۳۲ سال از زلزله رودبار می‌گذرد، ۳۲ سالی که داغش نه فراموش می‌شود نه کم‌رنگ و اثرات نامحسوس آن همچنان در خانواده‌های رودباری نمایان است.
در زمان رخداد این زلزله بسیاری از مردم گیلان و به خصوص جوانان در دقایقی پس از ساعت ۲۴ بامداد پنج‌شنبه، ۳۱ خرداد سال ۶۹ سرگرم تماشای مسابقات فوتبال جام جهانی ۱۹۹۰ایتالیا بازی برزیل - اسکاتلند بودند که زمین به یکباره لرزید. زلزله منجیل و رودبار به بزرگی ۷.۴ ریشتر در ۳۰ دقیقه بامداد به وقت محلی رخ داد و شهرهای رودبار، منجیل، لوشان و ۷۰۰ روستای اطراف را به نابودی کشاند و به ۳۰۰ روستا خسارت عمده وارد شد. در این زلزله بیش از ۳۵ هزار نفر کشته شدند و ۵۰۰ هزار نفر بی‌خانمان شدند و ۱۰۰ هزار خانه خشتی با خاک یکسان شد. این زلزله بزرگترین زلزله معاصر ایران نام گرفت و محدوده‌ای به وسعت ۶۰ هزار کیلومتر مربع را لرزاند، به طوری که ساکنان تهران، تبریز و اصفهان نیز لرزش آن را احساس کردند.
این زلزله بی تردید تاثیر گذارترین زلزله در زمینه ساخت و ساز اصولی و مقاوم سازی در برابر زلزله و حوادث طبیعی بود و نقطه عطفی در مطالعات زلزله شناسی و مهندسی زلزله در ایران شد، به‌طوری‌که مطالعه آن زمین‌لرزه بخشی از سرفصل‌های دروس زلزله‌شناسی مهندسی و همچنین پهنه‌بندی خطر زلزله را به خود اختصاص داد. این زلزله چنان تاثیرگذار بود که می‌توان گفت، بعد از آن رویداد بود که ستاد مدیریت بحران وزارت کشور شکل گرفت، سازمان نظام مهندسی تاسیس و آیین‌نامه‌های ساخت و ساز مقاوم و مقررات ملی ساختمان در کشور تدوین شد و مراکز پژوهشی مرتبط با زلزله توسعه یافتند.
اگر از زلزله رودبار به عنوان یک بلایای هولناک طبیعی که ۳۲ سال پیش اتفاق افتاده، بگذریم. حادثه تلخ متروپل که ۲ خرداد ماه سالجاری بر اثر خطای انسانی خانواده‌هایی را عزادار و داغ‌دار کرد، به راحتی نمی‌توان گذشت و فراموش کرد؛ رعایت اصول ساخت و ساز را نقطه عطف هر دو حادثه می‌توان در نظر گرفت که اگر جدی گرفته می‌شد شاید چنین داغی را به بار نمی‌آورد.
در ادامه با مهندس بهزاد پارسا، رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گیلان در خصوص کنترل و نظارت بر قوانین مقررات ملی ساختمان گفت‌وگویی داشتیم.
ایسنا - در حال حاضر چقدر به مقاوم سازی بناها در ساخت و سازهای جدیدالاحداث توجه می‌شود؟
پارسا گفت: خدمات سازمان نظام مهندسی ساختمان به عنوان یک سازمان تخصصی مردم نهاد از کنترل نقشه تا کنترل نظارت همگی اهرم‌هایی هستند تا کیفیت ساخت‌وساز و ایمنی ساختمان‌ها افزایش یابد و این سازمان با آموزش مستمر اعضای خود همواره درصدد به روز نگه داشتن دانش آنها است. در کنار استفاده از اعضای سازمان به عنوان افراد صاحب صلاحیت در طراحی، اجرا و نظارت پروژه‌ها و رعایت مباحث ۲۲گانه مقررات ملی ساختمان و آیین‌نامه‌ها و قوانین مربوط (نظیر آیین نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله استاندارد ۲۸۰۰)، استفاده از مصالح استاندارد، استفاده از کارگران ماهر و آموزش دیده، برخورد جدی با تخلفات ساختمانی و متخلفان در ارتقای کیفیت ساخت و سازها مهم و موثر هستند.
وی ادامه داد: اگرچه توسعه یافتگی و تکامل آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها نسبت به سال‌های گذشته قابل قبول بوده ولی کماکان نیازمند توسعه و تحقیق است و برای رسیدن به هدف والای ساخت وساز با کیفیت، لازم است ادارات و نهادهای مختلف نظیر سازمان نظام مهندسی ساختمان، اداره کل استاندارد، اداره کل آموزش فنی و حرفه‌ای، مراجع صدور پروانه، اداره‌کل راه و شهرسازی و ...با هم همکاری بیشتری داشته باشند و برنامه ریزی و ساماندهی بیشتر جهت ارتقای شرایط، ضروری به نظر می‌رسد.
ایسنا – برنامه‌ای برای نوسازی و مقاوم‌سازی ساختمان‌های با قدمت بالا یا احیای بافت فرسوده و بازآفرینی شهری ندارید؟
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گیلان عنوان کرد: معضل اصلی در این بخش ناتوانی اقتصادی در بخشی از جامعه شهری است. به نظر می‌رسد برای رفع این دغدغه جدی و حذف مناطق به شدت آسیب‌پذیر در برابر عوامل طبیعی، حمایت دولت و ارائه یارانه در هزینه‌های قانونی و نرخ بهره تسهیلات بانکی اجتناب ناپذیر است. بدیهی است در صورت ایجاد عزم ملی جهت نوسازی چنین ساختمان‌هایی سازمان نظام مهندسی ساختمان گیلان نیز با عقد تفاهم‌نامه در مقیاس ملی با مراجع مربوط می‌تواند متقاضیان را مشمول مساعدت و تخفیف‌هایی در حدود مناسب قرار دهد.
ایسنا - چطور می‌توان مانع ساخت و سازهای غیر قانونی در زمین‌های فاقد سند مالکیت شد؟
وی در پاسخ به این سوال گفت: فرآیند غیرقانونی این ساخت و سازها از ابتدا که بدون دریافت پروانه ساختمانی شروع می‌شود تا طراحی و اجرا و نظارت که بدون دخالت مهندسان صاحب صلاحیت انجام می شود و در نهایت بهره‌برداری بدون دریافت گواهی پایان کار و ... که کل این روند نادرست و غیرقانونی به قیمت به خطر افتادن جان ده‌ها نفر در هر ساختمان تمام می‌شود.
پارسا ادامه داد: عزم راسخ جهت کنترل و نظارت بر ساخت و سازهای نابسامان در کنار ارائه راهکار قانونی جهت امکان صدور پروانه ساختمانی و برخورد شدید با متخلفین می‌تواند یکی از راه‌حل‌های برون رفت از پیامدهای ناگوار این معضل باشد. متاسفانه به دلیل ایجاد موانع ثبتی و حقوقی، تصمیم گیری برای صدور مجوز ساخت بر روی زمین‌های نسقی از سطح استان خارج و موضوع مذکور در مجلس مطرح شده است که با توجه به اهمیت بالای موضوع اقدام فوری و عاجل مجلس را می‌طلبد زیرا از این طریق امکان نظارت و پیگیری فرآیند این ساخت‌وسازها که امروزه بیش از هر زمان دیگر ضروری به نظر می‌رسد میسر خواهد شد که پیامد آن آرامش و امنیت جانی و روانی جامعه خواهد بود.
ایسنا - مهمترین مشکل شهرسازی که سبب بروز اتفاقات ناخوشایند می‌شود، از کدام بخش است و باید چه تدبیری اندیشید؟
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گیلان تصریح کرد: به نظر می‌رسد تاثیر عوامل اقتصادی (به صرفه بودن جریمه‌های خلاف و قیمت تمام شده ساختمان نسبت به سود ناشی از فروش) در این بخش موجب شده تا درصد قابل توجهی از دست اندرکاران و سرمایه گذاران مبادرت به توسعه بناهای احداثی در سطح، به ویژه در طبقات نمایند. شاید بتوان با بررسی دقیق‌تر آماری و لحاظ نمودن مسائل اقتصادی به لزوم اصلاح برخی طرح‌های تفصیلی پی برد. بدیهی است گسترش بی رویه ساختمان‌ها در سطح و ارتقاع علاوه بر کاهش فضاهای سبز و سطوح جاذب آب باران، مسائل اشراف و همسایگی، مخاطرات گسترش حریق و معضلات ترافیکی برخی مناطق شهری را در بر دارد که از دیگر پیامدهای عدم توجه به دانش شهرسازی می‌باشد.
ایسنا - چقدر بر ساخت و سازها کنترل و نظارت صورت می‌گیرد و برای تقویت و تشدید آن باید چه کرد؟
پارسا بیان کرد: در خصوص ساخت و ساز در زمین‌های نسقی و فاقد پروانه همانطور که گفته شد به علت روند غیرقانونی این ساخت و سازها و عدم استفاده از افراد صاحب صلاحیت مورد تایید سازمان نظارتی صورت نمی‌گیرد اما در خصوص ساخت‌وسازهای قانونی ناظران سازمان در چهار رشته معماری، عمران، برق و مکانیک از ابتدای شروع عملیات ساختمانی تا اتمام عملیات ساختمانی بر روند اجرای ساختمان که توسط سازنده واجد صلاحیت انجام می‌گیرد نظارت دارند و گزارش‌های مرحله‌ای و تخلف پروژه را به صورت الکترونیکی از طریق سامانه نظام مهندسی به مراجع صدور و سازمان ارسال می‌کنند؛ در حال حاضر تمامی شهرداری‌ها متصل به سامانه نظام مهندسی هستند و می‌توانند گزارش‌های ارسالی ناظران را رویت نمایند متاسفانه تقریبا ۳۰ درصد از این گزارش‌ها توسط شهرداری‌ها رویت شده است که این میزان نیز نسبت به سال گذشته پیشرفت قابل توجهی داشته است؛ اگرچه در این زمینه برخورد قاطعانه مطلوب نظر همه دستگاه‌های مسئول می‌باشد.
وی اضافه کرد: از طرفی تعداد بخشداری‌ها و دهیاری‌های متصل به سامانه نظام مهندسی ساختمان به ۱۰ درصد هم نمی‌رسد که همین موضوع زمینه بروز تخلفات گسترده‌ای را فراهم نموده است درحالیکه اتصال به این سامانه برخط تنها از طریق دریافت یک نام کاربری و رمز عبور و در عرض چند دقیقه میسر است و مورد تاکید استاندار محترم نیز بوده است.
ایسنا - مهمترین درسی که حوزه ساخت و ساز باید از حادثه متروپل بگیرد، چیست؟
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گیلان خاطرنشان کرد: اقدام به ساخت و ساز بدون دریافت پروانه ساختمانی و بی توجهی به قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و مقررات ملی ساختمان از عوامل اصلی به وجود آمدن فاجعه انسانی متروپل می‌باشد.
وی بیان کرد: ناظران سازمان، تامین کننده ایمنی ساختمان از طریق تذکر و هشدار در خصوص تخلفات فنی هستند و اگر افراد و مراجع ذیربط به این آگاهی برسند که گزارش حافظان ایمنی ساختمان در جهت تامین آسایش جانی و مالی آنها است، این گزارشات را جدی می گیرند و با هرگونه مسامحه در این خصوص برخورد می‌نمایند. بزرگترین درسی که از متروپل می‌توان گرفت این است که به مقررات ملی ساختمان و قوانین نظام مهندسی دقت شود و منفعت‌های کوتاه مدت و مقطعی را قربانی منفعت‌های بلند مدت و جان و مال هموطنان نکنند.
پارسا با اشاره به اینکه فلات ایران و سرزمین عزیزمان ناگزیر زخمی از بلایای طبیعی نظیر زلزله و جابجایی گسل بر پیکر دردمند خود دارد، این غرش و سرکشی زمین جز با درایت و تدبیر و افزایش استحکام بناها درمان نمی‌شود، تاکید کرد: برنامه ریزی زیربنایی و ساختاری در حوزه شهرسازی و ساخت و ساز، زمینه ساز کاهش خسارات مالی و تلفات انسانی در شرایط بحرانی از قبیل سیل، زلزله و سایر بلایا است؛ بدون تردید حفظ جان و مال انسان‌ها جز با تدبیر دست اندرکاران حوزه ساخت و ساز و توجه ویژه به مقاوم سازی ساختمان در برابر حوادث طبیعی نظیر زلزله حاصل نمی‌شود که این مهم افزایش پایداری سازه‌های حجیم، حفظ سرمایه‌های ملی و ارتقای تاب آوری جامعه را به دنبال خواهد داشت.
انتهای پیام
نظرات