"دارسی از منابع مختلف اطلاعاتی به دست آورده بود که امکان وجود منابع نفت در مناطقی از کرمانشاه وجود دارد و کارگزار خود برلز را مامور این کار کرد تا سراغ این منابع نفتی برود.

بر خلاف این تصور که نفت برای اولین بار در جنوب ایران کشف شد اما در واقع اولین چاه نفت کشف شده در ایران در کرمانشاه و در منطقه‌ای در شمال قصرشیرین بوده که البته این منطقه در زمان مظفرالدین شاه از ایران جدا شد و اکنون جزو خاک عراق است."

همه اینها را بنیان‌گذار موزه صنعت نفت غرب کشور می‌گوید، منصور ملایری که سال‌ها در تاریخ صنعت نفت کشور و کرمانشاه کند و کاش کرده و حالا زوایایی جالب از تاریخ این صنعت را بازگو می‌کند.

ملایری در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه  اولین اکتشاف نفت در منطقه‌ای به اسم "چیاسرخ" در شمال قصرشیرین کلید خورد و در نهایت اولین چاه نفت ایران در چیاسرخ قصرشیرین کشف شد، ادامه داد: این کشف به حدود سال 1280 هجری شمی برمی‌گردد، یعنی چیزی نزدیک به 120 سال قبل.

به گفته رئیس موزه صنعت نفت غرب کشور، این اکتشاف به خواسته ویلیام ناکس دارسی انگلیسی و کارگزار وی برلز صورت گرفته که هدف آنها بهره‌جویی از نفت ایران بود.

ملایری یادآور شد: برلز پس از آنکه به نفت چیاسرخ دسترسی پیدا کرد متوجه شد میزان ذخایر آن بسیار کم است و استخراج این میزان اندک نفت با هزینه زیادی که دارد صرفه اقصادی نخواهد داشت و بدین ترتیب درب اولین چاه‌های نفت کشف شده در ایران بسته شد.

وی افزود: برلز از همین مسیر به دنبال کشف نفت تا جنوب ایران رفت و در نهایت عازم خوزستان شد و چاه‌های نفت مسجد سلیمان به عنوان اولین چاه‌های نفت استخراجی ایران با ذخایر زیاد کشف شد و برای استفاده از این نفت پالایشگاه آبادان به عنوان اولین پالایشگاه کشور تاسیس شد.

بنیانگذار موزه صنعت نفت غرب کشور با بیان اینکه پس از دسترسی به منابع عظیم نفت مسجد سلیمان که چند برابر چیاسرخ نفت داشت باز هم انگلیسی‌ها سراغ منابع نفت کرمانشاه آمدند، یادآور شد: در نهایت پس از کشف مخازن نفت مسجد سیمان، 13 چاه نفت "نفت شهر" کشف شد که این کشف نیز به حدود سال 1306 برمی‌گردد.

پالایشگاه کرمانشاه، دومین پالایشگاه ایران بعد از آبادان

وی در ادامه به تاریخچه تاسیس پالایشگاه کرمانشاه اشاره کرد و ادامه داد: چند سال پس از کشف چاه‌های نفت شهر، در سال 1314 در همان منطقه نفت شهر یک تصفیه‌خانه و دستگاه تقطیر ایجاد شد تا بتوان نفت استخراجی را تا حدودی پالایش کرد.

به گفته رئیس موزه صنعت نفت غرب کشور، این تصفیه خانه نیز توسط انگلیسی‌ها ساخته شد و شیوه کار آن نیز اینگونه بود که 60 درصد محصولات سبک و 40 درصد محصولات سنگین از آن به دست می‌آمد و در نهایت آنچه که باقی می‌ماند دوباره به درون زمین تزریق می‌شد.

به گفته ملایری، سپس به تدریج خط لوله سه اینچی از نفت شاه( یا همان نفت شهر که به معنای شاهراه نفت بوده) تا کرمانشاه کشیده شد و سپس پالایشگاه کرمانشاه در سال 1316 توسط انگلیسی ها تاسیس گردید.

وی با بیان اینکه پالایشگاه کرمانشاه نیز ابتدا مشابه تصفیه خانه نفت شهر بود، خاطرنشان کرد: بعد از چند سال تجهیزات تصفیه خانه نفت شهر هم به محل پالایشگاه کرمانشاه منتقل شد.

بنیان گذار موزه صنعت نفت غرب کشور از مرکز انتقال نفت پاتاق که اکنون بین کرندغرب و سرپل ذهاب قرار دارد به عنوان باقی مانده خط انتقال نفت از نفت شهر به کرمانشاه یاد کرد که ثبت ملی شده است.

ملایری از قدمت بسیار طولانی پالایشگاه کرمانشاه یاد کرد و گفت: این پالایشگاه یکبار در سال 1342 بازسازی شد. همچنین خط انتقال سه اینچی نیز به به خط هشت اینچی ارتقا یافت.

یک کارخانه زنده از قبل از جنگ جهانی دوم

بخش دیگری از تاریخ عجیب و شگفت انگیز نفت کرمانشاه موزه صنعت نفت غرب کشور است، موزه‌ای که بسیاری از ما از وجود آن خبر نداریم اما مسئول موزه چندین سال از عمر خود را با علاقه زیاد صرف جمع آوری و ثبت قطعات آن کرده است.

این موزه از چندین بخش مختلف تشکیل شده و مهمترین آن کارخانه حلب سازی است.

کارخانه‌ای که قدمت آن به بیش از یک قرن قبل برمی‌گردد یعنی زمانی قبل از جنگ جهانی دوم و در ایامی که هنوز اصلا نفت در ایران کشف نشده بود.

با یک کلید تمام دستگاه‌ها که به نوعی به هم متصل هستند به کار می‌افتند، ورق های حلب روی دستگاه می رود، قالب گیری می شود، با استفاده از شابلون های متعددی که وجود دارد روی آنها نوشته ای نقش می بنند، درب آنها گذاشته شده و در نهایت قلع اندود می شود. همه این فرآیند در سه سوله صورت می‌گیرد، سوله ای به عنوان انبار ورق، سوله ای برای قطعه بندی و سرهم کردن و سوله آخر برای قلع اندود کردن تا پوسیده نشود.

ورق ها هم از انگلیس می آمده است، ورق هایی که همین حالا تعدادی از آنها موجود است و با گذشت این همه سال سالم و سنگین باقی مانده است.

پیت های نفتی هم هنوز در این موزه وجود دارد که بیش از 70 سال قدمت دارد.

به گفته رئیس موزه صنعت نفت غرب کشور، این کارخانه را هم انگلیسی ها ساختند، برای اینکه بتوانند در زمان جنگ جهانی برای سوخت رسانی به متفقین و تامین سوخت ماشین ها و تجهیزات خود سوخت را در حلب بریزند.

ملایری با بیان اینکه تجهیزات و ماشین آلات این کارخانه انگلیسی بوده و از بندر بصره عراق به ایران آورده شده، افزود: این کارخانه همین حالا هم زنده است و با یک دکمه تمام ماشین آلات آن کار می کنند. البته بخشی از دستگاه ها را با قطعاتی که پیدا کرده بودیم احیا کردیم.

وی ادامه داد: این کارخانه محل تولید حلب روغن بوده و حلب ها توسط شابلون های متعدد که هریک به فراخور نوع فرآورده متفاوت بوده منقوش می شدند.

بناینگذار موزه صنعت نفت غرب کشور عنوان کرد: این کارخانه در زمان خود در تمام ایران و خاورمیانه نظیر نداشته، اما دیگر به فراخور زمان و اینکه استفاده از آن صرفه اقتصادی نداشت از مدار تولید خارج شد.

6000 قطعه نفتی از ساعت تا دستکش

بخش دیگری از این موزه قطعات مرتبط با صنعت نفت و اسناد و مدارک آن است، همه آنها با مواد خاصی پوشانده و شماره گذاری می شود تا به مرور زمان از دست نرود.

به گفته ملایری بخش دیگری از موزه صنعت نفت مربوط به قطعات مرتبط با این صنعت است که بیش از شش هزار قطعه در این موزه گردآوری شده و هنوز هم گاهی قطعات جدیدی می آید.

وی ادامه داد: این قطعات از بیل و ترازو و وسایل آزمایشگاه گرفته تا ساعت و کلاه ایمنی و دستکش را شامل می شود.

مسئول موزه صنعت نفت غرب کشور یادآور شد: برخی از این قطعات بعد از چندین سال از زیر خاک نفت شهر بیرون کشیده شدند. برای مثال تانکری را پیدا کردیم که درخت در آن ریشه دوانده بود.

وی مجموع فضای موزه صنعت نفت غرب کشور را 23 هزار مترمربع اعلام کرد که با پیگیری های فراوان و چندین ساله احیا شده و حالا به ثبت ملی رسیده است.

ملایری امیدوار است به زودی  این موزه برای عموم مردم بازگشایی شود تا همه از تاریخچه صنعت نفت کرمانشاه آگاه شوند.

اولین کارخانه ماشین سازی ایران در پالایشگاه کرمانشاه!

نکته پایانی و جالبی که ملایری به آن اشاره می کند این است که اولین کارخانه ماشین سازی ایران در کرمانشاه و در ایران ثبت شده است، کارخانه ای که هدف آن سرهم کردن قطعات خودروهای حمل تانکرنفت بوده است.

وی ادامه داد: کارخانه ماشین سازی "لیلاند" در همین پالایشگاه قرار داشته و خودروهای تولیدی آن نیز با شماره باختران برای حمل سوخت پلاک گذاری می شدند.

ملایری افزود: این واحد در اصل مونتاژ خودروهای حمل سوخت را انجام می داده است.

و خلاصه اینکه تمام تاریخ نفت ایران و کرمانشاه در همین چند سوله نهفته است، سوله هایی با نام موزه صنعت نفت غرب کشور با شماره ثبت ملی 31371.

انتهای پیام