مجتبی گراوند در گفت‌وگو با ایسنا با تسلیت سالروز شهادت امام علی‌النقی(ع)، بیان کرد: روایات متعددی به ما رسیده که نشان می‌دهند امام هادی(ع) در حضور افراد مختلف به زبان‌های ترکی، نبطی، هندی، صقلایی، فارسی و... صحبت می‌کرد.

وی با بیان اینکه از دیدگاه ما امام هادی(ع) از علم غیر اکتسابی بهره‌مند بودند و همین امر یکی از دلایلی بود که شخصیت والای امام هادی(ع) در نگاه شیعیان هرچه بیشتر شناخته شود و دشمنان نیز به آن معترف شوند، ادامه داد: امام هادی(ع) القاب بسیاری داشت که بعضی از آنها گویای شخصیت برجسته علمی آن حضرت است که القابی همچون «الفقیه» و «العالم» از آن دسته هستند.

مدرس دانشگاه لرستان افزود: عصر امام هادی(ع) از نظر علمی و فرهنگی یکی از حساس‌ترین دوره‌های تاریخ فرهنگ و اندیشه اسلامی به‌شمار می‌رود، زیرا به‌دلیل آزادی‌هایی که خلفای عصر اول عباسی برای اندیشمندان قائل بودند جامعه اسلامی در حال تجربه کردن نوعی فضای باز علمی و رشد و شکوفایی فرهنگی بود که به ناگاه با سیاست‌های سخت‌گیرانه، تسلط روحیه نظامی‌گری و فضای خفقان‌آور دوره متوکل روبرو شد و از تداوم مسیر خود باز ایستاد.

گراوند اضافه کرد: در حالی‌ که با حمایت‌های بی‌دریغ کسانی چون هارون، مأمون، واثق و تفکر اعتزالی در سده دوم و اوایل سده سوم هجری در حال بالندگی بود و می‌رفت تا افق‌های تازه‌ای را در حوزه اندیشه و عمل بر روی جامعه اسلامی بگشاید، در نتیجه تغییر موضع متوکل، اندیشه‌های سطحی و ظاهرگرایی اهل حدیث و اشعریان مورد حمایت بی‌چون و چرای دستگاه خلافت قرار گرفت که حاصل آن رکود علمی، تعطیلی مباحث عقلی و فلسفی و رواج فضای یأس و ناامیدی در مجالس و محافل علمی بود.

وی گفت: امام هادی(ع) در چنین اوضاع دشواری و با وجود اقامت اجباری در سامرا، تمام تلاش و توان خود را برای هدایت و روشنگری مسلمانان به کار بست و با وجود همه مضایقات و تنگناهای امنیتی، سیاسی، اقتصادی و... که با آن مواجه بود، هرگز از پای ننشست و حیات ایشان نشان از نشاط علمی پُرباری دارد.

استادیار تاریخ اسلام دانشگاه لرستان با اشاره به تلاش امام هادی(ع) در تربیت شاگردان، اظهار کرد: امام هادی(ع) تلاش گسترده‌ای برای تربیت شاگردان شایسته و توانمند آغاز کرد که برخی از آنان نقش مهمی در انتقال آموزه‌های تشیع ایفا کردند و هر یک صاحب تألیفاتی در علوم متنوع شدند که از جمله شاگردان امام هادی(ع) می‌توان از احمد ابن اسحاق ابن عبدالله اشعری قمی، احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی، علی ابن مهزیار اهوازی، فضل بن شاذان نیشابوری، محمد بن حسن بن ابی خطاب زیات، معاویه بن حکیم بن معاویه بن عمار کوفی و  یعقوب بن اسحاق دورقی اهوازی معروف به ابن‌سکیت نام برد.

وی با اشاره به پاره‌ای از اقدامات امام هادی(ع) در زمینه مباحث مختلف کلامی، بیان نظر درباره فتنه و مبحثِ خلق قرآن، علم فقه، علم پزشکی و ... در رابطه با کارنامه و میراث فرهنگی آن حضرت، گفت: امام هادی(ع) علاوه بر عرصه‌های گوناگون علم و دانش در عرصه امور مربوط به فرهنگ اسلامی نیز کارنامه درخشان و پُرباری دارند.

گراوند با بیان اینکه دعاها و زیارت‌نامه‌های برجای مانده از آن حضرت تنها بخش اندکی از فعالیت‌های فرهنگی ایشان است، اضافه کرد: امام هادی(ع) در خلال این دعاها و زیارت‌نامه‌ها به بیان معارف اصیل اسلامی نظیر توحید، نبوت و امامت نیز پرداخته است که نیازمند بررسی بیشتری است و به مدد روش‌ها و تکنیک‌های نوین پژوهش می‌توان به عمق مطلب پی برد.

مدرس دانشگاه لرستان با بیان اینکه دعاهای امام هادی(ع) در شرایطی تعلیم داده شده‌اند که از آن حضرت به‌منظور رفع مشکلات شخصی‌شان از ایشان درخواست دعا می‌کردند، گفت: از جمله این دعاها می‌توان از دعا برای برآورده شدن حاجت‌های مهم، دعا برای آمرزش گناهان، دعای ایمنی از ترس‌ها و مخاطرات، دعای رهایی از بلایا و سختی‌ها، دعای رهایی از اسارت، دعای بعد از نمازها، دعا برای رفع حاجت در مشهد آن حضرت بعد از رحلتش و دعا برای پناه بردن به خدا از عقاب و انتقام خدا نام برد.

استادیار تاریخ اسلام دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه امام هادی(ع) معمولاً در موقعیت‌ها و زمان‌های ویژه به‌منظور برآمدن خواسته‌ها و یا صرفاً به جهت نیایش و تسبیح خداوند یکتا، دست به دعا برمی‌داشت، اظهار کرد: بخش سترگی از معارفی که از سوی امام هادی(ع) به ما رسیده در قالب زیارت‌نامه‌هاست.

وی افزود: به‌دلیل فضای خفقان و فشارهای سیاسی ـ امنیتی که امام هادی(ع) با آنها روبه‌رو بود بسیاری از اصول و عقاید شیعه امکان کمتری وجود داشت تا به‌صورت سریع و آشکار در میان مجالس عمومی مطرح شدند. لذا، همان‌گونه که امام زین‌العابدین(ع) در شرایط سخت بعد از واقعه کربلا از ابزار دعا برای بیان معارف اصیل اسلامی بهره گرفت امام هادی(ع) نیز از اهمیت ابزارهای تبلیغاتی نظیر زیارت‌نامه آگاه بود و به‌خوبی توانست از آن استفاده کند.

گراوند افزود: افزون بر جنبه تبلیغی از آنجایی که این زیارت‌نامه‌ها به‌صورت مکتوب به دست ما رسیده‌اند قابلیت این را دارند که از جنبه بلاغت و ظرافت‌های ادبی مورد بررسی قرار گیرند و به  این ترتیب یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته امام هادی(ع) نیز شناخته خواهد شد.

وی با بیان اینکه واژه‌ها و اصطلاحاتی که در این زیارت‌نامه‌ها به کار رفته‌اند برای پژوهشگران علم کلام و تاریخ نیز حائز اهمیت و توجه ویژه خواهد بود، ادامه داد: مشهورترین زیارتی که مأثور از امام هادی است زیارت جامعه است؛ امام هادی(ع) این زیارت را به درخواست موسی بن عبدالله نخعی به وی تعلیم داد.

گراوند در ادامه به مبارزه امام هادی(ع) با جریان‌های فکری و انحرافی اشاره کرد و گفت: گرچه اختناق حکومت بنی‌عباس در دوران امام هادی(ع) نیز ادامه داشت و آن حضرت از سوی حکومت زیر نظر بود و حتی مدتی از زندگانی ایشان در حبس سپری شد اما هدایت و امامت شیعیان هیچ‌گاه با وقفه مواجه نشد و ایشان از راه‌های مختلف اعم‌ از ارسال نامه، سخنرانی، شرکت در مناظره با فرقه‌ها و عقاید انحرافی مبارزه کرد و درصدد هدایت و ارشاد آنها برآمد.

این مدرس دانشگاه لرستان به مبارزه امام هادی(ع) در برابر غالیان و مقابله وی با واقفیه، تصوف و صوفیان اشاره کرد و افزود: امام هادی(ع) با وجود اینکه در شرایطی زندگی می‌کرد که تحت مراقبت‌های ویژه از سوی خلفای عباسی قرار داشت اما هیچ‌گاه از فعالیت بازننشست و از تمام فرصت‌ها، شیوه‌ها و راه‌های موجود از قبیل مکاتبات، شرکت در جلسات مناظره، شرکت در مجالس عام در دربار خلفا، تربیت شاگردان و ... به‌منظور پیشبرد اهداف عالیه خویش که همانا هدایت و رهبری مسلمانان و به‌ویژه شیعیان بود استفاده کرد.

گراوند با بیان اینکه امام هادی(ع) در زمینه‌های مختلف علمی اعم‌ از فقه، کلام، تفسیر و طب از خود کارنامه‌ای درخشان بر جای نهاده است، اظهار کرد: گنجینه روایاتی که از آن حضرت به یادگار مانده خود گواهی بر این مدعاست کمااینکه امام هادی(ع) در عرصه‌های فرهنگی نیز پُر کار بودند.

استادیار تاریخ اسلام دانشگاه لرستان با یادآوری اینکه ادعیه و زیاراتی که امام هادی(ع) به شیعیان تعلیم دادند از جنبه‌های اخلاقی، هدایتی، معرفتی حائز اهمیت هستند، گفت: آن حضرت در مواجهه با گروه‌ها و فرقه‌ها و اندیشه‌های انحرافی نظیر غالیان و صوفیان همواره موضع‌گیری صحیح، سریع و صریح اتخاذ کرد و راه هرگونه مصالحه و مصلحت‌ورزی در قبال آنها ـ هر چند در شمار شیعیان باشند ـ را باز نمی‌گذاشت.

انتهای پیام