اسدالله حاتمی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: استان خراسان جنوبی در کمربند خشک کره زمین واقع شده و چهره غالب بیابانی دارد اما در همین استان خشک، خرده اقلیم‌ها و اکوسیستم‌های متنوعی را میتوان مشاهده نمود که نشان از غنای طبیعت آن دارد.

وی افزود: تپه های ماسه ای ریگ یلان، ریگ بشرویه و ریگ گنده طبس ،کوهستان های باقران، شاسکوه ، کمرسرخ، آهنگران تا گزیک، قله های نایبند، کوه شتری، شاه کوه، دشت های وسیع سه قلعه، بشرویه،همت آباد و گلورده، جنگل های کم نظیر بنه در نهبندان، جنگل های منحصر به فرد سنو در طبس و رویشگاه‌های تاغ و دیودال در زیرکوه ،تالاب های کجی نمکزار نهبندان و خور خوسف و کوههای مینیاتوری نهبندان تنها گوشه ای از اکوسیستمهای پهناوراستان است که نه تنها تنوع زیستی ارزشمندی را در خود جای داده اند بلکه نظر هر بیننده و طبیعت دوستی را به خود جلب می کنند.

وی بیان کرد: تنوع گیاهی و جانوری استان خراسان جنوبی اگرچه اطلاعات کافی پیرامون تنوع گونه های جانوری و گیاهی استان در دسترس نیست اما یافته های پراکنده موجود حاکی از آن است که در این خطه از کشور تاکنون تعداد 228گونه پرنده ، 50گونه پستاندار، 50گونه خزنده، سه گونه دو زیست وبیش از 1000گونه گیاهی شناسایی شده است.ارزش تنوع زیستی استان صرفا به تعداد گونه ها نیست بلکه گونه های در معرض خطر انقراض و یا کمیابی در استان زندگی می کنند که ارزش حفاظتی بالایی داشته و مورد توجه بوم شناسان است از جمله این گونه ها می توان یوزپلنگ ایرانی، پلنگ ، آهو، جبیر ، گربه پالاس ،گربه شنی، شاه روباه ،قوچ اوریال، هوبره ، زاغ بور ،افعی شاخدار، بزمجه بیابانی و  پرندگان شکاری مثل بالابان، قرقی، پیغو، دلیجه کوچک، عقاب طلایی و...را نام برد.

سرپرست حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی تصریح کرد: ۳.۱۳ از خاک استان معادل 2006213 هکتار در قالب مناطق چهارگانه محیط زیست مدیریت می شوند که شامل سه پناه گاه حیات وحش (پناه گاه حیات وحش نایبندان طبس ،پناه گاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار نهبندان ،پناه گاه حیات وحش رباط شور) و هفت منطقه حفاظت شده ( شاسکوه در قاین ، باقران در بیرجند ، آرک و گرنگ در خوسف ، مظفری در فردوس ، کمرسرخ در سرایان ، پطرگان در زیرکوه ،درمیان سربیشه بصورت مشترک در دو شهرستان درمیان و سربیشه) است.

مهم‌ترین چالش‌های زیست محیطی

وی افزود: در کنار این پتانسیل های ارزشمند خدادادی ، تهدیدات زیست محیطی نگران کننده ای نیز بواسطه کم توجهی انسان های ساکن این سرزمین پدیدار شده که از مهمترین آنها می توان به  برداشت بی رویه از منابع آبی ،تخریب زیستگاه و شکار بی رویه ، پدیده گرد و غبار و دفع نامناسبت پسماندها  اشاره کرد.

حاتمی ادامه داد: برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی به همراه تغییرات قلیم و کاهش نزولات جوی و خشکسالی های دو دهه اخیر در استان منجر به بحرانی شدن دشت های مهم استان، افت کمی و کیفی شدید  سفره‌های آب زیرزمینی  و پدیده‌های متاثر از آن از جمله فرونشست زمین در برخی از دشت ها ،  افزایش محسوس  کانون های فرسایش بادی و  پدیده گرد و غبار و کاهش شادابی پوشش گیاهی و کاهش ظرفیت مراتع و ایجاد مشکل برای دامداران و کشاورزان و .... شدا و  راهکارهایی نظیر انتقال آب از دریا اگر چه تا حدودی برای برخی مصارف خاص نظیر آب شرب و صنعت راهگشا  خواهد بود، اما صرفه جویی و مدیریت مصرف آب  در  برنامه های توسعه ای  استان  مبتنی بر  مطالعات آمایش سرزمین و روشهای سازگار با کم آبی راه نجات  و گذر ما از این بحران است.

وی تصریح کرد: در زمینه گرد و غباری شدن استان، ماهیت استان بیابانی است؛ بیش از یک سوم مساحت استان کانون فرسایش بادی بوده و سالانه 729692 تن گرد و غبار برخاسته از این کانون ها بر سر مردم فرود می‌آید؛ همچنین سالانه 5050 میلیارد ریال خسارت ناشی از گرد وغبار به منابع مختلف زیرساختی، اقتصادی و زیست محیطی استان وارد می شود؛ بر اساس مطالعات صورت گرفته و به منظور مشارکت تمامی بخش ها در مدیریت پدیده گرد وغبار برنامه عمل مقابله با گرد و غبار استان خراسان جنوبی توسط ستاد ملی گرد وغبار کشور تدوین و ابلاغ شده است که نقشه راه برنامه های پیشگیری، مدیریت ، مقابله و سازگاری با این پدیده خواهد بود. در چنین شرایط شکننده و حساسی، بسیار باید با طبیعت مدارا کرد. هراقدامی که اندک پوشش گیاهی طبیعت و یا حتی سنگ فرش های خاک را تغییر دهد موجب تشدید فرسایش و افزایش گرد و غبار می‌شود.

وی بیان کرد: مهمترین عوامل تشدید فرسایش گردو غباری شدن استان، چرای بی رویه دام(شتر و گوسفند)در مراتع، ایجاد جاده های خاکی متعدد در طبیعت ، معدن کاری بدون بازسازی و احیاء، رفت و آمد خارج از جاد ه ها در طبیعت به بهانه طبیعت گردی ،آفرود و غیره است.

وی اظهار کرد: معضل مهمتر و اصلی استان در زمینه پسماندها استفاده بیش از حد از کیسه های پلاستیکی و رها سازی آنها در طبیعت است .با یک حساب سر انگشتی سالانه دویست میلیون کیسه پلاستیکی ( اعم از مشما فریز .نایلون و..) در طبیعت رها سازی شده وبه بوته ها می چسبد.

وی بیان کرد: نظارت مستمر مراکز دفن زباله ، پیگیری تهیه و تصویب طرح های جامع مدیریت پسماند شهرستان ها  توسط  شهرداری های استان و مکان یابی زباله گاه های روستایی خارج از شعاع 50 کیلومتری مراکز دفن شهری ، نظارت بر مراکز تولید پسماندهای پزشکی و پسماندهای تولیدی بخش صنعت و کشاورزی استان از جمله اقدامات دیگر در حوزه پسماندهاست.

تخریب زیستگاه و شکار بی رویه، گونه های مهاجم، قاچاق گونه ها

سرپرست حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی ادامه داد: در زمینه تخریب زیستگاه و شکار بی رویه نسبت به 60 سال گذشته حدود 80 درصد جمعیت گونه های برجسته حیات وحش نظیر جبیر ، آهو، هوبره ، قوچ و میش،کل و بز استان را از دست داده ایم . گور خر ایرانی از صحنه طبیعت استان حذف و یوزپلنگ و پلنگ در استان در آستانه انقراض قرار دارند و بر اثر به هم ریختن رابطه طعمه و طعمه خوار و زنجیره های غذایی طبیعت ، مجال جولان دهی گونه هایی همچون گرگ و تشی افزایش یافته و موجب خسارت به اراضی کشاورزی و دام مردم می شود.

و افزود: به این مشکلات و تهدیدهای تنوع زیستی باید قاچاق پرنده کمیاب هوبره ، کشته شدن خزندگان بومی بواسطه ناآگاهی مردم، تصادفات جاده ای حیات وحش( سالانه بیش از 3000مهردار زیر چرخ خودروها له می شوند)، تخریب طبیعت با طرح های توسعه ای ، بهره برداری بیش از حد از مراتع و زیستگاهها و آلوده ساختن ساختن زیستگاههای بکر در اثر فعالیت های انسانی و غیره را اضافه کرد.

حاتمی تصریح کرد: اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی برای مقابله با این تهدیدها و معضلات محیط زیستی علی رغم بضاعت ناچیز تلاش های گسترده ای را انجام داده است . طی یکسال تعداد 815 فقره استعلام برای استقرار یا بهره برداری واحدهای تولیدی و خدماتی را برای پیشگیری از تخریب و آلودگی بیشتر بررسی و اعلام نظر نموده است و تعداد  1140 فقره پایش از واحدهای تولیدی و خدماتی مراکز دفن پسماند انجام و 244 فقره اخطار آلایندگی را صادر کرده است.

وی ادامه داد: تعداد 15 واحد به عنوان صنایع  آلاینده مشمول پرداخت یک درصد فروش خود به عنوان جریمه به امور مالیاتی شده‌اند؛ راهبری 5 ایستگاه سنجش گردو غبار ،نظارت بر آزمایشگاه‌های معتمد ، نظارت بر مراکز معاینه فنی خودروها و پیگیری و نظارت بر اجرای قوانین هوای پاک ، حفاظت خاک ،پسماندها و آیین نامه های آنها از دیگر اقدامات محیط زیست استان برای پیشگیری از آلودگی محیط زیست در یک سال گذشته بوده است.

وی بیان کرد: اجرای برنامه عمل مدیریت گونه های حیات وحش و حفاظت ویژه از گونه های در معرض خطر انقراض از قبیل یوز ایرانی، پیشگیری از وقوع و مقابله با شیوع احتمالی بیماری ها در حیات وحش،پایش مستمر زیستگاه های تحت مدیریت استان و تالابی بر اساس دستورالعمل ارسالی از سازمان،انجام برنامه سرشماری سالانه پستانداران، پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی، پرندگان خشکزی حائز اهمیت ملی و بین المللی و جمعیت زمستان گذران هوبره، انجام پروژه های مقابله با  خشکسالی 20 ساله در سطح استان، مدیریت مجوزهای صید و شکار، مدیریت خسارات وارده توسط حیات وحش به باغات و مزارع و دام و صدور مجوز دفع جانوران آسیب رسان، ورود و خروج گونه های جانوری و گیاهی به طرق قانونی، مجوز ورود به مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی، صدور مجوز مراکز تکثیر و پرورش در اسارت و باغ پرندگان و مراکز نگهداری از حیوانات، جمع آوری، شناسایی و کد گذاری  اجزای تنوع زیستی جهت نگهداری در  بانک ژن سازمان.

وی بیان کرد: تالاب کجی نمکزار نهبندان یکی از زیستگاه‌های منحصر به فرد در استان خراسان جنوبی است؛ این محدوده تالابی در حقیقت شوره‌زاری وسیع است که به خاطر پایین بودن سطح ارتفاع آن نسبت به مناطق اطراف، همانند یک اسفنج رواناب‌های سطحی را در خود جمع‌آوری می‌کند و تالابی فصلی به شمار می‌آید. از آنجا که در فصل‌های پاییز و زمستان این تالاب دارای آب می‌باشد، به محل امنی برای پرندگان آبزی و کنار آبزی مهاجر و زمستانگذران تبدیل شده و همه ساله پذیرای حدود پنج هزار پرنده مهاجر و بعضاً کمیاب کشور است.تالاب کجی‌نمکزار نهبندان به استناد بند ”و“ ماده‌ی 6 قانون حفاظت و بهسازی محیطزیست از تاریخ ۱۵ بهپن ماه ۸۶ به مدت 5 سال به عنوان منطقه‌ی شکار ممنوع اعلام شد.

سرپرست حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی ادامه داد: منطقه مذکور بر اساس آگهی رسمی مصوبه شماره‌ی 312 شورایعالی حفاظت محیط زیست مورخ ۱۱ خرداد ۸۹ و شماره18976 روزنامه‌ی رسمی مورخ ۷ اردیبهشت ۸۹ به عنوان پناهگاه حیات وحش کجی نمکزار نهبندان معرفی گردید. شایان ذکر است به استناد، لیست تالاب‌های موضوع جدول شماره 1 پیوست آیین نامه جلوگیری از تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب‌ها به شماره 157408/ت 55096 تایید شده به مهر دفتر هیئت دولت، بخشی از پناهگاه در فهرست تالاب‌های موضوع تبصره ماده 1 قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور قرار گرفته است.

وی تصریح کرد: هر ساله در راستای حفاظت و احیاء تالاب اعتباراتی مختص تالاب کجی اختصاص یافته و در سال 1400 نیز اعتباری معادل 8000 میلیون ریال در قالب طرح حفاظت و احیاء تالاب ها و رودخانه های در معرض خطر به استان خراسان جنوبی اختصاص یافته است.

حاتنی ادامه داد: دستگیری تعداد 300 نفر متخلف شکار و صید ، کشف تعداد ۳۱ قبضه سلاح غیر مجاز و برخورد با 102مورد حمل غیر مجاز سلاح شکاری ، کشف تعداد ۴۶۸ حیوان شکار شده یا زنده گیری شده و تشکیل 127 فقره پرونده در مراجع قضایی استان برای متخلفان شکارو صید از دیگر اقدامات محیط زیست برای حفظ تنوع زیستی استان از ابتدای سال 1400 بوده است.

وی خاطرنشان کرد: در این مدت در صورتجلسات و گزارش های اولیه مامورین محیط زیست مبلغ58756000000ریال جرایم قانونی به عنوان ضرر و زیان شکارو صید به تخلفات مزبور تعلق گرفته که بخشی تایید و وصول شده و مابقی در دست پیگیری است.

وی ادامه داد: همچنین طی یک سال گذشته مبلغ 64700000000 ریال از اعتبارات ملی در حوزه های تنوع زیستی ، گرد و غبار ، تالاب و غیره برای ساخت آب  انبار و تامین آب ، مقابله با بیماری حیات وحش، واکاری و آبیاری نهالکاری ها در  مناطق بیابانی ، اجرای برنامه مدیریت زیست بومی تالاب کجی ، آموزش عمومی محیط زیستی و تجهیز یگان حفاظت استان دریافت و جهت اجرا برنامه ریزی شده است.

واحد آموزش و مشارکتهای مردمی اداره کل با هدف آموزش و ترویج فرهنگ حفاظت محیط زیست بیش از 202  برنامه  آموزشی مختلف  را در قالب کارگاه و وبینار  در  مرکز استان و کلیه شهرستانها برای گروههای هدف اثر گذار از جمله دانش آموزان، کودکان، دبیران ، جوامع محلی روستاهای حاشیه مناطق، دهیاران، دانشجویان و .... را در طی یک ساله گذشته اجرا کرده است.

وی تصریح کرد: برگزاری نشست های ماهانه با تشکلهای زیست محیطی، اجرای طرحهای آموزشی حفاظت،قرق ومدیریت چرادرمناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست استان خراسان جنوبی، اجرای برنامه عملیاتی ظرفیت‌سازی، مشارکت و آگاهی‌رسانیCEPA در تالاب کجی نمکزار نهبندان، تولید محتوای آموزشی شامل چهار عنوان کتاب الکترونیک با موضوعات مختلف تنوع زیستی، پسماند، آبگیرها و تالابهای استان، گرد و غبار ، تهیه و تولید وسترو بروشور، موشن گرافی، آلبوم عکس حیات وحش، پخش کلیپ های آموزشی در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی، تهیه بانک تصاویر حرفه ای تنوع زیستی استان ،انعقاد تفاهم نامه های همکاری مشترک با دانشگاههای استان ،فرماندهی مرزبانی ،نیروی انتظامی هیات کوهنوردی و .... گرامیداشت مناسبت‌های محیط زیست  از دیگر برنامه های آموزشی است.

حاتمی خاطرنشان کرد: پژوهش بنیادی و کاربردی پیرامون محیط زیست استان در سال گذشته انجام شده و  کسب رتبه برتر اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی در جشنواره کشوری  تقدیر از پژوهشگران و ادارات کل  برتر در سال 1400 از مهمترین  دستاوردهای حوزه پژوهش است.

سخن آخر

وی بیان کرد: فرهنگ سازی عمومی محیط زیست با همه این تلاشها و عملکرد نسبتا گسترده ، حال عمومی محیط زیست استان خوب نیست و ظاهرا هیچ دارویی اعم از برخورد قانونی ، اخطار ، پایش،جریمه ، جلسه و غیره به اندازه‌ای کار ساز نیست که امیدواری ما نسبت به آینده را تضمین کند بلکه چاره کار همان گونه که دنیا تجربه کرده و علم نیز اثبات کرده در فرهنگ سازی عمومی محیط زیست است.

وی خاطرنشان کرد: به جرات می توان گفت کمتر از 10 درصد جامعه  با وظایف قانونی خود در مورد محیط زیست ( مخصوصا اصل 50 قانون اساسی ) آشنا هستند و کمتر از پنج درصد جامعه به وظایف قانونی و وجدانی خود در این زمینه عمل می کنند.عمده تصمیم گیران و دستگاههای اجرایی به برنامه های بخشی و کوتاه مدت توسعه ای خود می پردازند و مخصوصا زمانی که کشور با تنگناهای اقتصادی و تحریم ها مواجه می‌شود دغدغه رفع مشکلات امشب و نهایتا فردای اقشار ضعیف جامعه پیش می آید و مسائل و معضلات محیط زیست که از جنس تهدیدها و بحران های طولانی مدت و آینده نگرانه است مغفول می ماندودر چنین شرایطی مردم نیز به دلیل مشکلات عدیده روزمره، هیچ حوصله و تمایلی برای پرداختن به معضلات آینده فرزندان خود را ندارند.

سرپرست حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی بیان کرد: بدیهی است در چنین شرایطی تولید ،توسعه و رفع تنگناهای اقتصادی به عنوان پیشران سیاست های توسعه ای قرار گرفته و محیط زیست کاملا به حاشیه رانده می‌شود. به هر حال در گیر و دار این محدویت ها، ابلاغ سند برنامه ارتقای فرهنگ حفاظت محیط زیست که به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور رسیده می تواند نقطه امیدی برای آینده محیط زیست باشد.

وی افزود: در این سند برای تمام دستگاههای اجرایی ، نظارتی ،حاکمیتی، نظامی ،قضایی، فرهنگی، صدا و سیما و... تکالیف مشخصی در حوزه فرهنگ سازی محیط زیستی تعریف و تکلیف شده است. بدیهی است در صورت اجرایی شدن این سند به جای فعالیت های قطره چکانی ادارات محیط زیست هر کدام از دستگاه‌های اجرایی، حاکمیتی و... بخشی از وظیفه آگاهی رسانی عمومی محیط زیستی را بردوش گرفته و فرهنگ سازی عمومی با سرعت بیشتری اتفاق افتاده و این می تواند یک جراحی بزرگ و موفق برای بهبود حال عمومی محیط زیست استان باشد.

انتهای پیام