سعید قاسمی‌نژاد که دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد معماری از دانشگاه هنر اصفهان است با بررسی تصویر گنبد بعد از مرمت اخیر و مقایسه آن با تصویری که خودش در سال ۱۳۸۹ قبل از آغاز این مرمت عکاسی کرده است، همچنین با مطالعه تصاویر گنبد مسجد جامع عباسی در تصاویر ترسیمی پاسکال کوست، عکس‌های تاریخی دوره قاجار در مجموعه کاخ گلستان، ارنست هولستر، والتر میتل هولتزر و تصویر رابرت بایرون در اوایل دوران پهلوی از مسجد جامع عباسی به این نتیجه رسیده است که علاوه بر ایراد در بالای فرم گنبد، رنگ و برخی جزئیات بسیاری از گل‌های موجود در کاشی‌های گنبد بعد از این مرمت نسبت به آنچه پیش از مرمت وجود داشته تغییر کرده است. همچنین کاشی‌های تاریخی پایین گنبد(شکم گنبد) که طبق تصاویر تاریخی مربوط به بعد از مرمت و تغییراتی در نقوش و احتمالاً در رنگ‌های آن پس از زلزله دوره قاجار(که نمی‌دانیم آیا کاشی‌های صفوی را دوباره استفاده کرده یا کاشی جدید ساخته‌اند) حداقل از حدود ۱۶۰ سال پیش تا سال ۸۹ وجود داشته و دارای تنوع رنگی بوده‌اند با کاشی‌های جدید نوسازی شده‌اند. همچنین علاوه بر آسیب‌های سازه‌ای و حرکت بنا چه در گنبد و چه در گنبدخانه که می‌تواند اثر خود را در کاشی‌ها نیز نشان دهد، قالب تهیه‌شده در مرمت اخیر براساس گنبدی است که به سال ۸۹ رسیده و ایراد داشته، درحالی‌که لازم بود کل قالب از ابتدا تا انتها اصلاح شده و همچنین شابلونی روی گنبد نصب شود اما در مرمت اخیر، شابلونی برای کنترل فرم گنبد نصب نشده و لایه کاشی با همان فرم قبلی بالا آمده و از میانه راه اصلاح شده تا تیزه که در مرمت قبلی به اشتباه پایین‌تر آمده در جای اصلی خود قرار بگیرد. همچنین در مرمت اخیر با وجود اینکه تمام کاشی‌ها تعویض شده‌اند و همه ۱۶ ترک گنبد دقیقاً بر اساس یک الگو کارشده‌اند بازهم خطاهایی مربوط به‌اندازه و جزئیات نقوش را شاهد هستیم!
او تأکید می‌کند که همه ایرادهای موجود در مرمت اخیر حتی بدون باز شدن داربست‌ها نیز مشخص است و باید تشخیص داده می‌شد.
سعید قاسمی‌نژاد روز شنبه یکم مردادماه با حضور در خبرگزاری ایسنا به شرح نتایج بررسی‌های خود درباره مرمت انجام‌شده در گنبد مسجد جامع عباسی پرداخت. او صحبت‌های خود را این‌طور آغاز کرد: «بیست‌وسوم تیرماه وقتی‌که برای خریدن نمکدان به میدان نقش‌جهان رفته بودم، موقع برگشتن از کوچه پشت مطبخ به سمت پارکینگ پشت مسجد جامع عباسی رفتم و یک‌لحظه با دیدن گنبد این مسجد بسیار تعجب کردم! اتفاقی که می‌دیدم برای من خیلی عجیب بود چون گنبد، تحدبی که باید داشته باشد را نداشت و صاف‌شده بود! از چیزی که دیدم عکس گرفتم و در اینستاگرام پست کردم. در ابتدا بسیاری از مخاطبان متوجه اتفاق پیش‌آمده در صاف شدن بخش فوقانی گنبد نشده بودند و پس از توضیح من متوجه شدند چه ایرادی پیش‌آمده است.»
او ادامه داد: «چون با تلفن همراه عکس گرفته بودم، برای ارائه تصاویری با کیفیت بیشتر، فردای همان روز یعنی بیست و چهارم تیرماه با دوربین عکاسی از زوایای مختلف یعنی از قسمت شمال غربی تا جنوب گنبد را عکاسی کردم.»
قاسمی‌نژاد یادآور شد: «من قبل از اینکه داربست‌های گنبد مسجد جامع عباسی بالا برود یعنی اوایل سال ۱۳۸۹ یک عکس از گنبد این مسجد گرفته بودم و برای اینکه این ایراد بهتر درک شود، عکس مربوط به سال ۸۹ و عکسی که روز بیست و چهارم تیرماه از گنبد گرفتم را در کنار هم قراردادم، البته یک مقدار اصلاح پرسپکتیو انجام دادم چون من عکس سال ۸۹ را از تالار عالی‌قاپو و عکس دوم را از روی زمین گرفته بودم و نیاز بود تصویر اصلاح شود تا گل‌ها در یک امتداد کنار هم قرار بگیرند. در این حین متوجه شدم که رنگ گل‌ها در مرمت اخیر نسبت به رنگشان در سال ۸۹ عوض‌شده است!»
این معمار و مرمتگر افزود: «همچنین متوجه شدم بخشی از کاشی‌های پایین گنبد(شکم گنبد) که تاریخی بود و در مرمت‌های اخیر آنچنان تغییری نکرده بود جایشان را به کاشی‌های نوساز داده‌اند. من این سه موضوع را در چند تصویر به شکل مقایسه‌ای قبل و بعد از مرمت اخیر در اینستاگرام پست کردم. این عکس‌ها به‌سرعت توسط دیگران نیز منتشر شدند و البته برخی از مخاطبان نیز موضوع فتوشاپ را مطرح کردند، اما من برای آن‌ها نوشتم که دقیق‌تر نگاه کنند و دلیلی ندارد که بخواهم در این مورد حرف اشتباهی بزنم یا تصاویر اشتباهی را ارائه کنم. مطرح‌شدن فتوشاپ باعث شد آقای عقیل عقیلی فیلمی از گنبد تهیه کنند و در آن، وضعیت پیش‌آمده را نشان داده و توضیح دهند. این دو عکس اگرچه از دونقطه دید مختلف است، اما این موضوع را نفی نمی‌کند که گنبد از هرجایی که دیده شود باید تحدب آن‌هم دیده شود یعنی اگر خیلی بالا باشیم و یا پایین فرقی نمی‌کند چون گنبد حجمی کروی دارد. البته پس از انتشار عکس، مدیر پایگاه میدان نقش‌جهان با من تماس گرفتند و گفتند تمام ایرادهایی را که می‌بینم اطلاع دهم تا اصلاح شوند.»
او اضافه کرد: «کنار هم قرار دادن این دو عکس برای من اتفاق خوبی شد که تفاوت رنگ گل‌ها و تغییر نقش‌ها را ببینم.»
این معمار گفت: «همچنین در عکسی که قبل از بالا رفتن داربست یعنی سال ۸۹ گرفته بودم تنوع طیف رنگی در کاشی‌های تاریخی باقی‌مانده و بیشتر در بخش پایین گنبد(شکم گنبد) مشخص است، اما این تنوع در مرمت جدید وجود ندارد. البته در قدیم نمی‌توانستند این حجم از کاشی را در رنگ به‌طور یکدست تولید کنند و اگر می‌خواستند این کار را بکنند هزینه خیلی زیادی داشت مثل آجرهای قدیمی که یکدست نیستند و همچنین از این طیف رنگ برای زیبایی، چشم‌نوازی، جلوه بیشتر و همچنین سهولت تعمیر بدون دغدغه نسبت به ایجاد لکه‌های رنگی استفاده می‌کردند و به‌نوعی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع کاشی‌کاری روی گنبدها بوده است که نمونه این نوع کار در مکان‌های بسیاری چه در داخل و یا خارج از ایران وجود دارد.»
او با بیان اینکه در بررسی عکس‌های قدیمی یکی از مسائلی که وجود دارد و کمتر کسی از آن اطلاع دارد تغییر برخی از رنگ‌ها در عکس سیاه‌وسفید است به‌طوری‌که دوربین‌های دوره قاجار و حتی برخی از دوربین‌های دوره پهلوی، رنگ زرد را به‌صورت سیاه ثبت می‌کردند، تصریح کرد: «برای مثال در برخورد با بسیاری از تصاویر گنبد مسجد جامع عباسی، اکثر مخاطبانی که در جریان این تغییر رنگ و یا وضوح عکس در دوربین‌های مختلف نیستند، فکر می‌کنند نقش و رنگ روی گنبد قبل از مرمت اخیر تغییر پیداکرده است، درحالی‌که این‌گونه نیست و با دقت بیشتر در این تصاویر می‌توان دریافت که نقش و رنگ کاشی‌های گنبد در عکس‌های تاریخی مربوط به حدود ۱۶۰ سال پیش یعنی عکس‌های عکاسان مختلف در مجموعه کاخ گلستان و همچنین عکس‌های هولستر با وضعیت قبل از مرمت اخیر تفاوتی ندارند و صرفاً تغییر رنگ زرد به سیاه که صرفاً در دوربین اتفاق افتاده باعث شده اسلیمی‌های سفید روی گنبد مسجد، کمتر قابل‌مشاهده باشند.»
قاسمی‌نژاد نتایج بررسی خود را این‌طور ادامه داد: «درنهایت من کُل قطعه‌های گنبد را بررسی کردم و دیدم که در مرمت اخیر، نقش‌ها فقط در یک یا دو گل تفاوت ندارند، بلکه این اتفاق در اکثر گل‌ها یعنی حداقل در ۹ ردیف کامل از گل‌ها اتفاق افتاده است. در مورد این تغییر رنگ، این صحبت مطرح‌شده که زمانی که می‌خواستند در سال ۱۳۸۹ مرمت گنبد را شروع کنند متوجه رنگارنگ بودن گل‌ها و اختلافات رنگی شدند یعنی گل‌هایی در تصویر سال ۸۹ و قبل از مرمت اخیر وجود دارد که رنگ‌های متنوع دارد و بر اساس صلاح‌دید متخصصان در سال ۸۹ شناسایی شدند و آن‌ها این موضوع را در نظر گرفتند که این رنگ‌های متنوع رنگ‌های اصلی نبودند و چیزی که الآن کارشده رنگ‌های اصلی است! البته ما فقط در یک ردیف که همه گل‌ها به رنگ زرد هستند، یک گل سفید داریم که آن هم در تصاویر تاریخی به رنگ زرد است و رنگ آن در مرمت های قبل از مرمت اخیر تغییر کرده است!»
او با مطرح کردن سه احتمال درباره علت تغییر رنگ‌های متنوع پیش از مرمت اخیر گفت: «سه احتمال بیشتر وجود ندارد؛ اول اینکه این موضوع احتمالاً با نظر افراد حاضر در شورای سال ۸۹ انجام شده است، احتمال دوم این است که ناظر پروژه، چنین دستور کاری را صادر کرده باشد و احتمال سوم این است که پیمانکار، خودش این رنگ‌ها را تغییر داده است؛ که البته درهرصورت دست بردن در تاریخ اشتباه است و اسناد تاریخی می‌گویند رنگ‌های صحیح، همان رنگ‌های متنوع قبل از مرمت اخیر بوده‌اند و برای رفع این ایراد پیش‌آمده، پیشنهاد می‌شود به شکل موضعی با رنگ‌های سابق، جایگزین شوند.»
قاسمی‌نژاد که از سال 90 در زمینه مرمت‌های بناهای تاریخی نیز فعالیت دارد با اشاره به نمونه‌ای از تغییر رنگ گل در بخش مرمت‌شده‌ی اخیر نسبت به قبل از این مرمت، ادامه داد: «برای مثال یکی از گل‌ها که در ملاحت دورنمای گنبد نیز نقش بسیار مؤثری داشته است را برایتان توضیح می‌دهم. عکس‌هایی از گنبد موجود است که در آن‌ها بخشی از گنبد مرمت‌شده، بخشی مرمت نشده و بخش دیگر در حال مرمت است. در این تصاویر و در قسمتی که هنوز مرمت نشده، گل‌هایی وجود دارد که به رنگ قهوه‌ای هستند و لکه‌های سفیدرنگ دارند، درحالی‌که در قسمت مرمت‌شده با گل‌های سفید جایگزین شده‌اند که در میان آن‌ها لکه‌های آبی است، این را هم می‌دانیم که تا در مرمت قبلی که حدود سی سال قبل توسط آقای مصدق‌زاده انجام‌شده اکثر کاشی‌های بالای گنبد عوض‌شده است و به‌جز در بخش پایین، در بخش‌های فوقانی به‌ندرت کاشی تاریخی باقی‌مانده بود. در تصویر سال ۸۹ از گنبد مشخص است که بخش شکم گنبد، تاریخی و قسمت بالایی تاریخی نیست و در قسمت غیر تاریخی حتی شاید چیزی از مرمت‌های دوره قاجار هم به سال ۸۹ نرسیده باشد و در این قسمت اکثر کاشی‌ها جدید بوده‌اند که در عکس‌ها هم کاملاً مشخص است. پس وقتی در ارتفاع بالا که اصلاً کاشی تاریخی نداریم گلی داریم که در تمام ترک‌ها در تمام تصاویر تاریخی و حتی جدید قبل از شروع و یا در حین مرمت اخیر رنگ آن قهوه‌ای است، چطور می‌توانیم بفهمیم که رنگ اصلی کدام است که به‌جای آن، سفید گذاشته‌اند؟ حتی در بررسی و مقایسه تیره و روشنی رنگ گل‌های روی گنبد در تصاویر تاریخی از حدود ۱۶۰ سال پیش نیز می‌توان تفاوت رنگ قهوه‌ای را با سفید تشخیص داد که آن‌ها نیز بر رنگ تیره‌تر یعنی قهوه‌ای، صحه می‌گذارند. ضمن اینکه تنها دو سند ترسیمی از قبل از زلزله متعلق به ۱۸۰ سال پیش و تنها دو عکس تاریخی مربوط به حدود ۱۷۰ سال پیش و بعد از زلزله داریم که نشان دهنده تغییراتی در نقوش گنبد است که شاید متعلق به نقش اصلی دوره صفوی تا اندک زمانی بعد از زلزله و در هنگام تعمیرات دوره قاجار تا حدود ۱۶۰ سال پیش باشد، ولی چون هیچ بخشی از آن در وضع فعلی، موجود نیست و کیفیت و وضوح تصویر بسیار پایین است، نمی‌توانیم با هیچ نوع مقایسه‌ای به‌راحتی، نقش و رنگ وضعیت ۱۷۰ سال پیش به قبل از آن را دقیقاً مشخص کنیم و تاکنون نیز در سه مرمت قبلی، معیار همان چیزی بوده که از ۱۶۰ سال پیش به ما رسیده و تصاویرِ با کیفیت آن با وضع موجود قابل مقایسه است. ۱۶۰ سال نیز برای ما کاملاً ارزش تاریخی دارد و وظیفه ما حفظ همان وضعیت بوده که آخرین وضعیت قابل تشخیص است و در آن هم هر ۱۶ گل دارای رنگ قهوه‌ای هستند که از دوره ناصرالدین شاه به ما رسیده و حتی اگر از نظر ما این رنگ‌ها با سبک صفوی مغایرت دارد باز هم دلیلی برای تغییر آن‌ها نداریم مگر اینکه افراد صاحب صلاحیت بتوانند طرح و رنگ قدیمی‌تر در عکس‌های ۱۷۰ سال پیش را دقیقاً و عیناً به‌دست بیاورند و طبق قوانین مرمت اجازه داشته باشند آن را اجرا کنند یا خیر».
او تأکید کرد: «در مسجد جامع عباسی این موضوع زیاد دیده می‌شود که یک کاشی را دورنینداخته و از آن در بین کاشی‌ها استفاده‌شده است و در بسیاری موارد نقش‌ها به هم نمی‌خورد و اگر ما بخواهیم نقوش را اصلاح کنیم باید نیمی از کاشی‌های مسجد را دور بریزیم و کاشی جدید بگذاریم! که در این خصوص قاعدتاً تاریخ را از بین می‌بریم. این هم نشان می‌دهد که در یک دوره‌ای امکان هزینه‌های بالا برای یکدست کردن نقوش وجود نداشته است و با استفاده از کاشی‌ها، آن را حفظ کرده و دور نینداخته‌اند. ما از دوره صفوی اطلاع کاملی نداریم اما همچنان نمی‌توانیم و نباید اسناد رسیده از دوران قاجار را نیز نادیده بگیریم. بعد از فوت فتحعلی شاه اصفهان از مرکز توجه خارج می‌شود، پس از زلزله دوره محمدشاه قاجار نیز مرمت اساسی بر روی سازه بنا انجام‌نشده هر چند قدیمی‌ترین تصویر موجود از گنبد، نقشی متفاوت را به ما نشان می‌دهد که شاید نشان‌دهنده تغییر و یا دست‌کاری نقش دوره‌های قبل‌تر با استفاده از همان کاشی‌های موجود در آن دوره و یا کاشی‌های جدید در حدود ۱۷۰ سال پیش باشد. در این دوره، حتی در بناهای دیگر نیز که مرمتی صورت گرفته اکثراً خیلی سطحی و موضعی بوده است و احتمالاً به این خاطر بوده که اصلاً توان یا تمایل ساخت حجم زیادی از مصالح و یا تعمیرات اصولی سازه‌ای را در مکان‌های دور از پایتخت نداشته‌اند. برخی اوقات کتیبه‌ای اضافه‌شده که نشان می‌دهد فلان شاه قاجار جایی را تعمیر کرده که البته در بررسی‌ها و مرمت‌های دوره پهلوی مشخص‌شده است در دوران قاجار به فکر مرمت‌های سازه‌ای و اصولی نبوده‌اند و یا اینکه بوده‌اند ولی توان آن را نداشته‌اند.»
قاسمی‌نژاد با بیان اینکه کاشی‌های پایین گنبد(شکم گنبد) که حداقل از ۱۶۰ سال پیش تا سال ۸۹ وجود داشته‌اند با کاشی‌های جدید جایگزین شده‌اند، تأکید کرد «موضوع دیگر بحث تاریخی بودن یا جدید بودن کاشی‌های گنبد است که با مقایسه تصاویر تاریخی با وضعیت قبل از مرمت اخیر می‌توان حداقل بخش پایین گنبد(شکم گنبد) که دارای کاشی‌های تاریخی بوده است را تشخیص داد. البته بدون هیچ تصویر تاریخی نیز می‌شود بر اساس تنوع رنگی، بین آن‌ها و کاشی‌های بخش فوقانی تفاوت قائل شد. در مرمت اخیر تمام کاشی‌های جدید و تاریخی که از حدود ۱۶۰ سال پیش یعنی دوران قاجار وجود داشته‌اند با کاشی‌های جدید جایگزین شده‌اند. به‌طور دقیق نمی‌توان گفت در بین آن‌ها چه میزان کاشی صفوی و چه میزان کاشی قاجار وجود داشته است و با اینکه در دوره قاجار در طرح گنبد، دخل و تصرف یا تغییری ایجاد کرده اند، نمی‌دانیم آیا کاشی‌ها را عوض کرده‌اند یا از همان کاشی‌ها دوباره استفاده شده است ولی به‌وضوح مشخص است کاشی‌های پایین گنبد، حداقل از ۱۶۰ سال پیش تا سال ۸۹ وجود داشته‌اند که کاملاً نیز واجد ارزش بوده‌اند و بخش فوقانی نیز که در مرمت‌های اوایل پهلوی با کاشی‌های جدید جایگزین شده‌اند، احتمال زیاد به خاطر عدم وجود قوانین و فاصله کم زمانی با دوران قاجار بوده است.»
این معمار و مرمتگر با بیان اینکه شاید در قسمت‌های پایین گنبد مسجد هم مرمت‌هایی به‌صورت خیلی محدود انجام‌شده باشد، افزود: «اصولاً در قسمت پایین، کاشی در حالت عمودی قرار می‌گیرد و آنچنان آسیب نمی‌بیند، حتی پیمانکار مرمت گنبد شیخ لطف‌الله یعنی مرحوم استاد رحمت‌الله رضایت وقتی بالای آن گنبد رفته بودند گفتند که یک‌سوم پایین گنبد مسجد شیخ لطف‌الله به مرمت نیاز ندارد و نیاز نیست برداشته شود و فقط بخش بالا را کار می‌کند.»
قاسمی‌نژاد گفت: «در بخش تاریخی مسجد جامع عباسی اختلافاتی در نقوش و رنگ‌ها وجود دارد و اگر ما بخواهیم امانت‌دار تاریخ باشیم آیا باید این نقوش را دست‌کاری کنیم یا خیر؟ اگر بخواهیم آن را دست‌کاری کنیم حتماً باید تعدادی از کاشی‌ها را از بین ببریم تا یک نقش، تراز شود یعنی تمام کاشی‌ها برای ترازشدن و ایجاد تقارن در یک نقش تغییر می‌کنند. موضوع دیگر این است که ما باید امانت‌دار تاریخ باشیم، گذشته یک سند است و سند نباید اصلاح شود چراکه در آن صورت تحریف سند است و سند فقط متن نیست. در بخش‌های تاریخی مسجد شیخ لطف‌الله هم نقش‌هایی وجود دارد که در بحث تقارن ارتباطی باهم ندارند، درست مانند آنچه در مسجد جامع عباسی هم به‌صورت فراوان دیده می‌شود. بازهم یادآوری می‌کنم که این ویژگی کاشی‌های گنبدهای تاریخی بوده است که طیفی از رنگ داشتند و باعث می‌شده که گنبد درخشان‌تر و با تلألؤ بیشتری نشان داده شود که بهتر بود حتی در نوسازی، این کاشی‌ها لحاظ می‌شد تا حتی یکدست شدن رنگ گنبد نیز دلیلی برای تعویض کاشی‌های تاریخی پایین گنبد نباشد. البته بعید است یک پیمانکار سر از خود کاری کند و خودش را زیر سؤال ببرد. احتمالاً برای فهمیدن دلیل اینکه چرا کاشی‌های تاریخی را نیز تعویض کرده‌اند و یا چرا رنگ گل‌ها را تغییر داده‌اند که هر دو ایرادات عجیبی هستند، نیاز باشد صورت‌جلسه‌های مربوط به روند صدور دستور کار توسط شورای سال ۸۹ و یا روند نظارت را بررسی شوند.»
او تصریح کرد: «در مورد تغییر شکل قسمت بالای گنبد علاوه بر آسیب‌های سازه‌ای و حرکت بنا چه در گنبد و چه در گنبدخانه که می‌تواند در کاشی‌ها نیز خود را نشان بدهد و متأسفانه در کل مسجد شاهد آن هستیم و به‌شدت به مطالعه و بررسی دقیق قبل از شروع به رفع ایرادات نیاز دارد، این احتمال را نیز باید در نظر گرفت که قالب تهیه‌شده برای گنبد در مرمت سوم قرن اخیر یعنی مرمتی که توسط آقای حسین مصدق زاده انجام شد ایراداتی داشته است که درنتیجه‌ی استفاده از آن، تحدب قسمت بالای شکم تا میانه‌ی گنبد نسبت به قبل بیشتر شده و ارتفاع تیزه آن نیز در حدود ۱۵ سانتیمتر پایین آمده است و به‌عبارت‌دیگر فرم شبدری تندی گنبد تغییر کرده؛ درحالی‌که گنبد در تصاویر دوره قاجار و همچنین قبل از مرمت آقای حسین مصدق زاده، رعناتر است. طول قالب با طول ترک گنبد برابر است ولی شکلش همان نیست.»
قاسمی‌نژاد افزود: «این ایراد را قبلاً از افراد بسیار دیگری شنیده‌ام و تصاویر تاریخی نیز آن را تأیید می‌کند و برای همین هم در مرمت سال ۸۹ تصمیم گرفته‌شده تا این ایراد اصلاح شود اما قالبی که تهیه‌شده بر اساس گنبدی است که به سال ۸۹ رسیده و خودش ایراد داشته و باید حدود ۱۵ سانتیمتر بالاتر می‌رفته و کل قالب از ابتدا تا انتها اصلاح می‌شده نه‌فقط بخشی از آن، این در حالی است که در مرمت اخیر، لایه کاشی با همان فرم قبلی بالا آمده و گویی که از میانه راه شروع به اصلاح‌کرده باشند تا بتوانند تیزه را در نقطه‌ی اصلی خود قرار بدهند. حال سؤال این است که این کمان بخش بالایی از میانه‌ی راه، در چه حالی می‌تواند به آن نقطه بالاتر برسد؟ پاسخ این است که به شکلی که ما وتر کمان را دست‌کاری و با حفظ طول کمان، طول وتر را زیاد کنیم که منجر به کاهش خیز کمان می‌شویم و کمان تحدب خود را از دست می‌دهد و می‌خوابد. البته باید دید آیا در همه جای گنبد این اتفاق افتاده است یا خیر ولی در تصاویر مشخص است که بخش زیادی از گنبد این ایراد را دارد.»
او با اشاره به لزوم استفاده از شابلون در مرمت گنبد، خاطرنشان کرد: «اهمیت لزوم استفاده از یک شابلون بر اساس فرم صحیح و نه فرمی که از مرمت قبلی باقی‌مانده از الزاماتی بوده که نادیده گرفته‌شده است که شاید عدم ایجاد داربست مستقل که به گنبد تکیه نکند، باعث این مسئله شده، زیرا بدیهی است که اگر داربست به گنبد تکیه کند اجازه دور زدن شابلون را نمی‌دهد. یک مسئله دیگر هم این است که آقای حسین مصدق زاده عَلَم گنبد را حدود ۸۰ سانتیمتر از نوک گنبد بالاتر برده بود که شابلون بگذارد ولی نمی‌دانم این اتفاق افتاده یا خیر ولی درهرصورت پس از پایان کارشان، آن را پایین نیاورده‌اند یا نتوانسته‌اند این کار را انجام دهند بنابراین اکنون فرصتی است که این ایراد پس از نزدیک به سی سال تصحیح شود.»
او با تأکید بر اینکه ایراد گنبد بدون باز شدن داربست‌ها نیز مشخص است و باید تشخیص داده می‌شد و برای فهمیدن آن نیازی به باز شدن داربست نبوده است، گفت: مواردی که برای انسان خطای دید ایجاد می‌کند دارای یک نظم هندسی در تصویر است که نظم عکس را به هم می‌ریزد و برای ما خطای دید ایجاد می‌کند اما داربست‌ها تقریباً نظمی ندارد که باعث ایجاد خطا شوند و این حجم از داربست که بدون نظم خاصی است نمی‌تواند برای ما به چیزی تأکید کند تا ناظر را از دیدن این تغییر شکل عاجز کند، علاوه بر این ناظر پروژه نیز می‌توانست و البته باید پس از اتمام هر ترک از زوایای مختلف عکس بگیرد و در نرم‌افزار بررسی کند و یا با هر روش دیگری که می‌شده باید کار را چک می‌کرده تا هم وظیفه‌اش را درست انجام دهد و هم به پیمانکار در راه انجام بهتر کار کمک کند بنابراین . همچنین بااینکه در مرمت اخیر تمام کاشی‌ها تعویض شده‌اند و همه ۱۶ ترک گنبد دقیقاً بر اساس یک الگو کارشده‌اند بازهم خطاهایی مربوط به‌اندازه نقوش را شاهد هستیم!»
این معمار و مرمتگر ادامه داد: «برخی از افراد از من پرسیدند تو که این ایراد را دیدی یا فکر می‌کنی که از زیر داربست نیز مشخص است که واقعاً هم مشخص است، پس چرا زودتر ندیدی؟! پاسخ من خیلی مشخص است که من ناظر اینجا نبوده‌ام وگرنه در تمام طول مدت کار، حتماً همپای پیمانکار حضور داشتم که تا جایی که می‌شود ایرادی به وجود نیاید و اگر هم هست خیلی زود متوجه شوم و سعی در برطرف کردن آن داشته باشم. ضمن اینکه اگر فرض محال کنیم که داربست باعث ایجاد خطای دید می‌شود، مگر می‌شود الآن بدون داربست این ایرادات را برطرف کرد؟ یعنی انتظار داشته باشیم که با بستن داربست برای رفع ایراد، دوباره ایراد پیش بیاید؟»
او به لزوم بررسی دقیق ایرادهای موجود در مرمت اخیر اشاره و یادآور شد: «مهم‌ترین نکته برای ادامه کار و اصلاح ایرادات پیش‌آمده، مسئله بررسی دقیق ایرادها و زمان است. درصورتی‌که می‌خواهیم این ایرادها به نحو احسن برطرف شوند حتماً باید بعد از بررسی دقیق و ریشه‌یابی ایرادهای به وجود آمده، زمان موردنیاز پیمانکار نیز در اختیار او قرار گیرد وگرنه بدیهی است که با ایرادهای بیشتری روبه‌رو شویم به‌خصوص که بحث ایرادات سازه‌ای، اصلاً شوخی‌بردار نیست و نمی‌شود با دو یا سه ماه کار، مشکلات سازه‌ای را مرتفع کرد و اگر فقط به فکر اصلاح پوسته کاشی باشیم، پس‌ازاین مرمت نیز به‌زودی به تکرار کامل و دوباره آن نیاز داریم.»
قاسمی‌نژاد در پایان گفت: «اداره میراث فرهنگی با توجه به سابقه فعالیت من به‌عنوان سرباز امریه در آنجا بهتر از هرکسی می‌داند که من و تمام افراد دیگری که دغدغه‌ی رفع این ایرادها را دارند، حاضر به همکاری اصولی و در حد توان و تخصصمان هستیم. وقتی که من عکس تفاوت‌های گنبد قبل و بعد از مرمت اخیر را در اینستاگرام منتشر کردم منظورم این نبود که به کسی توهین شود و کسی را مقصر بدانیم و کسی را زیر سؤال ببریم و افرادی را محکوم کنیم زیرا بعید است که فقط یک عامل به‌تنهایی باعث ایجاد چنین ایراداتی شود، متأسفانه برخی از افراد در این شرایط همیشه به توهین و بیان مسائل نامربوط می‌پردازند تا به خواسته‌های نه‌چندان صحیح خودشان برسند و اصلاً توجهی ندارند که هدف از بیان ایرادات، اطلاع‌رسانی به مردم به‌عنوان مالک حقیقی این بنا و همچنین رفع ایراد توسط متخصصین مربوطه است درعین‌حال که اگر من ایرادهای گنبد را بیان می‌کنم الزاماً خودم مهارت اصلاح همه‌ی آن‌ها را ندارم اما لازم است که این ایرادها شناسایی و مطرح و سپس اصلاح شوند هرچند که در مورد تعویض کاشی‌های تاریخی پایین گنبد که حداقل قدمتی برابر ۱۶۰ سال داشته اند، دیگر نمی‌شود کاری انجام داد.»
نظرات