکثر احزاب و تشکل‌های سیاسی و اجتماعی دهه ۱۳۶۰ را با خود داشت به همین دلیل با کمترین تبلیغات موفق به جلب حدود ۹۰ درصد آرای شرکت کنندگان در دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری شد.
رجایی در این انتخابات ۱۲ میلیون و ۷۷۰ هزار و ۵۰ رای از مجموع ۱۴ میلیون و ۵۷۳ هزار و ۸۰۳ رای را به دست آورد و دومین رییس‌جمهور ایران شد. او در ۱۱ مرداد ۱۳۶۰ در حضور امام امت و مقامات لشکری و کشوری قسم یاد کرد و حکم ریاست جمهوریش را از دست بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران گرفت اما ۲۸ روز بعد در هشتم شهریور ۱۳۶۰ بر اثر انفجار دفتر نخست‌وزیری توسط مسعود کشمیری از اعضای سازمان منافقین به همراه محمدجواد باهنر، نخست‌وزیرش به شهادت رسید.
با شهادت آنان، شورای موقت ریاست جمهوری با حضور آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله موسوی اردبیلی برای دومین بار تشکیل جلسه داد و از بین سه گزینه پیشنهادی مشتمل بر محمدرضا مهدوی‌کنی، محمد غرضی و سید علی‌اکبر پرورش، مهدوی‌کنی در تاریخ ۱۰ شهریور ۱۳۶۰ به عنوان کفیل نخست‌وزیر انتخاب شد و او مامور تشکیل کابینه موقت شد.
مهدی‌کنی یک روز بعد کابینه خود را انتخاب و وزرای پیشنهادیش را به مجلس معرفی کرد. در کابینه او همه وزرا به جز وزرای کشور و راه مشابه کابینه شهید باهنر تعیین شد. او وزیر کشور را حجت‌الاسلام علی‌اکبر ناطق نوری و وزیر راه و ترابری را سید محمدهادی نژادحسینیان انتخاب کرد.
کابینه مهدوی کنی متشکل از سید علی‌اکبر پرورش، عبدالمجید معادیخواه، حسین نمازی، میرحسین موسوی، حبیب‌الله عسگراولادی، هادی منافی، سید مرتضی نبوی، سید محمد اصغری، سید موسی نامجو، سید مصطفی هاشمی‌طبا، محمدعلی نجفی، سید محمد میرمحمدصادقی، محمد سلامتی، علی‌اکبر ناطق‌نوری، محمدشهاب گنابادی، سید محمد غرضی، حسن غفوری‌فرد و سید هادی نژادحسینیان در تاریخ ۱۲ شهریور ۱۳۶۰ با ۱۷۰ رأی موافق، ۱۳ رأی ممتنع و ۴ رأی مخالف از اولین دوره مجلس شورای اسلامی رأی اعتماد گرفت.
دولت موقت مهدوی‌کنی بعد از فراهم کردن بستر برگزاری سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری و انتخاب حجت‌الاسلام سید علی خامنه‌ای که منجر به کسب ۷۴.۲ درصد آرای واجدان شرایط به نفع ایشان شد به عنوان سومین رییس‌جمهور ایران انتخاب شد. رییس‌جمهور جدید نیز میرحسین موسوی را به عنوان نخست‌وزیر جدید، ماموریت تشکیل کابینه کرد.
همزمان با او، حسن غفوری فرد، سید علی‌اکبر پرورش و سیدرضا زواره‌ای در این انتخابات شرکت کردند.
با مشخص شدن سومین رییس‌جمهور ایران، کابینه موقت مهدوی‌کنی در تاریخ هفتم آبان ۱۳۶۰ به کارش پایان داد.
مهدوی‌کنی جایگزین حاج‌باقری
محمدرضا فرزند اسدالله در ۱۴ مرداد ۱۳۱۰ در محله سرآسیاب روستای کن تهران متولد شد.
او دوره ابتدایی را از سال ۱۳۱۷ به دبستان بهمن‌ِ کن رفت و با پایان مقطع ششم ابتدایی همراه خانواده به قم مهاجرت کرد.
محمدرضا با تشویق پدر به آموختن علوم دینی علاقه‌مند شد و به مدارس دینی قم رفت.
نام‌فامیل او در ابتدا حاج‌باقری بود اما بعدها به مهدوی‌کنی تغییر یافت.
محمدرضای جوان در ۱۴ سالگی لباس طلبگی به تن کرد و در سال ۱۳۲۷ سطوح عالی حوزوی در فقه و اصول، فلسفه، کلام و تفسیر را در مدرسه فیضیه قم و سپس در مدرسه حجتیه قم نزد آیات عظام سید روح الله موسوی خمینی، محمدحسین بروجردی، محمدحسین طباطبایی، مرتضی مطهری، شهاب‌الدین مرعشی نجفی و عبدالجواد جبل عاملی خواند.
سیاست
محمدرضا همزمان با تحصیل با اندیشه مبارزاتی حجت‌الاسلام سید مجتبی میرلوحی معروف به سید مجتبی نواب‌صفوی و برخی اعضای جمعیت فداییان اسلام در قم آشنا شد و به مسائل سیاسی و تبلیغی علاقمند شد.
اولین رویاروی محمدرضا و دوستانش با رژیم پهلوی در سال ۱۳۲۸ اتفاق افتاد. این برخورد موجب بازداشت یک روزه و ضرب و شتم او و دوستانش توسط ماموران شهربانی قم و واکنش تند آیت‌الله بروجردی با این رفتار روبرو شد.
او به همراه محمدمحمدی گیلانی، محمد امامی کاشانی و محمود شمس، مجمع سیاسی طلاب قم را با هدف ایجاد تحول در آموزش علوم دینی در حوزه‌های علمیه، تجدید نظر در محتوای دروس و مبارزه با تفکرات کمونیستی و ماتریالیستی تاسیس کردند. محمدرضا در سال ۱۳۴۱ به عنوان امام جماعت نمازهای مسجد جلیلی میدان فردوسی تهران را برگزار کرد.
حجت‌الاسلام مهدوی‌کنی در کنار آیات عظام دکتر سید محمد بهشتی، دکتر محمد مفتح، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی و اکبر هاشمی رفسنجانی به فعالیت‌های تحقیقاتی و مطالعاتی در علوم قرآنی وارد شد.
او نزد آیت‌الله سید محمود طالقانی، آیت‌الله حسن لاهوتی، محمدجواد باهنر، مرتضی مطهری و اکبر هاشمی رفسنجانی در قالب جلسات دوره‌ای، فعالیت‌های مستمر سیاسی و تبلیغی را آموخت. محمدرضای جوان به دلیل افشاگری‌هایش علیه رژیم پهلوی در سال ۱۳۴۸ دستگیر، ممنوع‌المنبر و با حکم شهربانی کل کشور و کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی تهران از چهارم شهریور ۱۳۵۴ به مدت سه سال به شهر بوکان تبعید شد.
با اوج‌گیری قیام مردم علیه رژیم پهلوی در سازماندهی نیروهای انقلاب، مشارکت کرد. به دستور امام خمینی از آبان ۱۳۵۷ به عضویت شورای انقلاب اسلامی درآمد و در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ عضو کمیته‌ی استقبال از امام شد. او رابط شورای انقلاب و دولت موقت دکتر مهدی بازرگان بود.
پس از تاسیس کمیته انقلاب اسلامی در ۲۳ بهمن ۱۳۵۷ با پیشنهاد آیت‌الله دکتر مرتضی مطهری و تایید امام امت به عنوان رییس کمیته انقلاب اسلامی منصوب شد. کمیته انقلاب اسلامی تا مدت‌ها موظف به جمع‌آوری سلاح‌های دست مردم و ساماندهی امور انتظامی مشغول بود.
حجت‌الاسلام مهدوی‌کنی در ۲۱ آبان ۱۳۵۸ در کسوت مشاور وزیر کشور به کابینه موقت دکتر مهدی بازرگان رفت. او چند ماه بعد به دلیل استعفای آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی از سرپرستی وزارت کشور جهت شرکت در اولین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، با انتخاب شورای انقلاب اسلامی در تاریخ هفتم اسفند ۱۳۵۸ به عنوان سرپرست وزارت کشور منصوب شد.
محمدرضا مهدوی‌کنی در کابینه سید ابوالحسن بنی‌صدر هم به عنوان وزیر کشور به مجلس شورای اسلامی معرفی شد و در تاریخ۲۰ شهریور ۱۳۵۹ از این مجلس رای اعتماد گرفت.
در پی عزل بنی‌صدر از ریاست جمهوری و برگزاری اولین نشست اضطراری شورای موقت ریاست‌جمهوری، زیر نظر این شورا مسوول برگزاری دومین انتخابات ریاست جمهوری کشور شد. با انتخاب محمدعلی رجایی و محمدجواد باهنر به عنوان دومین رییس‌جمهور و نخست‌وزیر کشور از تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۶۰ در کابینه باهنر به عنوان وزیر کشور انتخاب شد.
مهدوی‌کنی در پی شهادت دومین رییس‌جمهور و نخست‌وزیر کشورمان توسط شورای موقت ریاست‌جمهوری به عنوان کفیل نخست‌وزیر مامور تشکیل کابینه شد و بعد از آماده‌سازی شرایط برگزاری سومین انتخابت ریاست جمهوری و انتخاب حجت‌الاسلام سید علی خامنه‌ای در تاریخ هفتم آبان ۱۳۶۰ به کارش پایان داد.
او در تاریخ ۱۰ آبان ۱۳۶۰ به عنوان دبیرکل جامعه روحانیت مبارز تهران انتخاب شد. مهدوی‌کنی در زمستان ۱۳۶۰ و در دومین سال از دوره چهار ساله انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه‌ها، با حمایت برخی شخصیت‌های سیاسی و علمی کشور دانشگاه «هاروارد» را تحویل گرفت و با تغییر نام دانشگاه به «امام صادق (ع)» با انتخاب هیات مؤسس، ریاست این دانشگاه را عهده‌دار شد.
او در تاریخ ۱۴ اردیبهشت ۱۳۶۸ با حکم امام خمینی (ره) به عضویت شورای بازنگری قانون اساسی منصوب شد.
حجت‌الاسلام محمدرضا مهدوی‌کنی با شرکت در چهارمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری در ۱۷ اسفند ۱۳۸۹ به هیأت رئیسه این مجلس راه یافت و تا ۲۹ مهر ۱۳۹۳ ریاست این مجلس را بر عهده داشت.
او پس از شرکت در بیست و پنجمین سالروز رحلت سید روح‌الله موسوی خمینی در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۹۳ دچار عارضه قلبی شد و در تاریخ ۲۹ مهر ۱۳۹۳ در سن ۸۳ سالگی دار فانی را وداع کرد.
منابع:
زندگی نامه شهید محمدعلی رجایی
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آیت الله محمدرضا مهدوی کنی
اصول ۱۳۰ و ۱۳۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۵۸ و ۱۳۶۸
دولت‌های ایران: از میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله تا میرحسین موسوی؛ بر اساس دفتر ثبت کابینه‌های نخست‌وزیری، به کوشش اداره کل آرشیو، اسناد و موزه.، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص ۴۶۴
انتهای پیام
نظرات