گلی شادکام در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص معرفی جشن‌های پیشواز بهار در آیین‌های کردی کرمانی گفت: با توجه به اهمیت بهار و جشن نوروز برای کردهای خراسان این مراسم در بازه زمانی پایان چله کوچک (پایان بهمن) تا بهار است که شامل جشن‏‌های پیشواز بهار همچون «چه‏له‌‏چوو» و «ئاخرچارشه‌‏مبی» می‌شود.

وی ادامه داد: جشن و مراسم چه‏له‏‌چوو، از آیین‏‌های گذار طبیعت است که کردهای (کرمانج) خراسان از دیرباز تاکنون در پایان چله کوچک یعنی در پایان بهمن ماه برگزار می‌‏کنند. در این زمان سختی زمستان کمتر می‌‏شود که بهتر شدن هوا نویدبخش بهار است.

این کارشناس آیین‌های کردی کرمانجی بیان کرد: در گذشته که زمستان‌‏های سخت و طولانی در مناطق شمال خراسان حاکم بوده است، مردم با برپایی این جشن پایان دوره سرما، یخبندان و نزدیک‌ شدن بهار را جشن می‏‌گرفتند.

شادکام اضافه کرد: «چله‌‏چوو» از دو واژه «چه‏له» که در دو زبان کردی و فارسی (چله) به معنای یک بازه چهل روزه و «چوو» در زبان کردی کرمانجی به معنای رفت است، تشکیل شده، بنابراین چه‏له‏‌چوو را می‌توان «چله‌رفت» نیز تعریف کرد. این جشن معمولا در سه شب پایانی چله کوچک یعنی سه شب پایانی بهمن ماه برگزار می‌‏شود.

وی تشریح کرد: از مهمترین مراسم این شب می‏‌توان به برافروختن آتش و به هوا پرتاب‌کردن گلوله‏‌های آتشین اشاره کرد. برای این کار با نزدیک‌شدن غروب، هیمه‏‌های هیزم را در یک یا سه دسته جداگانه می‏‌چینند، آتش می‌‏زنند و از روی آن می‏‌پرند.

این کارشناس آیین‌های کردی کرمانجی در خصوص توپ هاویتن یا همان توپ‌های آتشینی که در این مراسم به هوا انداخته می‌شود، افزود: به هوا پرتاب کردن توپ‏‌های آتشین رسمی دیرینه در میان کردهای خراسان به حساب می‌آید. برای این کار از روز قبل گلوله‏‌هایی از نمد یا پارچه به اندازه یک پرتقال دوخته و داخل نفت قرار می‏‌دهند. در شب جشن با تاریک‌ شدن هوا، گلوله‏‌ها را آتش ‏زده و به هوا پرتاب می‏‌کنند و هنگامی که توپ به زمین برخورد می‏‌کند، دوباره آن را ‏برداشته و به هوا پرتاب می‏‌کنند.

شادکام تصریح کرد: با توجه به اهمیت جشن چه‏له‌چوو و همچنین زنده بودن و رواج این جشن در مناطق مختلف کردنشین شمال خراسان، جشن ‏چه‏له‏‌چوو و مراسم آن در تاریخ ۱۳۹۸/۱۰/۰۹در زمره میراث معنوی ایرانیان به ثبت ملی رسید.

وی در خصوص دیگر آیین‌های استقبال از بهار کردهای کرمانج گفت: از دیگر جشن‌ها می‌توان به افروختن آتش و پریدن از روی آن، پختن آش هفت ‌رنگ، مهره در آب‌انداختن و فال‌گرفتن به وسیله آن، توپ‏‌های آتشین به هوا پرتاب‌کردن، گوش‌ایستادن، کوزه‌شکستن، قاشق و تخم‌مرغ پرتاب‌کردن اشاره کرد.

بازی مهره در آب‌انداختن در میان باورهای کردها جایگاه ویژه‌ای دارد  

شادکام افزود: مهره در آب‌ انداختن از دیگر آیین‌های مهم در میان عشایر است که با توجه به باورهای این قوم جایگاه ویژه‌‏ای دارد. برای اجرای این مراسم تمام افراد بُنه در یک سیاه‏‌چادر یا یک منزل گردهم می‏‌آیند. یک کاسه یا یک قوری چینی دارای دهانه گشاد به طوری‌که دست کودکی به راحتی در آن حرکت کند، را پُر از آب می‌‏کنند.

این کارشناس آیین‌های کردی کرمانجی ادامه داد: سپس هر فرد با نیتی روشن، مهره‏ای با رنگ و شکل مشخصی که از بقیه قابل شناسایی باشد، درون قوری می‌‏اندازد. هنگامی‏ که همه مهره‏‌ها در آب انداخته شد، پارچه‌‏ای روی قوری انداخته می‌‏شود و کودکی در کنار آن نشانده می‏‌شود. در مرحله بعد هر بار به نوبت یکی از افراد حاضر شروع به خواندن یک ترانه سه مصراعی که سه‏‌خشتی نامیده می‌‏شود، می‏‌کند و سپس کودک دستش را درون قوری برده و یک مهره را به طور شانسی بیرون می‏‌آورد. با مشخص شدن صاحب مهره و سه‏‌خشتی خوانده شده، تعبیر آن از سوی کهنسالان حاضر در مجلس ارائه می‌‏شود.

شادکام تصریح کرد: این مراسم تا بیرون‌ آوردن آخرین مهره از قوری ادامه می‌‏یابد تا همه افراد بتوانند پاسخ نیت خود را بگیرند. اگر کسی در مراسم حضور نداشته باشد، می‏‌تواند مهره خود را به یکی از حاضران در مجلس برساند یا اینکه فردی از سوی او مهره‌ای در آب بیاندازد. این رسم هنوز هم به دلیل باور راسخ عشایر به قوت خود باقی است.

آیینی که از گفتن سخنان دلسردکننده پرهیز می‌کنند

وی در مورد سنت «گوش ایستادن» تشریح کرد: از دیگر آیین‏‌ها که به وسیله آن پیشگویی و تعبیر رویدادهای سال نو و یا روند کلی زندگی فرد انجام می‏‌پذیرد باید به رسم گوش ایستادن اشاره کرد. به این صورت که فرد کنار ورودی سیاه‏‌چادر و یا در خانه کسی از بستگان یا همسایه‌‏‏ها ایستاده و به طوری که صاحبان خانه متوجه نشوند به صحبت‌‏های آن‌ها گوش فرا می‌‏دهد.

این کارشناس آیین‌های کردی کرمانجی خاطرنشان کرد: برای این کار فرد پیش از نزدیک شدن به در خانه یا سیاه‌‏چادر، گوش‌هایش را بسته و سپس یک لحظه دست‌هایش را برداشته و جمله یا سخنی را شنیده و آنگاه آنجا را ترک می‌‏کند و بر اساس جمله یا سخن شنیده شده، تعبیر آن را جویا می‌‏شود. مثلاً اگر فرد این جمله را بشنود که «گله سیر چریده است» فرد آن را نشانه برکت و روزی در سال نو به حساب می‏‌آورد، یا اگر این جمله را بشنود که «دخیره آرد تمام شده است» این طور تعبیر می‌‏شود که در سال نو کمبود و سختی به وجود خواهد آمد.

شادکام اظهار کرد: به دلیل اهمیت این باور در میان کردهای شمال خراسان، مردم در این شب می‏‌کوشند از گفتن جملات منفی و دلسردکننده خودداری کنند و سخنان مثبت و امیدبخش بگویند تا در صورتی‌که به گوش شنونده‏ای رسید، تاثیر خوبی بر وی داشته باشد.

کم‌رنگ شدن آیین کوزه‌شکستن در میان کردها

وی ادامه داد: یکی دیگر از ‏مراسم که در بیشتر روستاها رواج داشته و امروزه کمرنگ شده است، کوزه‌شکستن است. در این مراسم دختران و زنان جوان کوزه کهن‌ه‏ای را برداشته و کمی خاکستر اجاق در آن می‏‌ریزند، سپس کوزه را به بالای بام برده به زمین پرت کرده و می‌‏شکنند.

این کارشناس آیین‌های کردی کرمانجی در توضیح آیین پرتاب‌کردن قاشق نیز تشریح کرد: از دیگر‏ مراسمی که در گذشته بیشتر در میان عشایر برگزار می‏‌شده و امروزه کمتر اجرا می‏‌شود، پرتاب‌کردن قاشق از روی سیاه‏‌چادر است. برای این کار قاشق چوپی بزرگی را از روی سیاه چادر پرتاب می‌‏کردند، در صورتی که قاشق به رو ‏بیافتد نشان‌دهنده برآورده شدن آرزو است، اما اگر قاشق به پشت بیفتد شگون ندارد.

شادکام در خصوص هئک دانین (تخم‌مرغ نهادن) گفت: این مراسم نیز بیشتر ویژه عشایر بوده و متاسفانه امروزه کمرنگ شده است. برای انجام آن چند تخم‏‌مرغ را به همراه نخ‏‌ها یا مدادهای رنگی، درون تکه پارچه‌‏ای می‏‌پیچند و در روز نوروز آن را باز می‏‌کنند، در صورتی‌که تخم‏‌مرغ‌‏ها رنگ دلخواه را گرفته باشند، شگون‏دار تلقی می‏‌شود و نشانه برکت و شادی و تندرستی است.

وی افزود: با توجه به اهمیت آیین‌های گفته شده و همچنین زنده بودن و رواج داشتن آن‌ها در مناطق مختلف کردنشین شمال خراسان این مراسم‌ها در تاریخ ۱۳۹۷/۱۲/۰۱در میراث معنوی ایرانیان به ثبت ملی رسید.

جشن‌هایی که می‌توانند انسجام و همبستگی را در میان جامعه کرد افزایش دهند

این کارشناس آیین‌های کردی کرمانجی بیان کرد: جشن‌های گفته شده از جمله جشن‌‏های گذار هستند که از دیرباز جامعه کردهای خراسان را برای پشت سرنهادن سال کهنه و آغاز سال نو و فصل جدیدی از کار و تلاش آماده می‏‌کنند. این جشن‏‌ها نه تنها کارکرد شادی‏‌بخشی برای جامعه دارند، بلکه سبب افزایش انسجام و همبستگی اجتماعی شده و تاثیر مثبتی بر رشد و شکل‏‌گیری هویت قومی و ملی نسل جوان دارند.

شادکام ابراز کرد: ثبت ملی این جشن‏‌ها و مراسم مربوط به آن، مسئولیت ما را در جهت پاسداست فرهنگ و میراث غنی فرهنگی‏‌مان صد چندان کرده و امید است نسل جوان با افزایش آگاهی و شناخت نسبت به کارکرد جشن‏‌ها و آداب و سنن و افزایش نگرش مثبت، انگیزه بیشتری در جهت پاسداشت و ترویج میراث معنوی فرهنگی به دست آورد.

انتهای پیام